اولین گام در نوشتن یک پروپوزال خوب این است که به خاطر داشته باشید که نوعی قرارداد بین خودتان و یک موسسه یا یک دانشگاه را نگارش می کنید. منظور از قرارداد این است که شما باید با جلب نظر مخاطب بتوانید توافق وی را برای انجام پژوهش جلب کنید واین به منزله یک قرارداد بین شما و موسسه مورد نظر است. زمانی که هیئت علمی دانشگاه و یا شخص سرمایه گذار در یک شرکت پس از انجام بررسی های اولیه در نهایت پروپوزال شما را رد می کنند یعنی عنوان و محتوای آن مورد تاییدشان نبوده و این قرارداد بین شما و موسسه مورد نظر نهایی نشده است. شما با نگارش یک پروپوزال باید نشان بدهید که یک موضوع یا مسئله بسیار اساسی را شناسایی کرده اید، راه حل کاربردی برای آن دارید و قصد دارید از ابزار و روش مناسبی برای حل آن استفاده کنید. این تعریف شاید ساده ترین تعریف از یک پروپوزال خوب باشد. در ادامه چند نکته کلیدی در ارتباط با پروپوزال نویسی بیان میکنیم و امیدواریم که با رعایت این نکات یک پروپوزال با کیفیت و خوب ارائه نمایید.

1. به دنبال نیازهای اساسی جامعه باشید: برای اینکه بتوانید موضوع مناسبی برای پروپوزال تان انتخاب کنید، سعی کنید مشکلات و نواقص سیستمی و عملکردی در جامعه را شناسایی کرده و سعی کنید با ارائه راه حل های کاربردی آنها را برطرف کنید. موضوعات پروپوزالی که تکراری هستند و بارها توسط پژوهشگران و دانشجویان مورد بررسی قرار گرفته اند در نهایت در قفسه کتابخانه دانشگاه جای گرفته و کاربردی نخواهند داشت.

2. محدودیت ها و موانع تحقیق را بشناسید: سعی کنید به درستی همه جوانب تحقیق را  مورد بررسی قرار دهید و پیشبینی کنید که انجام و پیاده سازی این پروژه تا چه اندازه قابل انجام است. برای مثال اگر شما تحقیق در مورد مدیران ارشد سازمانهای دولتی انجام می دهید ممکن است در زمان جمع آوری داده با مشکل مواجه شوید. چرا که ملاقات با مدیران ارشد سازمانی و جمع آوری اطلاعات آنها معمولا کار دشوار و زمانبری است.

 3. واضح و شفاف بودن تحقیق: با توجه به اینکه ممکن است مخاطب شما اطلاعات لازم و کافی در مورد موضوع تحقیق شما نداشته باشد بنابراین سعی کنید تا جای ممکن مفاهیم را به صورت کاملا واضح و قابل فهم ارائه نمایید. به طور کلی از جملات دوپهلو، نامفهوم و مبهم استفاده نکنید چرا که باعث سردرگمی مخاطب شده و شانس ریجکت کارتان را بالا می برد. 

4. منابع معتبر استفاده کنید: سعی کنید برای تمامی مفاهیم و ادعاهایی که در متن ذکر میکنید منبع معتبر داشته باشید. برای مثال اگر نتیجه تحقیق را ذکر می کنید که نشان می دهد راه حل X کاربردی است، سعی کنید با ذکر منبع آن را بیان نمایید.

تفاوت پروپوزال و پیش پروپوزال - چگونه یک موضوع پایان نامه خوب انتخاب کنیم - معیارهای انتخاب عنوان تحقیق

پیش پروپوزال (Pre-proposal) که اصطلاحا به آن مقاله سفید (White Paper) یا (LOI (Letter of Intent نیز گفته می شود یک گزارش کوتاه در مورد یک مشکل ساختاری و راه حل مقابله با آن است. پیش پروپوزال نامه ای است که به واسطه آن میتوان اطلاعات مختصری در مورد یک مشکل سازمانی یا سیستمی در جامعه ارائه نمود و راه حل آن را نیز متعاقبا در قالب یک مدل مفهومی بیان کرد. نباید دچار این سوء برداشت شوید که محتوای پیش پروپوزال به دلیل مختصر بودن می تواند کلی و غیر علمی باشد. بلکه محتوای پیش پروپوزال به طور کلی باید مبتنی بر منابع علمی، داده های آماری، مقالات، جداول و نمودارهای تحلیلی باشد. معمولا دو نوع شناخته شده و پرکاربرد از پیش پروپوزال در محیط صنعتی و آکادمیک وجود دارد که عبارتند از:

1. بک گراند یا پیش زمینه ای (Backgrounder Preproposal): این نوع از پیش پروپوزال که به عنوان "بک گراند" یا "سابقه ای" نیز شناخته می شود به دنبال تقویت و بهبود یک فرآیند موجود در سازمان یا جامعه است. برای مثال در یک سازمان به دنبال بهبود فرآیند تولید، افزایش بهره وری، ارتقاء کیفیت محصولات موجود، ارتقاء سیستم لجستیک و یا تقویت روندهای کنونی تصمیم گیری در سازمان است. 

2. حل مسئله ای (Problem-solution Preproposal): این نوع از پیش پروپوزال معمولا با هدف شناسایی یک مشکل و برطرف کردن آن از طریق ارائه راه حل مطرح می شود. پیش پروپوزال حل مسئله ای بسیار مورد توجه مدیران سازمانی و صنعتی قرار خواهد گرفت چرا که معمولا شناسایی و برطرف کردن مشکلات درون سازمانی می تواند تاثیر زیادی بر سوددهی و موفقیت شرکت داشته باشد. 

نوع دیگری از پیش پروپوزال نیز وجود دارد که با عنوان گزارشی یا Report نیز شناخته می شود و معمولا به دلیل عدم تطابق با ماهیت حل مسئله ای در پروپوزال و پژوهش نمیتوان آن را یک پیش پروپوزال قلمداد کرد. پیش پروپوزال گزارشی معمولا به دنبال ارائه آمار و اطلاعات موجود در شرکت به تصمیم گیران و مدیران سازمانی است و هیچگونه فرآیندی مرتبط با حل یک مسئله سازمانی و یا بهبود فرآیند سازمانی را طی نمیکند. هدف اصلی و اهمیت نگارش پیش پروپوزال برای این  است که بتواند مدیران و یا اساتید شما را نسبت به یک مشکل در جامعه یا سازمان آگاه کرده و راه حل منطقی و قابل اجرایی برای آن ارائه نماید. اما برای اینکه بتوانید یک پیش پروپوزال خوب و متقاعد کنند نگارش کنید باید نکات زیر را رعایت کنید.

1. انتخاب عنوان دقیق: عنوان پیش پروپوزال شما به عنوان تابلوی بیلبورد برای پروژه اصلی شماست و میتواند تصمیم گیران، اساتید و مدیران را نسبت به قبول یا عدم قبول تحریک کند. چنانچه نسبت به ضرورت انجام تحقیق اطمینان دارید باید با انتخاب موضوع جذاب تاثیر مثبت و موثری بر خواننده بگذارید.

2. ضرورت تحقیق متقاعد کننده: بخشی از پیش پروپوزال که معمولا در مقدمه بیان میشود و در آن باید سعی کنید مزایا و منافع انجام تحقیق را ذکر کنید. با بیان داده های آماری و مزایای مالی حاصل از انجام تحقیق می توانید آنها را ترغیب کنید که تحقیق شما را پذیرفته و بودجه لازم برای پیاده سازی آن را در اختیارتان بگذارند.

3. اجتناب از ارائه داده ها غلط: وجود هرگونه داده های اشتباه در تحقیق، پلاجریسم، مشکلات نگارشی و غلط های املایی می تواند دیدگاه مدیران و اساتید را نسبت به پیش پروپوزال منفی کند. 

4. اطلاعات ضعیف: چنانچه اطلاعات ضعیفی در حوزه موضوع تحقیق داشته باشید نمی توانید تصمیم گیران را نسبت به قبول پیش پروپوزال متقاعد کنید. بنابراین سعی کنید پیش از ارائه آن کاملترین و صحیح ترین اطلاعات را از منابع معتبر جمع آوری کنید.

5. طراحی ضعیف: پیش پروپوزال ها معمولا ساختار استاندارد و مشخصی دارند و در زمان نگارش باید از این دستورالعمل پیروی کنید. سعی کنید بررسی های لازم را انجام دهید تا اطلاعات ناقص یا ناکافی ارائه نشوند.

(LOI (Letter of Intent - تفاوت پروپوزال و پیش پروپوزال - Problem-solution Preproposal 

اندک پژوهشگرانی وجود دارند که درک کاملی از اهمیت پروپوزال داشته باشند و بتوانند اصول اساسی و استاندارد تحقیق را مبنای پروپوزال نویسی قرار دهند. در ساده ترین حالت اگر شما پروپوزال خوبی نگارش کنید می توانید اطمینان داشته باشید که یک تحقیق باکیفیت و کاربردی خواهید داشت. و در مقابل چنانچه پروپوزال شما از کیفیت پایینی برخوردار باشد می توان گفت که در پایان پژوهش مفیدی حاصل نخواهد شد. کلیدی ترین اهمیت نگارش پروپوزال این است که یک مشکل را در جامعه شناسایی کرده و راه حلی کاربردی برای آن ارائه نماید. اما نگارش پروپوزال از جنبه های دیگر نیز اهمیت داشته و میتواند به پژوهشگر کمک کند. به طور کلی اهمیت پروپوزال در چند بخش کلی قابل دسته بندی است که عبارتند از:

1. مشخص کردن چارچوب تحقیق: پیش از نگارش پایان نامه یا رساله دکتری نیاز است که چارچوب کلی را مشخص کرده و خلاصه ای در مورد محتوای تحقیق نوشته شود. زمانی که قصد انجام یک تحقیق را دارید باید اطلاعات دقیقی در مورد ادبیات موضوع، روش تحقیق، جامعه هدف، نمونه، مدل تحقیق و غیره داشته باشید. مشخص کردن چارچوب تحقیق باعث می شود که در زمان نگارش پایان نامه یا رساله  بدانید که دقیقا به دنبال چه چیزی می گردید.

2. ترسیم چشم انداز تحقیق: یکی از مهمترین ویژگی های پروپوزال این است که پس از مشخص شدن موضوع تحقیق به پژوهشگر کمک میکند تا بتواند روابط بین متغیر های تحقیق را درک کرده و چشم انداز روشنی از نتایج تحقیق داشته باشد. معمولا این چشم انداز با مطالعه ادبیات موضوع و مقالات متعدد بدست می آید. اهمیت پروپوزال این است که به پژوهشگر کمک می کند تا دریابد تحقیق چه دستاوردهایی خواهد داشت و روابط احتمالی بین متغیرهای تحقیق چگونه است. 

3. تقویت مهارت تفکر انتقادی: یکی از مهارت های بسیار اساسی در فرآیند تحقیق علمی مربوط به تفکر انتقادی است. زمانی که قصد نگارش یک پروپوزال را دارید باید با دید انتقادی به مفاهیم و موضوعات بنگرید و آنها را ارزیابی کنید. سعی کنید تمامی مسائلی که با آن روبرو می شوید را از جنبه های مختلف بررسی کرده و در بین مقالات مختلف به دنبال جواب سوال هایتان باشید. تقویت مهارت تفکر انتقادی موجب می شود که بتوانید تحقیقی با کانتریبیوشن بالاتر تهیه و آماده کنید.

4. آشنایی با ساختار یک تحقیق: یکی از جنبه های بسیار مهم نگارش پروپوزال یا پروپوزال نویسی این است که موجب می شود با ساختار و فرمت استاندارد نگارش یک تحقیق آشنا شوید. زمانی که می خواهید یک پروپوزال را به رشته تحریر درآورید باید به صورت خلاصه محتوایی را برای بخش مقدمه، ادبیات موضوع، روش تحقیق، فرضیات، سوالات و غیره تهیه کنید که موجب می شود دید مناسبتری نسبت به ساختار تحقیق علمی پیدا کنید.

5. کاربردی ساختن فرآیند پژوهش:به شما می آموزد که هر تحقیقی که در جامعه انجام می شود باید دستاوردهای کاربردی داشته و مشکلی را حل نماید و معمولا چنین تحقیقاتی در جایگاه بسیار بالای علمی قرار خواهند گرفت.

6. اهمیت برنامه ریزی در تحقیق: پروپوزال نویسی به پژوهشگران می آموزد که برنامه ریزی و مشخص کردن جدول زمانی برای انجام یک پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است. اهمیت پروپوزال در این است که تابع یک جدول زمانی بوده و به کارهای محقق نظم می دهد.

پیش پروپوزال دانشگاهی - بایدها و نبایدهای نگارش پروپوزال - نگارش پروپوزال یا طرح تحقیق