یکی از تفاوت های بسیار عمده بین پروپوزال کارشناسی ارشد و مقطع دکتری، موضوع دفاع از پروپوزال است. دفاع از پروپوزال در مقطع دکتری یکی از فرآیندهای اصلی و بسیار مهم در جریان فارغ التحصیلی و نگارش تز دکتری محسوب می شود. در مقطع ارشد زمانی که پروپوزال را تکمیل کردید باید آن را برای بررسی بیشتر در اختیار گروه تخصصی دانشگاه قرار دهید و در نهایت تصمیمات لازم در جهت تصویب یا رد آن گرفته خواهد شد. اما این پروسه در مقطع دکتری تا حد زیادی متفاوت بوده و معمولا فرآیند آن به شکل زیر است:

1. انتخاب موضوع، نگارش پروپوزال مقدماتی: اولین و مهمترین بخش در نگارش پروپوزال دکتری، انتخاب موضوع مناسب، غیرتکراری بودن، کاربردی بودن و کانتریبیوشن بالا است. چنانچه اولین گام که همان انتخاب موضوع است را به درستی بر ندارید در نهایت شانس موفقیت بسیار پایین بوده و مجبور خواهید بود تمام فرآیند را از ابتدا انجام دهید. به طور کلی سعی کنید از همان ابتدای نگارش پروپوزال با اساتید راهنما و مشاور خودتان در ارتباط بوده و فرآیند را با تایید آنها پیش ببرید.

2. تهیه نسخه پایانی و تایید اساتید راهنما و مشاور: پس از تهیه پیش نویس اولیه پروپوزال، نوبت به آن می رسد که محتوای آن را مطابق با استانداردها و اصول نگارشی دانشگاه تهیه و آماده کنید. محتوای نگارش شده را از نظر ویراستاری ادبی، پلاجریسم و مشکلات نگارشی بررسی کرده و در قالب پروپوزال مورد نظر دانشگاه ارائه دهید. چنانچه تمامی این فرآیند با نظر اساتید و تایید آنها پیش رفته باشد در نهایت با مشکل مواجه نخواهید شد. 

3. تهیه یک نسخه برای شورای تحصیلات تکمیلی به منظور تعیین جلسه دفاع: شورای تحصیلات تکمیلی در هر موسسه آموزشی مسئولیت رسیدگی به امور دانشجویان و اساتید در مقاطع ارشد و دکتری را بر عهده دارد. پس از تهیه نسخه نهایی پروپوزال باید آن را به تایید شورای تحصیلات تکمیلی برسانید و آنها یک زمان دفاع از پروپوزال را برای شما مشخص خواهند کرد. 

4. تصویب زمان و داوران جلسه دفاع: زمان و داوران مربوط به جلسه دفاع از پروپوزال توسط شورای تحصیلات تکمیلی مشخص شده و به دانشجو ابلاغ می شوند. توصیه می شود برای تسریع در این بخش فرم های مربوطه مانند فرم درخواست تعیین استاد، بخشنامه انجام رساله، فرم پروپوزال، فرم درخواست دفاع و غیره را از سایت دانشگاه دانلود کرده و مراحل اداری آن را پیش از مراجعه به شورای تحصیلات تکمیلی انجام دهید چرا که ممکن است این فرآیند برای شما تا حدی طولانی شود. چنانچه دانشجوی دوره شبانه، دانشگاه آزاد یا پردیس خودگران هستید باید پیش از انجام مراحل در مورد هزینه های مربوط به دفاع از پروپوزال استعلام بگیرید.

5. برگزاری جلسه دفاع: جلسه دفاع با حضور دو استاد راهنما و مشاور به همراه یک داور که در حوزه موضوع انتخابی شما تخصص دارد. در این جلسه در صورتی که نتوانید نظر اساتید را جلب کنید یا جلسه دفاع با مشکل مواجه شود ممکن است از شما درخواست کنند که این فرآیند را مجدد انجام دهید. چنانچه پروپوزال شما نیاز به اصلاحات داشته باشد باید پس از جلسه آن را انجام داده و تکمیل کنید ودر نهایت به شورای تحصیلات تکمیلی ارسال نمایید. 

6. تصویب پروپوزال در جلسه شورای تحصیلات تکمیلی: جلسه شورای تحصیلات تکمیلی در روزهای مشخصی برگزار شده و شما باید مدارک لازم جهت تصویب نهایی را به آنها ارائه کنید

7. ارائه مدارک لازم به شورای تحصیلات تکمیلی: مدارکی که باید به شورای تحصیلات تکمیلی برای تصویب پروپوزال تحویل دهید عبارتند از پروپوزال امضا شده توسط اساتید راهنما و مشاور، فرم مربوط به نظرات اساتید مشاور، راهنما و داور در مورد جلسه دفاع، تاییده ایران داک، فرم کد اخلاق پژوهشی، تاییده بارگزاری پروپوزال در کتابخانه دانشگاه (در صورت نیاز)

8. امضای مدارک توسط مدیر تحصیلات تکمیلی و ارسال نامه ابلاغیه: پس از ارائه تمامی این مدارک نوبت به تایید و امضای مدیر تحصیلات تکمیلی است و وی زمانی که نامه تصویب نهایی پروپوزال را دریافت کند به اساتید مشاور و راهنما در مورد شروع فرآیند نگارش رساله نامه ای ارسال می کند. این نامه با عنوان نامه ابلاغیه تصویب پروپوزال شناخته می شود.

هدف از نگارش پروپوزال در عین ساده بودن بسیار حساس و با اهمیت است، اما بیاید آن را با بیان یک مثال برای شما آشکار کنیم. فرض کنید شما یک سرمایه گذار هستید و شخصی به شما مراجعه کرده و تصمیم دارد یک کسب و کار را راه اندازی کند. آیا هر پیشنهادی که به شما بدهد را قبول کرده و سرمایه خودتان را به او می دهید؟ آیا پیشنهاد کاری او انجام شدنی است یا خیر؟ آیا پیشنهاد کاری او نتیجه مطلوبی برای شما خواهد داشت و سود مناسبی به شما خواهد رساند یا خیر؟ اگر شما بدون توجه به این سوالات پیشنهاد فرد را قبول کرده و سرمایه گذاری را انجام دهید، ممکن است شانس موفقیت بسیار اندکی داشته باشید. برای این منظور قبل از قبول درخواست سرمایه گذاری از وی می خواهید که یک طرح کسب و کار را ارائه کرده تا دریابید که پروژه تا چه اندازه قابل انجام و سودده است. پروپوزال در حالت صنعتی و دانشگاهی نیز همین نقش را داشته و هدف آن متقاعد کردن مخاطب در مورد اهمیت و کاربردی بودن یک پژوهش یا پروژه است. زمانی که یک پژوهشگر شروع به نگارش یک پروپوزال می کند باید این هدف را در ذهن داشته باشد که موضوع تحقیق را با اهمیت، کاربردی و ضروری برای یک جامعه یا موسسه نشان دهد. البته منظور ما این نیست که داده های غیرواقعی یا اطلاعات نادرست بسازید تا بتوانید موضوع تان را مهم جلوه بدهید. بلکه منظور ما این است که گپ ها و مشکلات را به درستی شناسایی کرده، موضوع تحقیق تان را هوشمندانه انتخاب کنید و اهمیت آن را تبیین نمایید. به طور کلی هدف از نگارش پروپوزال در چند بخش کلی دسته بندی می شود که عبارتند از:

1. شناسایی مشکلات و گپ های تحقیقاتی: یکی از اهداف بسیار مهم نگارش پروپوزال این است که به واسطه آن پژوهشگر وادار به بررسی و شناسایی مشکلات و گپ های تحقیقاتی موجود در جامعه شود و به راه حل های آن فکر کند. حتما با این موضوع مواجه شده اید که پروپوزال یک دانشجو به دفعات رد می شود و مجددا شخص مجبور به انتخاب موضوع و شناسایی گپ های تحقیقاتی جدید می گردد. این فرآیند نشان می دهد که یکی از جنبه های مهم نگارش پروپوزال، انتخاب موضوعاتی است که کانتریبیوشن داشته و به مشکلات جامعه مربوط می باشد.

2. ارائه راه حل های کاربردی: یکی دیگر از جنبه های مهم نگارش پروپوزال ارائه راه حل برای یک مشکل در جامعه یا سازمان است. حتی در صورتی که گپ تحقیقاتی را به درستی شناسایی کرده باشید، باید بتوانید یک راه حل کاربردی برای آن ارائه دهید. این کار معمولا در بخش متودولوژی و روش تحقیق پروپوزال انجام می شود. 

3. یادگیری نگارش علمی ساختارمند: هدف دیگر از نگارش پروپوزال این است که دانشجو یا پژوهشگر با مقدمات و مفاهیم اصلی تحقیق آشنا شده و بتواند درک درستی از ساختار تحقیق پیش رو بدست بیاورد.

کانتریبیوشن - عنوان تحقیق تکراری است؟ - طرح توجیهی

فرض کنید شما یک ایده منحصر به فرد و عالی برای تحقیق دارید و قصد دارید یک اسپانسر برای آن جذب کرده و پژوهش خودتان را آغاز کنید. این اسپانسر ممکن است اساتید شما در دانشگاه باشند و یا یک موسسه که قصد دارد پروژه شما را با هدف نتایج مثبت در سازمانش پشتیبانی مالی نماید. اما اولین گام برای موفقیت در جذب اسپانسر سازمانی و یا دانشگاهی نگارش یک پروپوزال خوب و متقاعد کننده است. نگارش یک پروپوزال خوب در برگیرنده مراحل بسیار مهم و استانداردی است که در صورت رعایت کردن آنها میتوانید انتظار یک نتیجه موفقیت آمیز را داشته باشید. به طور کلی 7 مرحله اصلی در نگارش پروپوزال وجود دارد که عبارتند از:

1. مشکل تحقیق را مشخص کنید: یکی از جنبه های اصلی پروپوزال که عنوان تحقیق بر مبنای آن طراحی می شود، مشکل تحقیق است. بدین معنا که پژوهشگر مشکلی را در جامعه یا سازمان شناسایی کرده است و حال قصد دارد موضوعی متناسب برای آن معرفی کرده و پژوهشی را برای حل کردن آن انجام دهد. 

2. راه حل تحقیق را تبیین کنید: جنبه اصلی پروپوزال که مخاطبان توجه زیادی به آن می کنند، راه حل ارائه شده توسط پژوهشگر است. چنانچه مخاطبان نسبت به راه حل بیان شده توسط شخص پژوهشگر رضایت خاطر را داشته و یا کنجکاو باشند در نهایت اسپانسری پروژه را برای تحقیقات وسیعتر و جامع تر خواهند پذیرفت. به خاطر داشته باشید که راه حل ارائه شده در پروپوزال معمولا در قالب مدل و رابطه ها مشخص می شود و تا حدی ادبیات موضوع در پروپوزال بیانگر نتایج احتمالی انجام تحقیق است.

3. ضرورت و اهمیت تحقیق را تشریح کنید: مهمترین مسئولیت شما در پروپوزال قانع کردن مخاطب نسبت به انجام و ضرورت پیاده سازی تحقیق است. چرا انجام این پژوهش اهمیت دارد؟ انجام این پژوهش چه منافعی برای سازمان دارد؟ با انجام این پژوهش چطور می توانیم به درآمد یا بهره وری سازمان کمک کنیم؟ پاسخ به تمامی این سوالات در راستای تبیین ضرورت و اهمیت تحقیق است. برای نگارش این بخش در پروپوزال می توانید سوالات مربوط به اهمیت تحقیق را مطرح کرده و جوابهای قانع کننده ای برای آن ارائه نمایید، به این طریق می توانید ضرورت و اهمیت تحقیق را به بهترین شکل ممکن نگارش کنید.

4. روش تحقیق پژوهشتان را مشخص کنید: در این فرآیند مشخص می کنید که چطور و با چه ابزاری قصد پیاده سازی تحقیق را دارید. ممکن است انتخاب روش یا متود آماری اشتباه مسیر تحقیق را به کلی منحرف کند، بنابراین توصیه می شود در انتخاب روش تحقیق دقت بسیار زیادی را به خرج دهید.

5. بودجه بندی و زمانبدی تحقیق تان را ذکر کنید: بودجه بندی و زمانبندی خصوصا در پروپوزال صنعتی از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است. چنانچه بودجه تعیین شده و یا برنامه زمانی اجرای پروژه مطابق با انتظارات مدیران سازمانی نباشد در نهایت احتمال ریجکت شدن پروپوزال بالا خواهد بود. 

6. انسجام بین بخش های مختلف را ایجاد کنید: سعی کنید پس از پایان نگارش پروپوزال تمامی بخش های آن را از نظر هماهنگی و انسجام پیرامون موضوع تحقیق مورد بررسی قرار دهید. هر گونه اختلاف بین محتوای مربوط به بخش های مختلف پروپوزال در نهایت مدیران و اساتید را نسبت به صحت اطلاعات موجود در آن دچار تردید خواهد کرد. 

7. بازبینی نهایی را انجام دهید: پیش از ارائه پروپوزال نهایی، سعی کنید محتوای آن را از نظر مشکلات نگارشی، غلط املایی، پلاجریسم و ویراستاری ادبی مورد بازبینی قرار دهید.

پلاجریسم و تشابه جویی - ویژگی های یک پروپوزال خوب - چگونه یک موضوع پایان نامه خوب انتخاب کنیم