قطعا دانشجویان رشته مهندسی و بسیاری از رشته های فنی و حتی برخی از رشته های علوم انسانی در فرآیند نگارش پایان نامه و یا حتی قبل از آن به دفعات واژه شبیه سازی (Simulation) را شنیده اند. شبیه سازی یا Simulation همانطور که از اسم آن مشخص است به دنبال طراحی مدلی مشابه سیستم واقعی است که این امکان را برای دانشجویان فراهم می کند که عملکرد سیستم طراحی شده را در ابعاد کوچکتر و آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار دهند و نتایج آن را بررسی نمایند. در حقیقت شبیه سازی همان طراحی الگو برگرفته از یک سیستم واقعی برای سنجش موفق بودن یا نبودن یک پروژه در مقیاس بزرگتر است.
برای مثال فرض کنید شخصی نمونه ای از یک پل فلزی برای اتصال دو نقطه مختلف روی یک رودخانه طراحی کرده است که قرار است فشارهای نقطه ای و محیطی را در قسمت های متفاوت آن تحمل کند و مقاومتش مورد ارزیابی قرار گیرد. نمیتوان این پل را در ابعاد واقعی ساخت و سپس مورد آزمون قرار داد و بهترین کار شبیه سازی و استفاده از نرم افزارهای شبیه ساز است.
شبیه سازی در پایان نامه معمولا فواید بسیاری را دارد که از جمله آن می توان هزینه پایین شبیه سازی نسبت به پروژه های بزرگتر، مشاهده رفتار پیچیده سیستم ها در محیط شبیه سازی شده، بررسی عوامل تاثیرگذار خارجی و در نهایت امکان دستکاری و کنترل فاکتورهای مختلف در شبیه سازی اشاره کرد. به طور کلی برای انجام شبیه سازی درپایان نامه باید به موارد زیر دقت بیشتری داشته باشید:

 1. بررسی چند مورد شبیه سازی مشابه: پیش از انجام هرگونه شبیه سازی سعی کنید با اساتید خودتان در این زمینه مشورت کرده و چند نمونه از شبیه سازی را مقالات مختلف مورد بررسی قرار دهید. معمولا از نرم افزار MATLAB و HSC Chemistry, Onscale Solve و غیره برای شبیه سازی استفاده می شود که می توان نمونه های مختلف مقالات در این حوزه و تحقیقاتی که از این نرم افزارها استفاده کرده اند را براحتی مشاهده و بررسی کرد.

2. بهبود کدنویسی و تسریع فرآیند شبیه سازی: بسیاری از نرم افزارهای شبیه سازی مبتنی بر اصول کدنویسی هستند و برای اینکه بتوانید سرعت عملکرد نرم افزار را بالا ببرید توصیه می شود که بجای استفاده از اسکریپت ها (Scripts) که زمان بیشتری را به خود اختصاص می دهند و فرآیند کدنویسی دشوار تری دارند از فانکشن ها (Functions) استفاده نمایید. همچنین زمانی که از فانکشن ها استفاده می کنید بهتر است بجای نستد فاکنشن (Nested Function) از لوکال فانکشن (Local Function) بهره ببرید.
از این روش خصوصا زمانی می توانید استفاده کنید که فانکشن ها نیازی به دسترسی به متغیرهایشان نخواهند داشت. یک روش دیگر برای بهبود کدنویسی و سرعت نرم افزار تقسیم کردن کد های موجود در برنامه به چند کد ساده تر و منسجم تر است. این کار می تواند زمان اجرای مدل های موجود در برنامه شبیه ساز را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش دهد.

3. شبیه سازی موثرتر در نرم افزار: روش های مختلفی برای کاهش زمان مربوط به طراحی مدل و کم کردن زمان تست و بررسی آن وجود دارد که از قبیل آن می توان به Preallocation اشاره کرد که می تواند زمان اجرای مدل را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش داد. دانشجویان می توانند بجای تغییر مداوم بردارها و به عبارتی ریسایزاینگ (Resizing) آن که زمان زیادی را صرف میکند از پری الوکیشن بهره ببرید که حداکثر فضا را در اختیار بردارها قرار می دهد.
از طرف دیگر در نرم افزار متلب (MATLAB) برای بهبود عملکرد نرم افزار می توانید بجای کدهای مبتنی بر لوپ که سرعت عملکرد سیستم را کاهش میدهد از ماتریکس های متلب استفاده کنید و البته اگر از نرم افزار متلب برای شبیه سازی استفاده می کنید، سعی کنید در کدنویسی تا جای ممکن از کدهای cd, addpath and rmpath استفاده نکنید و فانکشن های eval, evalc, evalin and feval نیز در زمان کدنویسی بکار نبرید چرا که زمان اجرای پروگرم را طولانی خواهد کرد.
(Simulation) preallocation - Matlab

داده ها و اطلاعات یکی از با ارزش ترین و مهمترین منابع تحقیق برای پژوهشگران و حتی مدیران و تصمیم گیرندگان سازمانی محسوب می شود. هر چه اطلاعات دقیق تر و بیشتری در مورد یک پدیده داشته باشید بهتر خواهید توانست آن را مدیریت کرده و برای آن برنامه ریزی کنید. زمانی که یک موضوع تحقیق را انتخاب می کنید به دنبال این هستید که راه حل درست، قابل قبول و کاربردی برای آن ارائه نمایید و این کار ممکن نیست مگر با داشتن داده ها و اطلاعات درست و دقیق در مورد آن مشکلات.

بسیاری از شرکت ها و سازمان ها سالانه مبالغ بسیار زیادی را صرف گردآوری و تحلیل داده های سازمانی می کنند چرا که این داده ها می توانند سود، بهره وری، فروش بیشتر، رضایت مشتریان، کاهش هزینه ها و بسیاری مزایای دیگر برای موسسات و شرکت ها به همراه داشته باشد. از طرف دیگر دانشگاه ها و موسسات آموزشی در قالب پایان نامه یا رساله دکتری از دانشجویان درخواست می کنند که سعی کنند با انجام یک پژوهش مشکلی را در جامعه، علم یا صنعت شناسایی و حل کنند و بعضا هزینه های زیادی را متحمل می شوند تا به نتایج مناسب دست پیدا کنند. روش های جمع آوری داده ها در روش تحقیق کمی و کیفی شامل موارد زیر می شود:

1. مصاحبه (Interview): مصاحبه یا اینترویو به روشی از گردآوری داده اطلاق می شود که پژوهشگر یا نویسنده بدون آنکه پیش زمینه ذهنی از پاسخ سوالات برای مخاطب ایجاد کند، اقدام به جمع آوری نظرات افراد در مورد یکسری از موضوعات مشخص می کند. یکی از مهمترین نکاتی که در فرآیند مصاحبه مطرح می شود این است که مخاطب نباید تحت تاثیر نظر پژوهشگر یا مصاحبه کننده قرار بگیرد و نظرات یا ایده های او را بازتاب دهد. سوالات خودتان را باید به گونه ای مطرح کنید که کاملا خنثی باشد تا جهت دهی ذهنی یا تعصب در فرآیند مصاحبه وارد نشود. روش مصاحبه معمولا یک روش گران قیمت قلمداد می شود و راههای برای کاهش هزینه های آن وجود دارد از جمله مصاحبه تلفنی یا آنلاین و تشکیل تیم هایی از مصاحبه شوندگان برای صرفه جویی در زمان و هزینه. به طور کلی نویسنده یا پژوهشگر می بایست مشخص کند که هدف اصلی از مصاحبه چیست و چطور قصد دارد هزینه های مربوط به آن را کاهش دهد. 

2. تحقیق میدانی و پرسشنامه (Questionnaire and Survey): پرسشنامه یا تحقیق میدانی به صورت گسترده ای در روش تحقیق کمی کاربرد دارد و معمولا به دو روش سوالات باز و سوالات بسته مطرح می شوند. سوالات باز بسیار شبیه به مصاحبه بوده و شخص مشارکت کننده در تحقیق می تواند نظر و دیدگاه خود را در مورد سوالات پرسشنامه نگارش کند. ولی در سوالات بسته معمولا یک طیف لیکرت 5-7 تایی تعریف شده و از متقاضیان درخواست می شود که از بین گزینه های موجود با توجه به دیدگاه و نظر خودشان یکی را انتخاب کنند. معمولا داده های گردآوری شده در قالب پرسشنامه را به صورت عددی وارد نرم افزارهایی مانند SPSS کرده و توسط نرم افزارهای موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. طراحی سوالات پرسشنامه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که در صورت طراحی سوالات اشتباه، نتایج و اطلاعات غلطی حاصل شده و تمامی دستاوردهای پایان نامه دچار مشکل خواهد شد.

3. مشاهده (Observation): این روش از گردآوری داده ها بدون دخالت مستقیم پژوهشگر و مطرح کردن سوال انجام می پذیرد که اصلاحا عنوان مشاهده به آن اطلاق می شود. روش مشاهده یکی از روش های گردآوری داده است که معمولا در روش تحقیق کیفی مورد استفاده قرار می گیرد و جنبه های یکجانبه بودن و یا غیرقابل اعتماد بودن ممکن است برای آن مطرح شود. به طور کلی توصیه می شود این روش را در تلفیق با سایر روش های گردآوری داده ها مثل مصاحبه یا پرسشنامه انجام دهید. 

4. اسناد و اطلاعات ثبت شده (Documents and Records): در برخی از موارد در فرآیند گردآوری داده های پایان نامه ممکن است نیازی به صرف هزینه و زمان زیاد برای گردآوری داده ها نباشد و براحتی بتوان داده ای مربوط به تحقیق را از گزارشات، اسناد و مدارک ثبت شده دولتی و غیردولتی گردآوری نمود. گزارشات سازمانی، اسناد مالی، قراردادها و تمامی مدارکی که حاوی اطلاعات یک مجموعه باشند می توانند در فرآیند پژوهش و تحقیق مورد استفاده قرار بگیرند. 

5. گروه های هدف (Focus Group): روش گردآوری داده های مربوط به گروه های هدف نوعی از روش تحقیق است که در آن یک گروه مشخص از افراد که ویژگی های مشابهی دارند را انتخاب کرده و در قالب مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه از آن ها داده گردآوری می شود. بیشتر سوالاتی که در این بخش از مشارکت کنندگان پرسیده می شود در قالب سوالات باز طراحی شده است و مخاطبان می توانند به آن پاسخ های کاملا دلخواه بدهند. 

6. تاریخچه زبانی (Oral Histories): روش گردآوری داده ها در قالب تاریخچه زبانی ممکن است شبیه به مصاحبه به نظر برسد ولی محقق به دقت اطلاعات تاریخی، نظرات، دیدگاه مشارکت کنندگان را جمع آوری، ثبت و ضبط و تفسیر می کند.

اهمیت رفرنس دهی در تحقیق - روش تحقیق کمّی در پایان نامه - روش تحقیق کیفی در پایان نامه


تمامی تحقیقاتی که در قالب پایان نامه، مقاله، پروژه و هر نوع پژوهش علمی انجام می شوند در بخش روش تحقیق یکی از متدهای روش تحقیق کمی یا کیفی را به کار می برند. روش تحقیق کیفی بر روی رفتار انسان تمرکز داشته و سعی دارد نظرات وایده های مخاطبان و یا افراد جامعه را به همان صورت اصلی گردآوری کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در مقابل روش تحقیق کمی به دنبال این است که بتواند ایده ها و نظرات افراد شرکت کننده در تحقیق را با استفاده از استراتژی های مختلف به صورت عددی درآورده و سپس اقدام به تحلیل آن کند. در مطالب گذشته به صورت خلاصه در مورد روش تحقیق کمی صحبت شد و در این مطلب قصد داریم روش تحقیق کیفی را برای شما توضیح دهیم. به طور کلی 6 روش اصلی برای پیاده سازی یک روش تحقیق کیفی وجود دارد که عبارتند از:

1. روش تحقیق پدیدار شناسی (Phenomenological Method): در این نوع از روش تحقیق کیفی مخاطبان و مشارکت کنندگان در تحقیق تجربه و نظر خودشان در مورد یک اتفاق یا پدیده را ارائه می کنند. از استراتژی های مختلفی مانند مصاحبه، مشاهده و پژوهش میدانی برای گردآوری داده های مربوط به روش تحقیق پدیدار شناسی استفاده می شود. تمامی افرادی که در روش تحقیق پدیدار شناسی (Phenomenological Method) مشارکت می کنند ممکن است تجربه و نظرات خودشان را پس از تعامل با پدیده مورد نظر یا در حین تعامل با آن ارائه نمایند. این روش تحقیق به صورت گسترده ای در تحقیقات مربوط با بازار، فروش و بازاریابی کاربرد دارد. 

2. روش تحقیق قوم نگاری (Ethnographic Model): تحقیق قوم نگاری یکی از پرکاربردترین انواع تحقیق کیفی در پژوهش های دانشگاهی است. در این روش تحقیق سعی میشود یک موضوع در بطن یک فرهنگ مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. در روش تحقیق قوم نگاری همانند تحلیل هایی که در مباحث انسان شناسی انجام می شود، نویسنده به دنبال این است که بتواند یک موضوع را از دیدگاه فرهنگی و انگیزه های اجتماعی بر گرفته از آن تفسیر نماید. در مباحث بازاریابی و فروش یکی از بهترین روش ها برای درک بهتر مشتریان و پیشبینی رفتار خرید آنها استفاده از روش تحقیق قوم نگاری یا Ethnographic Model است. بیشتر شرکت های بین المللی و زنجیره ای که شعبه های مختلفی در نقاط مختلف جهان دارند از پژوهش های قوم نگاری برای درک بهتر مشتریان، رفتار خرید آنها و تمایزات فرهنگی آنان استفاده می کنند. 

3. گراندد تئوری (Grounded Theory Method): در روش تحقیق گراندد تئوری نویسنده به دنبال این است که چگونگی پیدایش و پیشرفت یک پدیده یا اتفاق را توضیح داده و تحلیل کند. در روش تحقیق گراندد تئوری نویسنده باید طیف وسیعی از داده ها، اطلاعات و مقالات را مورد بررسی قرار دهد و تئوری های مرتبط با یک موضوع را در یک بازه زمانی مشخص از ابتدا تا انتها بررسی کند. از این طریق می تواند به درستی، روند پیدایش و توسعه یک پدیده را در تحقیقات علمی مشخص نماید. برای مثال زمانی که شرکت ها قصد دارند بفهمند که چرا مشتریان از خدمات یا محصولات شرکتشان استفاده می کنند از روش تحقیق گراندد تئوری استفاده میکنند. 

4. مطالعه موردی (Case study Model): بر خلاف روش تحقیق گراندد تئوری که یک موضوع را در طول یک بازه زمانی مشخص مورد بررسی و ارزیابی قرار می داد، در روش تحقیق کیفی مطالعه موردی نویسنده به دنبال توضیح و تفسیر یک پدیده در یک زمان و محل مشخص است. این پدیده ممکن است در یک سازمان، در یک شهر مشخص یا حتی در یک محیط اداری معین مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. معمولا داده ها از طریق منابع مختلفی جمع آوری شده و نتایج بدست آمده مبتنی بر طیف وسیعی از این داده ها است. زمانی که شرکت ها قصد ارائه یک محصول جدید برای یک بازار جدید یا یک کشور جدید را دارند سعی میکنند از مطالعه موردی برای بررسی موفقیت یا عدم موفقیت آن استفاده نمایند. 

5. روش مطالعه تاریخی (Historical Model): روش مطالعه تاریخی در روش تحقیق کیفی به دنبال این است که روند شکل گیری پدیده های مختلف را در گذشته بیان کند با این رویکرد که بتواند الگوی کنونی را تبیین کرده و پیشبینی هایی برای روندهای آتی ارائه نماید. شرکت ها معمولا برای کمپین های بازاریابی و روند موفقیتشان در گذشته از این روش تحقیق استفاده می کنند. 

6. روش تحقیق روایتگر (Narrative Model): روش روایتگر در روش تحقیق کیفی همانند یک داستان سعی میکند فرآیند شکل گیری و روند پیشرفت یک پدیده را در طول زمان توصیف کند. در این روش تحقیق تمامی اتفاقات مرتبط با پدیده، فرصت ها، تهدیدها، موانع، نقاط قوت و ضعف آن از گذشته تاکنون مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

روش تحقیق کمّی در پایان نامه متدهای روش تحقیق کمی یا کیفی- پژوهش علمی