رشته مهندسی مواد در مقطع کارشناسی دارای دو شاخه متالورژی و سرامیک است .
شاخه متالورژی تصور کنید که در حال رانندگی در یکی از بزرگراهها هستید که ناگهان کامیونی با خودروی شما برخورد می کند و خسارت سنگینی بر آن وارد می سازد . چنین برخوردی در حال حاضر علاوه بر صرف هزینه ای قابل توجه و نیاز به زمانی نسبتاً طولانی برای تعمیر ، از ارزض خودروی شما خواهد کاست اما اگر بدنه خودرو بطور کامل از جنس آلیاژ (؟) ساخته شده باشد حداقل برای صافکاری مشکلی نخواهید داشت . چون کافی است که بدنه خودرو را تا حد معینی حرارت بدهید تا بدنه تصادفی به سرعت تغییر شکل یابد و شکل اولیه خود را پیدا کند .
البته در حال حاضر این یک خیال پردازی علمی است ، اما با پیشرفت روز افزون علم متالورژی به زودی موانع تکنولوژیکی در راه تولید و کاربرداین آلیاژها برظرف می شود و مقدار زیادی از این مواد در شکل های گوناگون تولید خواهد شد .
متالورژی بعنوان یک علم ، دانش نسبتاً جوانی است که تنها صد سال از عمر آن می گذرد و با کشف روش های جدید استخراج و تصفیه فلزات ، شناسائی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد ، فنون جدید شکل دادن و تولید فلزان ، متولد شده است . علمی که به دوبخش کلی متالورژی استخراجی و صنعتی تقسیم می شود که البته هردو بخش مذکوردر دانشگاه های کشور ما نیز بعنوان دو گرایش از رشته مهندسی مواد شاخه متالورژی ارائه می گردد .
- گرایش متالورژی استخراجی
متالورژی استخراجی شامل جداکردن فلزات از سنگ معدن و تصفیه آنها (تولید فلزات ) شناخت انواع پوره ها ، سوخت ها و فعل و انفعالات شیمیایی می شود . بعنوان مثال آنچه در کارخانه ذوب آهن اصفهان تا مرحله تهیه شمش آهن خام (چدن ) انجام می شود ، عمدتاً مربوط به متالورژی استخراجی است .
درس های این رشته در طول تحصیل :
- دروس مشترک در شاخه های مختلف مهندسی مواد :
ریاضی ، معادلات دیفرانسیل ، ریاضی مهندسی ، محاسبات عددی ، مبانی و برنامه سازی کامپیوتر ، فیزیک ، شیمی عمومی ، مبنی مهندسی برق ، استاتیک ، مقاومت مصالح ، کریستالوگرافی ، پدیده های انتقال ، شیمی فیزیک مواد ، ترمودینامیک مواد ، خواص فیزیکی مواد ، متالوگرافی ، خواص مکانیکی مواد .
- دروس تخصصی گرایش متالورژی استخراجی :
انتقال مطالب علمی و فنی ، ریخته گری ، شکل دادن فلزات ، تغلیظ مواد معدنی ، اصول استخراج فلزات ، سینتیک مواد ، شیمی تجزیه ، عملیات حرارتی ، خوردگی و اکسیداسیون ، انجماد فلزات ، مواد دیرگداز .(بسیاری از درس های این رشته همراه با آزمایشگاه است )
- گرایش متالورژی صنعتی
متالورژی صنعتی عبارت است از روش های مختلف تولید مصنوعات فلزی که مهم ترین این روش ها متالورژی پودری ، شکل دادن ، جوشکاری و ماشین کاری است . همچنین در متالورژی صنعتی خواص و مشخصات فیزیکی ، ساختاری و مکانیکی مواد بررسی می شود
- دروس تخصصی گرایش متالورژی صنعتی :
ریخته گری ، انجماد فلزات ، شکل دادن فلزات ، خواص مکانیکی مواد ، متالورژی جوشکاری ،متالورژی پودر ، روش های نوین آنالیز مواد ، خوردگی و اکسیداسیون ، عملیات حرارتی ، استخراج فلزات ، انتقال مطالب علمی و فنی .
- شاخه سرامیک
امروزه سرامیک را هنر ساخت ظروف سرامیکی و سفالینه ها نمی دانسم بلکه آن را بصورت علمی وسیع تر از ساخت ایگونه وسایل تعریف می کنیم . بر این اساس می توان گفت که سرامیک بطور کلی هنر و علم ساختن و بکاربردن اشیاء جامدی است که اجزاء تشکیل دهنده اصلی و عمده آنها مواد غیر آلی و غیر فلزی است یعنی علم سرامیک علاوه بر سفالینه ها شامل انوادع چینی ها ، دیرگدازها ، فرآورده های رسی ساختمانی ، مواد ساینده ، لعاب های چینی ، سیمان ، شیشه ، مواد مغناطیسی غیرفلزی ، فروالکتریک ها ، تک بلورهای مصنوعی و محصولات پیچیده تر دیگر می شود . دانشجویان مهندسی سرامیک در طول دوره تحصیلی خود پس از کسب پایه های علمی و مهندسی لازم کلیه فرآیندهای ساخت سرامیک ها را از مواد اولیه و آماده سازی آن گرفته تا کنترل کیفی محصولا ت ساخته شده وارتباط بین ساختمان وخواص این مواد فرامی گیرند .
- دروس تخصصی شخه سرامیک:
ساختار سرامیک ها ، سینتیک مواد ، روش های نوین آنالیز مواد ف خواص الکتریکی و نوری سرامیک ها ، مواد دیرگداز ، تئوری شیشه ، تئوری پرسلان ها ، ازمایشگاه چینی ، فرآیند ساخت سرامیک ، انتقال مطالب علمی و فنی .
توانائی های لازم :
در مهندسی مواد دو علم شیمی و فیزیک اهمیت ویژه ای پیدا می کند . چرا گه بررسی خواص مواد بدون آشنائی به این دو علم امکان پذیر نیست . دانشجوی این رشته علاوه بر فیزیک و شیمی باید از دانش ریاضیات اطلاعات کافی داشته و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد . برای مثال با وجود آنکه یک مهندس متالورژی نباید به فکر پشت میز نشینی بوده و باید امادگی کار در شرایط سخت را داشته باشد، اما بدون شک مهئدس این رشته بیش از توان جسمانی خوب نیاز به ذهنی خلاق و کنجکاو دارد. آشنائی با زبان انگلیسی نیز در تمام رشته های مهندسی نیز ضروری است . اما در مهندسی سرامیک این ضرورت بیشتر احساس می شود چرا که این رشته نسبتاً جدید است و در نتیجه کتاب هاب علمی آن کمتر به زبانه فارسی ترجمه شده است .
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ التحصیلان متالورژی استخراجی می توانند جذب مراکزی شوند که به فرایند استخراج و تولید مواد اولیه فلزی (آهنی و غیر آهنی ) از کانه های مربوط می پردازند . برای مثال می توانند در صنایع نفت و پالایش و همچنین صنایع آهنی و غیر آهنی مانند ذوب آهن اصفهان ، مجتمع مس سرچشمه و آلومینیوم اراک فعالیت کنند . فارغ التحصیلان متالورژی صنعتی می توانند در مراکزی که با تولید قطعات فلزی سرو کار دارند مانند صنایع ریخته گری ، صنایع متالورژی پودر ، صنایع فولادسازی ، صنایع دفاع ، هواپیما سازی ، کشتی سازی ، تراکتورسازی ، خودرو سازی و ساخت قطعات مختلف ، وسایل خانگی ازجمله یخچال ، کولر ، ماشین لباسشویی ، تلویزیون و ضبط صوت فعالیت نمایند .
در مورد فرصت های شغلی مهندس سرامیک نیز باید گفت که امروزه صنایع سرامیک برای رشد اکثر صنایع اهمیت بسیاری دارند . برای مثال صنایع متالورژی و سایر صنایعی که با درجه حرارت بالا سروکار دارند ، مصرف کننده مواد دیرگداز هستند یا صنایع الکترونیک احتیاج به قطعات مختلف سرامیکی با خواص الکترونیکی و مغناطیسی مطلوب دارند . همچنین صنایع اتومبیل سازی ، صنمایع ساختمانی ، صنایع تولید نیرو ، مخابرات و بالاخره هرخانه و خط تولید هر کارخانه ای نیاز به فرآورده های سرامیکی دارد . در حال حاضر کشور ما کارخانه های عمده کاشی سازی ، چینی سازی ، تولید کننده مواد نسوز ، تولید کننده سرامیک های الکتریکی ، شیشه سازی ، آجر سازی و سیمان دارد که فارغ التحصیلان رشته سرامیک می توانند در انها مشغول بکار گشته و به افزایش کارایی و راندمان کارخانه و همچنین بهبود کیفیت محصول آ ن کمک نمایند .
دانشگاه های پذیرنده : بیرجند ، بین المللی اما خمینی (ره) – قزوین ، تهران ، صنعتی شاهرود ، کاشان ، شهید باهنر کرمان ، صنعتی اصفهان ، یزد ، صنعتی امیر کبیر – تهران ، صنعتی سهند – تبریز ، شیراز ، سیستان و بلوچستان – زاهدان ، شهید چمران اهواز ، علم و صنعت ایران – تهران ، فردوسی مشهد ، سمنان ، بوعلی سینا – همدان ، تبریز ، صنعتی شریف – تهران ، شهر کرد ، صنعتی مالک اشتر – اصفهان .
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه ، شبانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها : متالورژی ، سرامیک .
