ادبیات موضوع در پایان نامه که با عنوان های پیشینه تحقیق، ادبیات تحقیق، مرور ادبیات، مبانی نظری و غیره شناخته می شود دومین بخش از فصول ابتدایی پایان نامه است که جزئیات دقیق تر و بیشتری را در ارتباط با موضوع تحقیق بیان می کند.
ادبیات موضوع این امکان را فراهم می کند تا مخاطبین بتوانند با روندهای روز مرتبط با موضوع تحقیق، آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بیشتر آشنا شوند. به طور کلی نگارش ادبیات موضوع تنها به معنای خلاصه سازی منابع و ارائه مفاهیم به شکل منسجم از یک یا چند مقاله و منبع نیست.
بلکه نویسنده باید این توانایی را داشته باشد که به صورت تحلیل محتوایی ارتباط بین مفاهیم را درک کرده و آنها را تفسیر کند. به طور کلی نگارش و تهیه پیشینه تحقیق برای پایان نامه در 5 بخش خلاصه سازی می شود که عبارتند از :

1. جستجو برای یافتن پیشینه تحقیق مرتبط: قبل از اینکه به دنبال منابع مرتبط با موضوع تحقیق در موتورهای جستجو مختلف بگردید باید به دنبال این باشید که چطور و چگونه باید مرتبط ترین مقالات و رفرنس ها را بیابید. برای این کار نیاز است که در مرحله اول کلیدواژه های مرتبط با موضوع پایان نامه را مشخص کرده و آنها را در موتورهای جستجو مختلف Google Scholar, JSTOR, EBSCO, Project Muse و غیره سرچ کرده و مقالات مرتبط را مشخص کنید.
علاوه بر کلیدواژه های برگرفته از عنوان و موضوع تحقیق می توانید از سوالات و بیان مسئله نیز برای یافتن مرتبط ترین مقالات کمک بگیرید. به طور کلی سوالات و بیان مسئله تحقیق مستقیم ترین ارتباط را با موضوع داشته و از دل آن خارج شده اند بنابراین کلیدواژه های آن همان هایی هستند که در ارتباط با موضوع تحقیق می باشند. 

2. ارزیابی و بررسی منابع گردآوری شده: قطعا به عنوان نویسنده پایان نامه نمی توانید تمامی منابع موجود و شاید مرتبط به عنوان تحقیق را مطالعه کرده و مورد بررسی قرار دهید. در این مسیر باید سعی کنید از میان مقالات دانلود شده مرتبطترین مقالات را انتخاب کرده و ادبیات موضوع مربوط به آن را استخراج نمایید. اما انتخاب مقالات چگونه باید باشد؟
برای پاسخ به این سوال مهم نیاز است که در زمان مطالعه چکیده و محتوای مقاله این فاکتورها را مورد بررسی قرار دهید: (1) نویسنده مقاله چه سوال یا مسئله ای را مطرح کرده است و این مسئله تا چه اندازه به موضوع پایان نامه شما نزدیک است؟، (2) مفاهیم کلیدی در ارتباط با موضوع پایان نامه کدام است و چه شباهتی به پژوهش شما دارد؟، (3) نظریات، مدل و ساختار پژوهش در مقاله مورد نظر چطور طراحی شده است؟، (4) پژوهش مورد نظر چه نتایج و دستاوردهایی داشته است؟،
(5) پژوهش مورد نظر تا چه اندازه از نظر سنجش فاکتورها و ارتباط گویه ها مشابه پایان نامه شما خواهد بود؟ پاسخ به تمامی این سوالات به طور دقیق این امکان را برای شما فراهم می کند تا بتوانید مقالات دانلود شده را در دو یا سه دسته (1)بیشترین نقاط اشتراک با پایان نامه (2) اشتراک در برخی از بخش ها با پایان نامه (3) کمترین نقاط اشتراک با پایان نامه تقسیم بندی کرده و در زمان مطالعه ادبیات موضوع و خلاصه برداری از پیشینه تحقیق کار ساده تری داشته باشید. 

3. خلاصه سازی و ایجاد درک درستی از ساختار، مفاهیم، بحث و گپ های تحقیقاتی: برای اینکه بتوانید درک درستی از مفاهیم و ساختارهای تحقیقاتی موجود بدست آورید بهتر است تمامی مقالات دسته بندی شده در مرحله قبل را به طور کامل در بخش ادبیات موضوع و نتیجه گیری مطالعه نمایید.
اینکار به دانشجو کمک میکند که بتواند درک درستی از آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بدست آورد. خلاصه سازی ادبیات موضوع استخراج شده که با عنوان ریپارافراز (Reparaphrasing) هم شناخته می شود گردآوری محتوای مرتبط به موضوع پایان نامه در یک قالب منسجم برای استفاده به عنوان پیشینه تحقیق است. 

4. تعیین چارچوب پایان نامه برای بخش مبانی نظری یا ادبیات موضوع: مهمترین گام پیش از شروع نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه مشخص کردن ساختار و چارچوب پایان نامه برای نگارش است که می توان آن را در دسته بندی های زیر قرار داد:
(1) ساختار گذر زمانی در ادبیات موضوع (Chronological):
ساده ترین روش برای نگارش ادبیات موضوع مبتنی بر توسعه تئوری ها، فرضیات و نظریه ها در طول زمان از قدیم به جدید می باشد ولی باید دقت کنید که تنها نگارش ادبیات موضوع به خلاصه سازی و لیست کردن محتوا ختم نشود،
(2) ساختار شماتیک در پیشینه تحقیق (Thematic):
ساختار شماتیک بدین معنا که یک نقطه محوری در عنوان و موضوع تحقیق پیدا کرده و تمامی مفاهیم و فاکتورهای مرتبط را حول آن محور شکل داده و مورد بررسی قرار دهید. بدین صورت که مثلا ابعاد مختلف یک پدیده را به صورت جداگانه و جزء به جزء در ادبیات موضوع مورد بررسی قرار داده و ارتباط بین آنها را تبیین نمایید،
(3) ساختار روش تحقیقی (Methodological):
این روش که با عنوان روش مقایسه ای نیز شناخته می شود به دنبال این است که نتایج و دستاوردهای تحقیقات مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و زمینه توسعه مفاهیم و مبانی را در طول تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار دهد. این روش ساختاری معمولا مناسب تحقیقات کیفی می باشد و
(4) ساختار تئوریک در نگارش ادبیات موضوع (Theoretical):
این شکل دشوارترین و بعضا تخصصی ترین ساختار برای نگارش ادبیات موضوع است که به بحث و تحلیل مبانی نظری، مدلها، تعارف و ساختارها در مقالات و منابع مختلف می پردازد. 

5. شروع نگارش ادبیات موضوع: پس از تمامی این مراحل و مشخص کردن ساختار پایان نامه نوبت به آن میرسد که نگارش پایان نامه را بر اساس اصول مشخص و استاندارد تعیین شده آغاز کنید. به یاد داشته باشید که هر بخش و هر سرفصل از ادبیات موضوع باید شامل سه بخش اصلی مقدمه، متن اصلی و نتیجه گیری باشد.

موضوع پایان نامه - PROJECT MUSE - INSPEC

یکی از فرآیندهای کلیدی در هر پایان نامه مربوط به نحوه طراحی مدل در پایان نامه و رساله دکتری است که معمولا با عنوان مدل مفهومی یا مدل عملیاتی شناخته می شود. برخی از دانشجویان ممکن است زمان زیادی را صرف چگونگی طراحی و تعریف صحیح ارتباطات میان فاکتورهای مختلف پایان نامه کنند، اما باید توجه داشت که مدل مفهومی تحقیق می بایست بتواند هدف و موضوع پایان نامه را به شکلی کاملا قابل فهم و شفاف در قالب ارتباطات میان فاکتورهای مختلف به نمایش بگذارد.

مدلی مفهومی تحقیق معمولا در تحقیق های کمی و با به تصویر کشیدن فرضیات تحقیق و تئوری های پژوهش انجام میگیرد. مدل مفهومی تحقیق یا مدل پژوهش در پایان نامه خلاصه ای از فرضیات، تئوری ها و مفاهیمی است که به تفضیل در بخش ادبیات موضوع مطرح شده است. دانشجو می باید این مدل را در بخش روش تحقیق مورد تحلیل قرار داده و این روابط کیفی و فرضی را به صورت عددی و کمی درآورده و تفسیر نماید. برای اینکه بتوانید یک مدل مفهومی خوب طراحی کنید باید استراتژی های زیر را به کار ببرید:

1. توجه به عنوان و بیان مسئله در پایان نامه: بیان مسئله در ارتباط با نوآوری در حیطه عنوان پایان نامه است و ادبیات موضوع نیز در ارتباط مستقیم با عنوان و چارچوب تحقیق می باشد. بنابراین مدل مفهومی تحقیق نیز می بایست در همین راستا و در چارچوب عنوان، بیان مسئله و ادبیات موضوع تعریف و تبیین شود. ارتباطات میان گویه های مختلف تحقیق برگرفته از متغیر مستقل و وابسته باید به درستی و کاملا مبتنی بر ادبیات موضوع و در چارچوب تحقیق شکل داده شوند. بنابراین در زمان طراحی مدل به چارچوب مشخص شده توسط عنوان و بیان مسئله پایان نامه که تعیین کنده هدف و رویکرد مدل مفهومی تحقیق است دقت ویژه ای داشته باشید.

2. تعیین فاکتورهای کلیدی تحقیق: از مهمترین اجزای مدل مفهومی تحقیق گویه های متغیر مستقل و وابسته هستند که باید روابط بین آنها برگرفته از ادبیات موضوع باشد. اما چطور می توان این فاکتورها را تعیین و در قالب مدل مفهومی ارتباطات آنها را طراحی کرد؟ برای این منظور باید طیف وسیعی از مقالات مرتبط با عنوان پایان نامه را مطالعه کرده و فاکتورهای کلیدی تحقیق را با توجه به جدیدترین مقالات موجود شناسایی و تعیین کرد. سپس روابط آن با توجه به ادبیات و فرضیات تدوین نمود. 

3. تهیه یک ادبیات موضوع جامع: یکی از راههایی که می تواند کیفیت بالای مدل طراحی شده توسط نویسنده را تضمین کند، وجود یک ادبیات موضوع جامع و مرتبط با عنوان است. ادبیات موضوع مرتبط می تواند ابعاد مختلف موضوع و جنبه های مختلف مربوط به متغیر مستقل و وابسته را برای شما تبیین کرده و فرآیند طراحی مدل را آسان تر کند. 

4. تدوین تئوری های مرتبط با عنوان پایان نامه: تئوری ها شامل گزارشات، نظرات و ایده های مختلف در ارتباط با پدیده ای جدید هستند که در محیط علمی مطرح می شوند. در زمان طراحی مدل مفهومی تحقیق سعی کنید تئوری های جدید در این زمینه را به دقت بررسی نمایید تا بتوانید ابعاد متنوع و خاص از عنوان را شناسایی و در صورت لزوم به مدل اضافه نمایید. 

به طور کلی هر تحقیق کمی دو نوع مدل مفهومی و مدل تحلیلی را در برمیگیرد که مدل مفهومی همان مدل اولیه و مشخص کننده ارتباط بین متغیرها است و مدل تحلیلی مدل مفهومی است که اندازه گیری شده و همبستگی عددی آن بر روی جهت فلش ها مشخص است.

نحوه نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه - نحوه نگارش پایان نامه شبیه سازی در پایان نامه و رساله دکتری

روش نمونه گیری در تحقیق معمولا تاثیر زیادی در نتایج تحقیق خواهد داشت. بسیاری از محققان و نویسندگان بدون توجه به اهداف و ماهیت تحقیق اقدام به انتخاب ساده ترین و در دسترس ترین نوع نمونه گیری یعنی نوع تصادفی آن می کنند. برای اینکه بتوانید یک روش نمونه گیری مناسب تحقیق انتخاب کنید بهتر است استراتژی های زیر را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهید. 

1. اهداف تحقیقاتی خودتان را لیست کنید: معمولا روش نمونه گیری باید منطبق بر اهداف و چارچوب تحقیق بود و بتواند فرآیند دستیابی به آن را تسهیل کند. به طور کلی سعی کنید پیش از انتخاب روش نمونه گیری بر روی نحوه تعامل با مخاطبین، نحوه جمع آوری داده ها، پیشبینی در مورد روش و احتمال موفق بودن فرآیند گردآوری و چگونگی دسترسی به جامعه آماری تحقیق های لازم را انجام دهید. برخی از مواقع انتخاب یک روش دشوار برای نمونه گیری و داشتن یک جامعه آماری محدود ممکن است فرآیند گردآوری داده ها را با مشکل اساسی مواجه کند. 

2. انجام پیش آزمون بر اساس نمونه گیری مورد نظر: یکی دیگر از راه هایی که بتوانید کیفیت بالای نتایج بدست آمده را تضمین کنید و از دستاوردهای مناسب و داده ها صحیح و کاربردی اطمینان حاصل کنید. این است که حداکثر 30 نمونه را با روش نمونه گیری مورد نظرتان به صورت پیش آزمون مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و قابل انجام بودن یا نبودن آن را بررسی کنید. 

3. استفاده همزمان از چند روش در کنار یکدیگر: یکی دیگر از راهکارهایی که در فرآیند نمونه گیری پیشنهاد می شود این است که در مرحله پیش آزمون سعی کنید از چند روش مختلف نمونه گیری (ترجیحا سه روش) استفاده کرده و در نهایت در زمان ارزیابی، نتایج بدست آمده را با یکدیگر مقایسه کنید. 

موضوعی که در این بخش اهمیت دارد تفاوت میان نمونه گیری و سرشماری است که می بایست به آن دقت کنید. سرشماری تمامی افراد یک جامعه آماری را در برمیگیرد و تمامی آنها در فرآیند گردآوری داده ها دخالت دارند. لازم به ذکر است چنانچه جامعه آماری تحقیق شما یک جامعه بزرگ است نمونه گیری بهتر از سرشماری خواهد بود. در مقابل اگر جامعه آماری کوچک باشد روش سرشماری مناسبتر از نمونه گیری است. به طور کلی روش های نمونه گیری یا انتخاب نمونه در تحقیق به دو دسته تصادفی و غیرتصادفی تقسیم می شود و هر کدام دارای زیرمجموعه هایی است که به صورت زیر تعریف می شوند:

الف) نمونه گیری تصادفی: نوعی از نمونه گیری در تحقیق که برنامه ریزی و فرآیند خاصی برای انتخاب افراد در آن تعریف نشده و معمولا انتخاب افراد مبتنی بر فاکتورهای شانس خواهد بود.

1. نمونه گیری تصادفی ساده (Simple Random Sampling): این نوع از نمونه گیری که در تحقیق های کمی مورد استفاده قرار میگیرد یکی از رایجترین و دردسترس ترین روش ها برای انتخاب نمونه در پایان نامه است. در این روش تمامی افراد جامعه شانس برابر برای انتخاب شدن به عنوان عضوی از نمونه را خواهند داشت.

2. نمونه گیری سیستماتیک (Systematic Sampling): این نوع از نمونه گیری بسیار شبیه به نمونه گیری تصادفی ساده است با این تفاوت که برای انتخاب افراد یک فاصله مشخص و ثابت در نظر گرفته می شود. فرض کنید شما لیستی 1000 نفری از کارکنان بانک را در مقابلتان دارید و قصد دارید از میان آنها 150 نفر را به صورت تصادفی انتخاب کنید. در این روش نمونه گیری یک فاصله 2 تایی بین هر نمونه انتخاب شده قرار می دهید و افراد را انتخاب می کنید. نفر اول شماره 5 نفر دوم شماره 7 نفر سوم شماره 9 و الی آخر انتخاب خواهد شد. 

3. نمونه گیری طبقه بندی شده (Stratified sampling): برای اینکه بتوان نمونه گیری را به صورت کنترل شده تر انجام داد و تمامی افراد جامعه آماری را پوشش داد بهترین روش نمونه گیری طبقه بندی شده است. در این روش جامعه آماری را به گروه های مختلف با ویژگی های یکسان تقسیم کرده و سپس اقدام به نمونه گیری تصادفی از هر گروه خواهیم کرد. 

4. نمونه گیری خوشه ای (Cluster Sampling): در نمونه گیری خوشه بندی افراد جامعه را به چند گروه و مجموعه کوچک که ممکن است در برگیرنده افراد متفاوت باشد تقسیم می کنیم. در نهایت از میان این گروه ها چند گروه را به صورت تصادفی برای نمونه گیری انتخاب می کنیم. 

ب) نمونه گیری غیر تصادفی: تکنیک نمونه گیری غیرتصادفی برای تحقیقات کیفی و اکتشافی استفاده می شود که به نمونه گیری هدفمند هم معروف است. 

1. نمونه گیری در دسترس (Convenience Sampling): در این روش از دسترس ترین افراد جامعه درخواست می کنید که در پژوهش شما مشارکت کنند که معمولا نتایج بدست آمده قابل تعمیم به کل جامعه نیست.

2. نمونه گیری متوالی (Consecutive Sampling): نمونه گیری متوالی بسیار شبیه به نمونه گیری در دسترس است با این تفاوت که تا زمانی که اعضای نمونه در دسترس باشند فرآیند نمونه گیری ادامه میابد. 

3. نمونه گیری داوطلبانه (Volunteering Sampling): در این روش پژوهشگر تعاملی با اعضای نمونه نداشته و تنها پرسشنامه را در اختیار آنها قرار می دهد و هر کدام از آنها که تمایل بیشتری به مشارکت داشته باشند در نهایت در تحقیق خواهند بود. 

4. نمونه گیری هدفمند (Purposive Sampling): در نمونه گیری هدفمند شخص پژوهشگر با توجه به معیارهای ذهنی خودش اقدام به انتخاب افراد نمونه خواهد کرد. 

5. نمونه گیری گلوله برفی (Snowball Sampling): در این روش از نمونه گیری شما از اعضای جامعه درخواست می کنید که شخص دیگری را برای مشارکت در تحقیق معرفی کنند. 

6. نمونه گیری سهمیه ای (Quota Sampling): در این روش از نمونه گیری با توجه به درصد تشکیل شده از اقشار مختلف از جامعه سعی می کنیم به همان اندازه از جامعه آماری نمونه گیری کنیم. برای مثال جامعه ای که شامل 20 درصد لیسانس، 55 درصد فوق لیسانس و 25 درصد دکتری و بالاتر است و نمونه 100 نفری دارد باید نمونه ای را انتخاب کند که 20 لیسانسه، 55 فوق لیسانسه و 25 دکتر و بالاتر داشته باشد.

جامعه آماری - نمونه گیری