هر تحقیق یا کار علمی که در جهان انجام می گیرد به طور کلی یا به دنبال کشف یک مسئله است و یا به دنبال حل کردن آن مسئله می باشد. پایان نامه، مقاله ژورنالی، تز دکتری، پروپوزال و هر کدام از این تحقیقات نیز با هدف شناسایی بیشتر یک مسئله یا برطرف کردن آن مورد نگارش قرار خواهند گرفت. اما هر کدام از این پژوهش های علمی هدف مشخصی را در طول زمان تحصیلی دانشجو دنبال میکنند. برای مثال هدف از نگارش پروپوزال این است که دانشجو مهارت های تفکر انتقادی، دقت، حل مسئله و نکته سنجی را در خود تقویت کند و اما هدف از نگارش پایان نامه تقویت مهارتهای روش تحقیق، نگارش علمی، سازماندهی، برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل منطقی است. به طور کلی موسسات و دانشگاه ها اهداف بسیار زیادی را از نگارش و تهیه پایان نامه دنبال می کنند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ارتقاء بار علمی در جامعه: دانشگاه ها به عنوان مراکز اصلی تولید علم در هر کشوری شناخته شده و کیفیت بالای مراکز علمی تضمین کننده موفقیت، توسعه و پیشرفت در آن جامعه خواهد بود. زمانی که دانشگاه ها، اساتید و دانشجویان به ارائه پژوهش های با کیفیت اهمیت می دهند در نهایت این موضوع موجب توسعه علم و ارتقاء بار علمی در کل جامعه خواهد شد. پایان نامه به عنوان اصلی ترین و بزرگترین کار پژوهشی یک دانشجو اهمیت بسیار بالایی در ارتقاء بار علمی در دانشگاه و جامعه داشته و از این رو اساتید تاکید بسیار ویژه ای بر آن دارند. 

2. خروجی های علمی بیشتر در دانشگاه: دومین هدف که بسیاری از اساتید و مدیران مراکز علمی به دنبال آن هستند این است که بتوانند تعداد خروجی های علمی خودشان را در طول سال های تحصیلی بالا برده و جایگاه یا رنکینگ بهتری در مقایسه با سایر موسسات بدست آورند. یکی از جنبه های بسیار موفقیت آمیز دانشگاه های برتر در اروپا، کانادا و آمریکا همین موضوع رقابت در زمینه خروجی های علمی است. سالانه وبسایت ها و سازمان های مختلفی مانند QS Ranking بر اساس همین فاکتور سعی میکنند دانشگاه های برتر جهان را رتبه بندی و طبقه بندی کنند و معمولا دانشگاه هایی که خروجی های علمی بیشتر، با کیفیت تر و با سایتیشن(Citation) بالاتری داشتند می توانند جایگاه بهتری را بدست بیاورند. به همین دلیل دانشگاه ها معمولا با همین هدف سعی میکنند توجه ویژه ای به خروجی های علمی از جمله پایان نامه داشته باشند. 

3. تربیت دانشجویان با دیدگاه تحقیق و توسعه: سومین هدف از نگارش پایان نامه که دانشگاه ها به دنبال آن هستند تربیت دانشجویان و معرفی فارغ التحصیلانی است که دیدگاه تحقیقاتی و حل مسئله نسبت به مشکلات و موانع موجود در سازمان و یا جامعه دارشته باشند. دیدگاه تحقیق و توسعه به دنبال انجام کار خلاقانه ای است که به صورت سیستماتیک پیاده سازی شده و میتواند موجب توسعه علم شده و در زمینه ابداع کارهای تازه مورد استفاده قرار بگیرد. بنابراین پیاده سازی رویکرد تحقیق و توسعه از طریق انجام پایان نامه می تواند کمک بسیار زیادی به دانشجویان کرده و در موفقیت های آتی آنها در بازار کار موثر باشد. 

4. کمک به بهبود شرایط کلی جامعه: همانطور که پیشتر بیان کردیم هر تحقیق علمی به دنبال کشف یک مسئله یا حل کردن است و پایان نامه نیز از این قاعده مستثنی نیست. دانشجویان با نگارش و تهیه پایان نامه می توانند مشکلات سازمانی و اجتماعی را مورد بررسی قرار داده و راه حل قابل قبولی برای آن ارائه کنند. در نهایت همین موضوع یعنی نگارش پایان نامه می تواند شرایط کلی در جامعه را بهبود بخشیده و منجر به حل مسائل و مشکلات شود. 

5. تقویت مهارت های علمی در دانشجویان: هدف دیگری که از نگارش پایان نامه دنبال می شود این است که دانشجویان با مهارت های مختلف آماری، روش تحقیق و نگارشی آشنا شده و روش استفاده از ابزارهای مختلف علمی و تحقیقاتی مانند Spss, Mendeley, SmartPLS, R Programming, PowerBI, Lisrel,.... و ده ها نرم افزار پرکاربرد دیگر را در فرآیند انجام پایان نامه بیاموزند. 

6. کمک به صنعت و افزایش ارتباط بین صنعت و دانشگاه: دانشگاه ها به دنبال این موضوع هستند تا با شناسایی و برطرف کردن مشکلات موجود در سازمان ها، شرکت ها و واحدهای صنعتی و تولیدی رابطه مستحکم تری بین دانشگاه و صنعت به وجود آورند و در نهایت فرآیند جذب نیروی کار که همان دانشجویان هستند را تسهیل کنند.

SPSS - LISREL - Google Scholar

نگارش و تهیه پایان نامه نقش بسیار اساسی در فرآیند فارغ التحصیلی هر دانشجویی ایفا میکند. معمولا بخش عمده ای از فرآیند تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد (حدودا دو ترم) و بخشی از نمرات تحصیلی یک دانشجو به پایان نامه اختصاص می یابد. اتمام موفقیت آمیز دوره کارشناسی ارشد و آماده سازی پایان نامه به توانمندی فرد در مهارت های آماری، مهارت های تحقیقاتی، مهارت نگارشی و تفکر انتقادی بستگی دارد. نگارش پایان نامه از این جهت اهمیت دارد که می تواند توانایی تحقیقاتی و توانایی حل مسائل (اجتماعی یا سازمانی) را در دانشجویان نهادینه و تقویت کند. با توجه به اینکه دانشجویان در طول فرآیند نگارش پایان نامه به صورت مداوم با اصول و مبانی تحقیقاتی درگیر بوده و آن را مورد استفاده قرار می دهند، میتوان گفت که پایان نامه نقش بسیار مهمی در تقویت مهارت های تحقیقاتی و نگارشی دانشجویان دارد. اما به یاد داشته باشید که نگارش پایان نامه تنها برای تقویت مهارت های دانشجویان نبوده و از جنبه های دیگری نیز اهمیت پیدا می کند که عبارتند از:

1. ایده پردازی تحقیقاتی و پیاده سازی کاربردی: یکی از جنبه های با اهمیت نگارش پایان نامه کمک به قدرت ایده پردازی در محققان است. موضوعات پایان نامه ها معمولا با هدف شناسایی مشکلات و موانع توسعه ای در جامعه و سازمان انتخاب شده و هدف آنها ارائه یک راه حل کاربردی می باشد. پایان نامه ها می توانند ایده های تحقیقاتی متنوعی را برای دانشجویان و محققان بعدی فراهم کرده و زمینه توسعه علم را مهیا کنند. همچنین به واسطه نگارش پایان نامه می توانید بیاموزید که چطور ایده های خودتان را به شیوه ای کاربردی عملیاتی کنید. در نهایت می توان گفت اهمیت نگارش پایان نامه از این جهت است که موجبات ایده پردازی کاربردی و پیاده سازی ایده های تحقیقاتی را در دانشجویان تقویت می کند. 

2. آشنا سازی جامعه و مخاطبان با مشکلات و راه حل ها: دومین جنبه اهمیت نگارش پایان نامه مربوط به آشناسازی مخاطبان با مشکلات و راه حلها است. به طور کلی زمانی که یک پایان نامه یا تحقیق را نگارش می کنید، هدف آن برطرف کردن یک مشکل در جامعه یا سازمان است. بنابراین مخاطبین اصلی شما جامعه و افراد آن هستند و باید بتوانید نگارش را به گونه ای انجام دهید که جامعه را به سمت درک بهتر مشکلات و استفاده از راه حل های آن سوق دهید. زبان نوشتاری شفاف و قابل فهم در کنار مبانی تحقیقاتی حرفه ای می تواند راهگشای توسعه جامعه و سازمان باشد. 

3. تقویت مهارت های کاربردی تحقیقاتی در دانشجویان: سومین جنبه اهمیت نگارش پایان نامه تقویت مهارتهای کاربردی تحقیقاتی است. زمانی که قصد دارید یک پایان نامه یا هر تحقیق علمی را انجام دهید باید به ابزارهای مختلف آماری و تحقیقاتی مسلط بوده و از نحوه کاربری آنها مطلع باشید. در فرآیند رفرنس دهی ممکن است نیاز باشد از نرم افزار مندلی (Mendeley) استفاده کنید. در فرآیند تحلیل داده ها از اس پی اس اس (SPSS)، اسمارت پی ال اس (SmartPLS) و یا سایر نرم افزارها. برای تایپ و جدول بندی از نرم افزار ورد (Word) برای شبیه سازی از نرم افزار آرنا (Arena) و بسیاری از ابزارهای تحقیقاتی و آماری دیگر که می بایست در فرآیند پژوهش به آنها مسلط باشید.

4. توسعه دانش در حوزه مورد نظر: چهارمین جنبه از اهمیت پایان نامه مربوط به توسعه دانش است. یکی از اهدافی که هر پایان نامه یا پژوهشی به دنبال آن است ایجاد توسعه در تئوری یا کانتریبیوشن (Contribution) است. تحقیقات معمولا بر این موضوع تمرکز دارند که چطور و چگونه علاوه بر شناسایی مشکلات بتوانند به جنبه های کاربردی و نوآورانه پژوهش نیز بپردازند و آنها را بهبود ببخشند. چنانچه تحقیق شما از نظر کانتریبیشون یا نوآوری در سطح پایینی قرار داشته باشد به احتمال زیاد مورد توجه قرار نگرفته و اگر بخواهید از پایان نامه خودتان مقاله استخراج کنید به احتمال زیاد قادر به چاپ آن نخواهید بود. 

5. کمک به مدیران و تصمیم گیران جامعه برای بهبود شرایط: در نهایت آخرین جنبه از اهمیت پایان نامه کمک به تصمیم گیران میباشد. معمولا یکی دیگر از جنبه های با اهمیت تحقیق پرداختن به روش های کاربردی و راهگشایی برای مدیران و تصمیم گیران است. مدیران با مراجعه به تحقیقات موسسات علمی می توانند از نتایج و دستاوردهای آنها در کارهای خود استفاده کرده و به نتایج مطلوبی دست پیدا کنند. استفاده از نتایج تحقیقات کاربردی می تواند شرایط کاری و زندگی را برای افراد جامعه بهبود بخشیده و منافع زیادی را برای آنها به همراه داشته باشد.

پایان نامه در چند صفحه باید تنظیم شود؟ - هدف اصلی نگارش پایان نامه - SPSS

فرآیند نگارش پایان نامه یک کار تخصصی و زمانبر است که علاوه بر دانش در حوزه تحقیق به تخصص و تسلط به مبانی پژوهش نیز نیازمند است. اگر بخواهیم به شکل ساده ای به پایان نامه یا رساله نگاه کنیم باید آن را نوشتاری بدانیم که دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری برای دریافت مدرک تحصیلی آماده کرده و به دانشگاه ارائه می کنند. ولی معمولا اهمیت نگارش پایان نامه بسیار بیشتر از این موارد بوده و به دنبال تقویت مهارتهای علمی در دانشجویان، بهبود شرایط علمی در دانشگاه ها، افزایش خروجی پروژه های علمی در جامعه، کمک به تصمیم گیران سازمانی و اجتماعی و در نهایت حل مشکلات جامعه است. پس اگر بخواهیم با دیدگاه آماده سازی و تحویل یک نوشتار برای دریافت مدرک تحصیلی و فارغ التحصیل شدن به پایان نامه بنگریم باید بگوییم که ارزش این کار علمی بزرگ را پایین آورده ایم. چنانچه قصد دارید یک پایان نامه با کیفیت و متناسب با استانداردهای علمی نگارش کنید باید با دیدگاه یک سند پژوهشی معتبر، با قابلیت حل مسئله ای و کمک کننده به تصمیم سازی بالادستی به آن بنگرید. اما چطور باید یک پایان نامه به ویژگی های ذکر شده را نگارش کنیم؟ برای این کار باید فاکتورهای زیر را در زمان نگارش رعایت کنید. 

1. کار خود را با سوال کردن آغاز کنید: اولین و نخستین مرحله در فرآیند نگارش پایان نامه طرح سوال و طراحی چارچوب کلی تحقیق است. سوالات مختلفی در ارتباط با یک عنوان وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم ولی مهمترین سوالاتی که باید بپرسید این موارد هستند که قصد دارم در ارتباط با موضوع چه کاری را انجام دهم؟ و می خواهم چه چیزی را بسنجم؟. فرض کند شما قصد دارید توسعه پایدار (Sustainability) را در بانک های دولتی کشور مورد مطالعه قرار دهید. اولین سوال این است که چطور قصد دارید آن را بسنجید؟ سوال دوم اینکه ضرورت انجام این کار چیست؟ سومین سوال اینکه چه پیشینه ای از سنجش توسعه پایدار در بانک ها وجود دارد؟ چهارمین سوال آیا ابزار و امکانات لازم برای سنجش این فاکتور وجود دارد؟ به دنبال کشف چه ارتباطی از انجام این تحقیق هستید؟ این موضوع چطور می تواند به جامعه یا سازمان کمک کند؟ و از این قبیل سوالات. پاسخ دقیق به هر یک از این سوالات بخشی از پایان نامه شما را تکمیل خواهد کرد.

2. پاسخ به سوالات مطرح شده بر اساس دانش شخصی: در دومین گام سعی کنید با دانش و مطالعاتی که در این حوزه دارید به سوالات پاسخ دهید. این کار به شما کمک میکند که دید بهتری به موضوع تحقیق پیدا کرده و با تسلط بیشتری به دنبال نگارش پایان نامه باشید. زمانی که به سوالات پاسخ می دهید چارچوب کلی تحقیق را طراحی کرده و می توانید فرضیات و مدل مفهومی پژوهش را مشخص نمایید.

3. پاسخ های خودتان رو توسعه دهید: برای اینکه بتوانید درستی یا نادرستی پاسخ های خودتان را ارزیابی کرده و جواب های پخته تر و علمی تری تهیه کنید باید منابع علمی مرتبط با عنوان تحقیق را مطالعه نمایید. با این کار به صورت سیستماتیک گام اولیه شروع نگارش پایان نامه را با قدرت برداشته اید.

4. نگارش به واسطه منابع به روز: جدیدترین منابع مرتبط به عنوان پایان نامه را تهیه کرده و در قالب تحلیل محتوا اقدام به تهیه ادبیات موضوع کنید. منظور از تحلیل محتوا این است که نوشته شما نباید تنها حالت گزارشی داشته باشد بلکه باید بتواند ارزش افزوده ایجاد کرده و مبتنی بر قدرت استدلال و منطق شما باشد. 

5. آماده سازی ابزار تجزیه و تحلیل: پنجمین گام در نگارش پایان نامه توجه به روش تحقیق یا متدولوژی است که به شما کمک می کند تا بتوانید فاکتورها و گویه های استخراج شده در فرآیند ادبیات موضوع را مورد بررسی دقیق تر قرار داده و روابط آنها را کشف کنید.

6. بحث و نتیجه گیری مبتنی بر واقعیت: منظور از مبتنی بر واقعیت بودن این است که خروجی های عددی و آماری تحقیق چه چیزی را نشان می دهند و شما چطور نتایج را تحلیل خواهید کرد. چنانچه بحث و نتیجه گیری شما مبتنی بر واقعیت های تحقیق باشد به عنوان یک پژوهش علمی کاربردی مطرح خواهد شد و چنانچه مبتنی بر داده های غیرواقعی باشد به عنوان یک پژوهش بی کیفیت و غیرکاربردی در نظر گرفته خواهد شد.

چگونگی نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه - تجزیه و تحلیل داده ها در پایان نامه - روش تحقیق کیفی در پایان نامه