رشته مهندسی مواد در مقطع کارشناسی دارای دو شاخه متالورژی و سرامیک است .
شاخه متالورژی تصور کنید که در حال رانندگی در یکی از بزرگراهها هستید که ناگهان کامیونی با خودروی شما برخورد می کند و خسارت سنگینی بر آن وارد می سازد . چنین برخوردی در حال حاضر علاوه بر صرف هزینه ای قابل توجه و نیاز به زمانی نسبتاً طولانی برای تعمیر ، از ارزض خودروی شما خواهد کاست اما اگر بدنه خودرو بطور کامل از جنس آلیاژ (؟) ساخته شده باشد حداقل برای صافکاری مشکلی نخواهید داشت . چون کافی است که بدنه خودرو را تا حد معینی حرارت بدهید تا بدنه تصادفی به سرعت تغییر شکل یابد و شکل اولیه خود را پیدا کند .
البته در حال حاضر این یک خیال پردازی علمی است ، اما با پیشرفت روز افزون علم متالورژی به زودی موانع تکنولوژیکی در راه تولید و کاربرداین آلیاژها برظرف می شود و مقدار زیادی از این مواد در شکل های گوناگون تولید خواهد شد .
متالورژی بعنوان یک علم ، دانش نسبتاً جوانی است که تنها صد سال از عمر آن می گذرد و با کشف روش های جدید استخراج و تصفیه فلزات ، شناسائی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد ، فنون جدید شکل دادن و تولید فلزان ، متولد شده است . علمی که به دوبخش کلی متالورژی استخراجی و صنعتی تقسیم می شود که البته هردو بخش مذکوردر دانشگاه های کشور ما نیز بعنوان دو گرایش از رشته مهندسی مواد شاخه متالورژی ارائه می گردد .
- گرایش متالورژی استخراجی
متالورژی استخراجی شامل جداکردن فلزات از سنگ معدن و تصفیه آنها (تولید فلزات ) شناخت انواع پوره ها ، سوخت ها و فعل و انفعالات شیمیایی می شود . بعنوان مثال آنچه در کارخانه ذوب آهن اصفهان تا مرحله تهیه شمش آهن خام (چدن ) انجام می شود ، عمدتاً مربوط به متالورژی استخراجی است .
درس های این رشته در طول تحصیل :
- دروس مشترک در شاخه های مختلف مهندسی مواد :
ریاضی ، معادلات دیفرانسیل ، ریاضی مهندسی ، محاسبات عددی ، مبانی و برنامه سازی کامپیوتر ، فیزیک ، شیمی عمومی ، مبنی مهندسی برق ، استاتیک ، مقاومت مصالح ، کریستالوگرافی ، پدیده های انتقال ، شیمی فیزیک مواد ، ترمودینامیک مواد ، خواص فیزیکی مواد ، متالوگرافی ، خواص مکانیکی مواد .
- دروس تخصصی گرایش متالورژی استخراجی :
انتقال مطالب علمی و فنی ، ریخته گری ، شکل دادن فلزات ، تغلیظ مواد معدنی ، اصول استخراج فلزات ، سینتیک مواد ، شیمی تجزیه ، عملیات حرارتی ، خوردگی و اکسیداسیون ، انجماد فلزات ، مواد دیرگداز .(بسیاری از درس های این رشته همراه با آزمایشگاه است )
- گرایش متالورژی صنعتی
متالورژی صنعتی عبارت است از روش های مختلف تولید مصنوعات فلزی که مهم ترین این روش ها متالورژی پودری ، شکل دادن ، جوشکاری و ماشین کاری است . همچنین در متالورژی صنعتی خواص و مشخصات فیزیکی ، ساختاری و مکانیکی مواد بررسی می شود
- دروس تخصصی گرایش متالورژی صنعتی :
ریخته گری ، انجماد فلزات ، شکل دادن فلزات ، خواص مکانیکی مواد ، متالورژی جوشکاری ،متالورژی پودر ، روش های نوین آنالیز مواد ، خوردگی و اکسیداسیون ، عملیات حرارتی ، استخراج فلزات ، انتقال مطالب علمی و فنی .
- شاخه سرامیک
امروزه سرامیک را هنر ساخت ظروف سرامیکی و سفالینه ها نمی دانسم بلکه آن را بصورت علمی وسیع تر از ساخت ایگونه وسایل تعریف می کنیم . بر این اساس می توان گفت که سرامیک بطور کلی هنر و علم ساختن و بکاربردن اشیاء جامدی است که اجزاء تشکیل دهنده اصلی و عمده آنها مواد غیر آلی و غیر فلزی است یعنی علم سرامیک علاوه بر سفالینه ها شامل انوادع چینی ها ، دیرگدازها ، فرآورده های رسی ساختمانی ، مواد ساینده ، لعاب های چینی ، سیمان ، شیشه ، مواد مغناطیسی غیرفلزی ، فروالکتریک ها ، تک بلورهای مصنوعی و محصولات پیچیده تر دیگر می شود . دانشجویان مهندسی سرامیک در طول دوره تحصیلی خود پس از کسب پایه های علمی و مهندسی لازم کلیه فرآیندهای ساخت سرامیک ها را از مواد اولیه و آماده سازی آن گرفته تا کنترل کیفی محصولا ت ساخته شده وارتباط بین ساختمان وخواص این مواد فرامی گیرند .
- دروس تخصصی شخه سرامیک:
ساختار سرامیک ها ، سینتیک مواد ، روش های نوین آنالیز مواد ف خواص الکتریکی و نوری سرامیک ها ، مواد دیرگداز ، تئوری شیشه ، تئوری پرسلان ها ، ازمایشگاه چینی ، فرآیند ساخت سرامیک ، انتقال مطالب علمی و فنی .
توانائی های لازم :
در مهندسی مواد دو علم شیمی و فیزیک اهمیت ویژه ای پیدا می کند . چرا گه بررسی خواص مواد بدون آشنائی به این دو علم امکان پذیر نیست . دانشجوی این رشته علاوه بر فیزیک و شیمی باید از دانش ریاضیات اطلاعات کافی داشته و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد . برای مثال با وجود آنکه یک مهندس متالورژی نباید به فکر پشت میز نشینی بوده و باید امادگی کار در شرایط سخت را داشته باشد، اما بدون شک مهئدس این رشته بیش از توان جسمانی خوب نیاز به ذهنی خلاق و کنجکاو دارد. آشنائی با زبان انگلیسی نیز در تمام رشته های مهندسی نیز ضروری است . اما در مهندسی سرامیک این ضرورت بیشتر احساس می شود چرا که این رشته نسبتاً جدید است و در نتیجه کتاب هاب علمی آن کمتر به زبانه فارسی ترجمه شده است .
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ التحصیلان متالورژی استخراجی می توانند جذب مراکزی شوند که به فرایند استخراج و تولید مواد اولیه فلزی (آهنی و غیر آهنی ) از کانه های مربوط می پردازند . برای مثال می توانند در صنایع نفت و پالایش و همچنین صنایع آهنی و غیر آهنی مانند ذوب آهن اصفهان ، مجتمع مس سرچشمه و آلومینیوم اراک فعالیت کنند . فارغ التحصیلان متالورژی صنعتی می توانند در مراکزی که با تولید قطعات فلزی سرو کار دارند مانند صنایع ریخته گری ، صنایع متالورژی پودر ، صنایع فولادسازی ، صنایع دفاع ، هواپیما سازی ، کشتی سازی ، تراکتورسازی ، خودرو سازی و ساخت قطعات مختلف ، وسایل خانگی ازجمله یخچال ، کولر ، ماشین لباسشویی ، تلویزیون و ضبط صوت فعالیت نمایند .
در مورد فرصت های شغلی مهندس سرامیک نیز باید گفت که امروزه صنایع سرامیک برای رشد اکثر صنایع اهمیت بسیاری دارند . برای مثال صنایع متالورژی و سایر صنایعی که با درجه حرارت بالا سروکار دارند ، مصرف کننده مواد دیرگداز هستند یا صنایع الکترونیک احتیاج به قطعات مختلف سرامیکی با خواص الکترونیکی و مغناطیسی مطلوب دارند . همچنین صنایع اتومبیل سازی ، صنمایع ساختمانی ، صنایع تولید نیرو ، مخابرات و بالاخره هرخانه و خط تولید هر کارخانه ای نیاز به فرآورده های سرامیکی دارد . در حال حاضر کشور ما کارخانه های عمده کاشی سازی ، چینی سازی ، تولید کننده مواد نسوز ، تولید کننده سرامیک های الکتریکی ، شیشه سازی ، آجر سازی و سیمان دارد که فارغ التحصیلان رشته سرامیک می توانند در انها مشغول بکار گشته و به افزایش کارایی و راندمان کارخانه و همچنین بهبود کیفیت محصول آ ن کمک نمایند .
دانشگاه های پذیرنده : بیرجند ، بین المللی اما خمینی (ره) – قزوین ، تهران ، صنعتی شاهرود ، کاشان ، شهید باهنر کرمان ، صنعتی اصفهان ، یزد ، صنعتی امیر کبیر – تهران ، صنعتی سهند – تبریز ، شیراز ، سیستان و بلوچستان – زاهدان ، شهید چمران اهواز ، علم و صنعت ایران – تهران ، فردوسی مشهد ، سمنان ، بوعلی سینا – همدان ، تبریز ، صنعتی شریف – تهران ، شهر کرد ، صنعتی مالک اشتر – اصفهان .
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه ، شبانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها : متالورژی ، سرامیک .
مهندسی مواد (3 گرایش)
مقدمه:
با توجه به اهمیت و نقش صنایع زیربنائی و سنگین از جمله تولید فلزات و مواد و قطعات صنعتی درتوسعه و پیشرفت کشور و بمنظور گسترش دانش و فنون مهندسی متالوژی و مواد در سطح آموزش عالی پس از بررسی اولویت ها با توجه به نیازهای صنعت کشور و با بهره گیری از تجارب قبلی و نیز با مطالعه برنامه های این رشته مهندسی در دانشگاههای خارج دوره کارشناسی مهندسی متالوژی و مواد با مشخصات زیر در گروه فنی و مهندسی کمیته برنامه ریزی مهندسی متالوژی و مواد تدوین شده است.
1- تعریف و هدف:
دوره کارشناسی متالورژی و مواد از مجموعه های آموزش عالی فنی و مهندسی بوده و با هدف تربیت کارشناس در زمینه های تولید و تصفیه فلزات، عملیات بر روی فلزات، شکل دادن و ریخته گری، خواص، تهیه، و کاربرد مواد سرامیکی برنامه ریزی شده است. فارغ التحصیلان این دوره با گرایش های تخصصی در زمینه طراحی و بهره برداری فرآیندها، طراحی و ساخت قطعات، شناخت خواص و مشخصات مواد فلزی و رفع مشکلات و مسایل معمول در فرآیندهای متالوژی و محصول ساخته شده قابلیت و کارآیی دارند.
دروس دوره مشتمل بر دروس عمومی، پایه، اصلی و تخصصی بر مبنای سه گرایش متالوژی استخراجی، متالوژی صنعتی و سرامیک می باشد. گرایشهای دیگر در صورت لزوم می تواند برنامه ریزی شده و اضافه گردد.
2- طول دوره و شکل نظام:
طول دوره کارشناسی بطور متوسط چهار سال است که در 8 ترم برنامه ریزی و اجراء می شود. هر ترم شامل 17 هفته آموزش کامل در نظر گرتفه شده است. دروس نظری به ازاء هر واحد 17 ساعت (یک ساعت در هفته) و دروس عملی و آزمایشگاهی بازاء هر واحد 51 ساعت (سه ساعت در هفته) می باشد.
کارآموزی 240 ساعت بدون واحد و الزامی می باشد. برای بعضی از دروس نظری برگزاری 2-1 ساعت تمرین در هفته مجاز می باشد.
تعیین گرایش تخصص دانشجویان در دانشگاههای که بیش از یک گروه گرایش دارند پس از گذراندن موفقیت آمیز حداقل 70-60 واحد از دروس عمومی و پایه و اصلی به تقاضای دانشجو به شرط موافقت دانشکده یا گروه مربوطه انجام می شود. چنانچه در گرایشی تعداد متقاضی بیش از ظرفیت اعلام شده باشد اولویت با دانشجویانی خواهد بود که امتیاز بیشری مطابق رابطه زیر حائز باشند.
معدل × تعداد واحد گذرانده = امتیاز
*****************
تعداد ترمهای گذرانده
در موارد خاص نظر دانشکده یا گروه آموزشی برای تعیین گرایش ملاک خواهد بود.
3- واحدهای درسی:
تعداد کل واحدهای درسی این مجموعه با احتساب 20 واحد عمومی 140 واحد بشرح زیر است:
1- دروس عمومی 20 واحد
2- دروس پایه 31 واحد
3- دروس اصلی 31 واحد
4- دروس عملی 6 واحد
5- دروس تخصصی مشترک 20 واحد
6- دروس تخصصی غیرمشترک 32 واحد
لذا لیست تعداد واحدها در هر گرایش بشرح ذیل خواهد بود:
دروس عمومی 20 واحد
دروس پایه 31 واحد
دروس اصلی 31 واحد
دروس عملی 6 واحد
دروس تخصصی الزامی 32 واحد
دروس تخصصی انتخابی دانشکده 15 واحد
دروس تخصصی اختیاری دانشجو 5 واحد
4- نقش و توانایی:
فارغ التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی متالوژی و مواد در گرایشهای مختلف با مهارتهای خود در زمینه های زیر کارآرایی خواهند داشت.
الف – تخصص کافی در گرایش مربوطه.
ب – شناخت فرآیندها و آشنایی با خواص مواد و روشهای تولید.
ج – تجزیه و تحلیل فرآیندها و ارزیابی آنها بمنظور استفاده بهینه از سیستمها.
د – آشنایی با اصول علمی و تکنولوژی های مبتنی بر آنها در زمینه های مربوطه.
ه. توانایی انجام پروژه های صنعتی و تحقیقاتی (کاربردی) در حد متعارف.
و- توانایی و راهبری سیستم های تولید مواد و ساخت قطعات و رفع مسایل و مشکلات معمولی آنها.
5- ضرورت و اهمیت:
با توجه به غنی بودن کشور به لحاظ ذخایر معدنی و نیاز مبرم به صنایع زیربنایی نظیر تولید فلزات اصلی و مواد غیرفلزی با وجود واحدهای صنعتی بزرگ که با سرمایه گذاری زیاد به مرحله تولید رسیده اند نظیر واحدهای تولید آهن و فولاد و سایر فلزات واحدهای نورد و شکل دادن فلزات ریخته گری – کارخانجات سرامیک و کاشی و شیشه سازی – و نیز با توجه به اهمیت مواد سرامیکی در صنایع الکتریکی و الکترونیکی، تربیت متخصصینی که قابلیت و کارآرائی لازم را دارا باشند می تواند قدمی بزرگ در جهت شکوفایی صنعتی و قطع وابستگی به دیگر کشورها در این زمینه مهم تخصصی باشد.
دروس پایه (مشترک در همه گرایشها)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
ریاضی 1 ریاضی 2 معادلات دیفرانسیل ریاضی مهندسی محاسبات عددی مبانی و برنامه سازی کامپیوتر فیزیک 1 آزمایشگاه فیزیک 1 فیزیک 2 آزمایشگاه فیزیک 2 شیمی عمومی 1 آزمایشگاه شیمی 1 |
4 4 3 3 2 3 3 1 3 1 3 1 |
| جمع | 31 |
دروس عملی (مشترک در همه گرایشها) مهندسی مواد
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 |
کارگاه عمومی نقشه کشی صنعتی پروژه کارآموزی * |
1 2 3 - |
| جمع | 6 |
*در صورتی که برای کارآموزی واحد در نظر گرفته شود این واحد جزو 140 واحد دوره کارشناسی محسوب نمی شود.
دروس اصلی (مشترک در همه گرایشها)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
مبانی مهندسی برق آزمایشگاه مبانی مهندسی برق استاتیک مقاومت مصالح کریستالوگرافی و آزمایشگاه پدیده های انتقال شیمی فیزیک مواد ترمودینامیک مواد 1 خواص فیزیکی مواد 1 ازمایشگاه متالوگرافی خواص مکانیکی مواد 1 آزمایشگاه خواص مکانیکی مواد 1 خواص فیزیکی مواد 2 |
3 1 2 3 3 3 3 3 3 1 3 1 2 |
| جمع | 31 |
دروس تخصصی الزامی – گرایش متالوژی استخراجی مهندسی مواد
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 |
انتقال مطالب علمی و فنی ریخته گری 1 آزمایشگاه ریخته گری 1 شکل دادن فلزات 1 تغلیظ مواد معدنی آزمایشگاه تغلیظ مواد اصول استخراج فلزات 1 (پیرومتالورژی) اصول استخراج فلزات 2 (هیدرومتالورژی) آزمایشگاه استخراج فلزات 1 آزمایشگاه استخراج فلزات 2 سینتیک مواد شیمی تجربه و آزمایشگاه عملیات حرارتی آزمایشگاه عملیات حرارتی خوردگی و اکسیداسیون انجماد فلزات مواد دیرگداز |
1 3 1 3 2 1 2 2 1 1 3 2 2 1 3 2 2 |
| جمع | 32 |
دروس تخصصی انتخابی گرایش متالورژی استخراجی (15 واحد)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 |
کانی شناسی تولید آهن فولاد سازی تولید فلزات غیرآهنی 1 تولید فلزات غیرآهنی 2 فروآلیاژها متالورژی سطوح و پوشش ها آزمایشگاه خوردگی و پوشش دادن طراحی و اصول کوره های صنعتی سوخت و انرژی انتخاب مواد فلزی کنترل فرآیندها اقتصاد و مدیریت صنعتی متالورژی جوشکاری آزمایشگاه جوشکاری متالورژی پودر روشهای نوین آنالیز مواد ترمودیناامیک مواد 2 روشهای نوین تهیه و تصفیه فلزات کاربرد کامپیوتر در مهندسی مواد محاسبات متالورژی استخراجی روشهای اندازه گیری در مهندسی مواد آزمایشگاه روشهای اندازه گیری در مهندسی مواد آلیازهای غیرآهنی مواد پیشرفته زبان تخصصی کنترل کیفی مواد |
2 2 2 3 3 2 3 1 2 2 2 3 2 3 1 2 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2 |
| جمع |
دروس تخصصی انتخابی – گرایش متالوژی صنعتی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 |
شکل دادن فلزات 2 طراحی قالب کارگاه طراحی قالب مواد دیرگداز ریخته گری 2 انتخاب مواد فلزی مواد پیشرفته بررسی های غیرمخرب آز – بررسی های غیرمخرب متالورژی سطوح و پوششها اقتصاد و مدیریت صنعتی طراحی و اصول کوره های صنعتی فیزیک جامدات کنترل فرآیندهای متالورژی ترمودینامیک مواد 2 آزمایشگاه خوردگی و پوشش دادن آزمایشگاه متالورژی پودر کاربرد کامپیوتر در مهندسی مواد اصول متالوگرافی پلیمرها زبان تخصصی کنترل کیفی مواد آلیاژهای غیرآهنی روشهای اندازه گیری در مهندسی آزمایشگاه |
3 2 1 2 3 2 2 2 1 3 2 2 3 3 2 1 1 2 2 2 2 2 2 1+1 |
| جمع |
دروس تخصصی انتخابی گرایش سرامیک (15 واحد)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27 28 29 30 31 |
فیزیک و شیمی سیمان آزمایشگاه سیمان لعاب ها آزمایشگاه لعاب سرامیک های ساختمانی خواص مکانیکی مواد 2 آزمایشگاه الکتروسرامیک 1 و 2 شیمی تجزیه دستگاهی و آزمایشگاه فیزیک مدرن سرامیک های مهندسی کاربرد کامپیوتر در مهندسی مواد مواد پیشرفته کانی شناسی اصول رشد بلور سراموگرافی آزمایشگاه سراموگرافی شیشه های ویژه متالورژی پودر طراحی و اصول کوره های صنعتی خوردگی و اکسیداسیون اقتصاد و مدیریت صنعتی فرآوری سرامیک ها شیمی کلوئیدهای رسی زبان تخصصی پلیمرها متالورژی سطوح و پوشش ها فیزیک جادات تغلیظ مواد معدنی آزمایشگاه تغلیظ مواد معدنی کنترل کیفی مواد |
2 1 2 1 2 2 3 3 3 3 2 2 2 2 2 1 2 2 2 3 2 2 2 2 2 3 3 2 1 2 |
| جمع |
دروس تخصصی الزامی گرایش سرامیک
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 |
ساختار سرامیک ها سینتیک مواد روش های نوین آنالیز مواد آزمایشگاه روش های نوین آنالیز مواد خواص الکتریکی و نوری سرامیک ها مواد دیرگداز آز – مواد دیرگداز تئوری شیشه آزمایشگاه شیشه تئوری پرسلانها (White Wares) آزمایشگاه چینی فرآیند ساخت سرامیک ها 1 آزمایشگاه فرآیند ساخت 1 فرآیند ساخت سرامیک ها 2 آزمایشگاه فرآیند ساخت سرامیک ها 2 انتقال مطالب علمی و فنی فرآیند ساخت سرامیک ها 3 آزمایشگاه فرایند ساخت 3 خواص حرارتی سرامیک ها |
2 3 2 1 2 2 1 3 1 2 1 2 1 2 1 1 2 1 2 |
| جمع | 32 |
دروس تخصصی الزامی گرایش متالوژی صنعتی مهندسی مواد
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 |
انتقال مطالب علمی و فنی ریخته گری 1 آزمایشگاه ریخته گری 1 انجماد فلزات آزمایشگاه انجماد فلزات شکل دادن فلزات 1 آزمایشگاه شکل دادن فلزات خواص مکانیکی مواد 2 متالورژی جوشکاری آزمایشگاه متالورژی جوشکاری متالورژی پودر روشهای نوین آنالیز مواد خوردگی و اکسیداسیون عملیات حرارتی آزمایشگاه عملیات حرارتی استخراج فلزات 1 (آهن و فولاد) استخراج فلزات 2 (فلزات غیرآهنی) |
1 3 1 2 1 3 1 3 3 1 2 2 3 2 1 2 2 |
| جمع | 33 |
