زمانی که یک پروپوزال را مینگارید ممکن است ایده ها، محتوا، مدل، فرضیات و فاکتورهای زیادی را درون آن بگنجانید ولی در زمان نگارش و حتی پس از پایان آن، نمی توانید در مورد خوب یا بد بودن آن نظری بدهید. یکی از دلایل این موضوع این است که معمولا یک شکل ارزیابی کاملا مطلوب و عالی از پروپوزال وجود ندارد و این امر تا حد زیادی به نظر مخاطب و شخصی که ارزیابی آن را انجام می دهد بستگی دارد.
اما اگر بخواهیم ویژگی های یک پروپوزال خوب را مشخص کنیم می توانیم آن را در چند بخش کلی به صورت زیر دسته بندی کنیم. اما پیش از در نظر گرفتن این فاکتورها سعی کنید متن پروپوزال را بر اساس استانداردهای نگارشی هر موسسه یا دانشگاه آماده و تهیه نمایید.

1. تشریح دقیق گپ تحقیقاتی یا مشکل: یکی از ویژگی های یک پروپوزال خوب داشتن بیان مسئله قوی است. در این بخش پژوهشگر می بایست گپ تحقیقاتی یا مشکل را به درستی معرفی کرده و ضرورت ارائه راه حل برای آن را تبیین نماید. برای اینکه اهمیت و ضرورت گپ تحقیقاتی را مشخص کنید می توانید بر روی عواقب و تاثیرات منفی مشکل تاکید نمایید.

2. تبیین راه حل: یکی دیگر از جنبه های یک پروپوزال خوب، ارائه راه حل شفاف و روشن است. شما می بایست با مطالعه مقالات و منابع مرتبط به موضوع تحقیق بتوانید راه حل های احتمالی را تبیین کرده و چشم انداز روشنی را از ضرورت انجام پژوهش برای مخاطب ترسیم نمایید.

3. داشتن روش تحقیق مناسب: یکی دیگر از ویژگی هایی که نشان می دهد پروپوزال به شکل دقیق و هدفمند آماده شده، این است که جامعه آماری، جامعه نمونه، روش گردآوری داده ها، ابزار و متود تحلیل داده های مناسب و دقیقی برای موضوع تحقیق در نظر گرفته شده است. بسیاری از دانشجویان به این بخش توجه لازم را نداشته و گمان می کنند این بخش باید بعد از تایید پروپوزال و در حین انجام پایان نامه مشخص شود ولی به خاطر داشته باشید که یک پروپوزال خوب تمامی این موارد را در خود جای داده و مشخص کرده است. 

4. رعایت اصول نگارشی و محتوایی مبتنی بر استانداردها: یکی دیگر از ویژگی هایی که موجب تمایز پروپوزال خوب نسبت به معمولی یا بی کیفیت می شود، رعایت اصول نگارشی و ادبی است. یک پروپوزال خوب به طور کلی غلط های املایی و نگارشی بسیار اندکی داشته و معمولا فاقد پلاجریسم یا سرقت ادبی است. برخی از دانشجویان برای تسریع در ارائه پروپوزال سعی میکنند مباحث مختلف را بدون پارافراز کردن در متن قرار دهند و همین کار باعث می شود که درصد پلاجریسم افزایش یافته و کیفیت پروپوزال کاهش بیابد.

پیش پروپوزال - پیش پروپوزال دانشگاهی - معیارهای انتخاب عنوان تحقیق

 

عنوان پروپوزال بیانگر ایده ها و نوآوری های موجود در تحقیق است و به عبارتی نشان دهنده هدف پژوهشگر از انجام تحقیق می باشد. عنوان پروپوزال یکی از مهمترین بخش هایی است که به دفعات در معرض دید مخاطب قرار گرفته و اولین قضاوت در مورد جذاب بودن یا نبودن محتوای پژوهش به واسطه آن انجام می گیرد. عنوان پروپوزال نباید خیلی طولانی یا خیلی کوتاه باشد. در صورتی که بخواهید عنوان کوتاه با تعداد کلمات کم انتخاب کنید باید از واژه های کلی استفاده کنید که موجب ابهام مخاطب خواهد شد. و در صورتی که بخواهید از تعداد واژه های بیشتری در عنوان استفاده کنید در نهایت موجب طولانی شدن عنوان و سردرگمی مخاطب می شود. بنابراین انتخاب عنوان جذاب با تعداد کلمات متناسب برای پروپوزال بسیار کار حساس و مهمی است. برای اینکه بتوانید موضوع مناسبی برای پروپوزال تان انتخاب کنید می توانید یکی از سه روش زیر را به کار بگیرید:

1. انتخاب موضوع بر اساس هدف تحقیق: فرض کنید که قصد دارید موضوع تحقیقتان را با حداقل تعداد کلمات نگارش کنید و نمی دانید که چطور باید آن را معرفی نمایید. بهترین روش برای این کار نگارش عنوان پروپوزال با توجه به هدف تحقیق است. چنانچه هدف شما بررسی رابطه میان چند فاکتور است یا قصد دارید تاثیر یک فاکتور بر دیگری را بسنجید می توانید آن را در عنوان بیان کنید. این روش انتخاب موضوع یکی از رایج ترین و پرکاربردترین روش های انتخاب عنوان برای هرگونه تحقیق از جمله پروپوزال است. 

2. انتخاب موضوع بر اساس فاکتورهای تحقیق: چنانچه تحقیق شما در برگیرنده فاکتورهای مختلفی است می توانید این فاکتورها را در قالب چند کلیدواژه ترکیب کرده و به عنوان موضوع ارائه نمایید. برای مثال "فاکتورهای موثر بر رفتار خرید مشتریان فروشگاه های زنجیره ای کوروش" یا "دسترسی و قیمت: فاکتورهای موثر بر انتخاب محصول در فروشگاه"

3. انتخاب موضوع بر اساس روش تحقیق: میتوانید روش تحقیق پروپوزال را به همراه کلید واژه های تحقیق به عنوان موضوع انتخاب کنید. برای مثال می توانید این موضوع را در نظر بگیرید "فراتحلیل محتوای توسعه پایدار در ژورنال های علمی و پژوهشی". فراتحلیل یا Meta analysis یک روش تحقیق کیفی پرکاربرد در نگارش مقالات علمی است. شما می توانید روش تحقیق را به همراه چند کلیدواژه اصلی در تحقیق به عنوان موضوع پروپوزال انتخاب نمایید. 

برخی از پژوهشگران سعی میکنند پس از اتمام پروپوزال و مشخص شدن هدف، چارچوب و روش تحقیق اقدام به انتخاب موضوع کنند. ولی توصیه می شود در اولین مرحله و پیش از نگارش این کار را انجام دهید چرا که چشم انداز روشنی در اختیار شما قرار می دهد که دقیقا به دنبال چه منابعی باشید و از محدوده پژوهش خارج نشوید.

بسیاری از اساتید زمانی که یک پروپوزال را بازبینی و ارزیابی می کنند از بسیاری جهات نقاط ضعف و کمبودهایی را در آن مشاهده کرده و از دانشجو درخواست می کنند که تحقیق مورد نظر را مجدد انجام دهد. اگر به عنوان یک پژوهشگر چندین پروپوزال را مورد بررسی قرار دهید، متوجه خواهید شد که اشتباهات رایج معمولا در بخش انتخاب موضوع، کانتریبیوشن تحقیق و انتخاب متودولوژی صحیح رخ می دهد. بروز این اشتباهات رایج در پروپوزال نویسی با گذشت زمان و افزایش تجربه فرد کاهش می یابد ولی تضمین کننده این موضوع نیست که افراد با تجربه هیچوقت چنین اشتباهاتی را مرتکب نمی شوند. به طور کلی اشتباهات رایج در پروپوزال نویسی عبارتند از:

1. متقاعد کننده نبودن تحقیق: یکی از عواملی که باعث عدم جذب مخاطب نسبت به پروپوزال و عدم توجه به محتوا می شود، عدم توانایی در تبیین بیان مسئله، ضرورت و اهمیت تحقیق است. زمانی که یک پژوهشگر نتواند اهمیت و ضرورت انجام و پیاده سازی یک تحقیق را به درستی بیان کند، درنهایت چرایی انجام آن مشخص نشده و اختصاص هزینه و زمان برای آن توجیهی نخواهد داشت. بنابراین متقاعد کننده بودن پروپوزال از اهمیت بالایی برخوردار است که معمولا اشتباهاتی زیادی در راستای انجام آن رخ می دهد. 

2. اختصاصی نبودن موضوع تحقیق: منظور از اختصاصی نبودن موضوع تحقیق این است که عنوان انتخاب شده بسیار کلی بوده و دقیقا حوزه تحقیق مشخص نیست و مخاطب نمی تواند متوجه شود که پژوهشگر قصد انجام چه کاری را دارد. موضوعات کلی و مبهم معمولا نمیتوانند پژوهش مناسبی باشند، چرا که قابل اندازه گیری و پیاده سازی نیستند. 

3. عدم وجود کانتریبیوشن (Contribution): یکی دیگر از مشکلات رایج در پروپوزال نویسی عدم ایجاد ارزش افزوده در تحقیق است. چه چیزی تحقیق و پژوهش شما را نسبت به سایرین متمایز می کند؟ تحقیق شما چه کاربردهایی برای جامعه یا سازمان مورد نظر خواهد داشت؟ چه فاکتورهایی جدیدی را نسبت به پژوهش های پیشین در کارتان مورد استفاده قرار داده اید؟ تمامی این سوالات مربوط به کانتریبیوشن یا نوآوری در تحقیق است که در نهایت موجب افزایش کیفیت مقاله شما خواهد شد. 

4. پلاجریسم: یکی از عوامل بسیار رایج در پروپوزال و تحقیقات علمی، موضوع پلاجریسم یا سرقت ادبی است. سرقت ادبی بدین معنا که پژوهشگر در زمان نگارش و آماده سازی محتوای پروپوزال در بخش بیان مسئله، ادبیات موضوع و مقدمه تحقیق اقدام به استفاده از منابع مختلف می کند ولی تمامی متون مورد استفاده را به صورت کپی و پیست قرار داده و یا پس از انجام تغییرات نام نویسندگان را ذکر نمی کند. بخاطر داشته باشید که وجود پلاجریسم در تحقیق عامل بسیار مهمی برای ریجکت درجا تحقیق است. 

5. اطلاعات نادرست در بخش روش تحقیق: برخی از پژوهشگران به دلیل عدم تسلط بر مباحث روش تحقیق و متودهای تحلیل آماری سعی میکنند اطلاعات مبهم و یا کلی را در بخش متودولوژی قرار دهند. ولی به خاطر داشته باشید که یکی از مهمترین بخش های پروپوزال همین بخش است. چرا که به واسطه آن مشخص میکنید جامعه آماری و ابزار تحلیل داده های تحقیق شما چه چیزهایی هستند و چه محدودیت هایی را برای شما ایجاد خواهند کرد.

پروپوزال نویسی - اپلای، پذیرش و بورسیه تحصیلی - ویژگی یک پایان‌نامه خوب چیست؟