فرآیند نگارش پایان نامه یک کار تخصصی و زمانبر است که علاوه بر دانش در حوزه تحقیق به تخصص و تسلط به مبانی پژوهش نیز نیازمند است. اگر بخواهیم به شکل ساده ای به پایان نامه یا رساله نگاه کنیم باید آن را نوشتاری بدانیم که دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری برای دریافت مدرک تحصیلی آماده کرده و به دانشگاه ارائه می کنند. ولی معمولا اهمیت نگارش پایان نامه بسیار بیشتر از این موارد بوده و به دنبال تقویت مهارتهای علمی در دانشجویان، بهبود شرایط علمی در دانشگاه ها، افزایش خروجی پروژه های علمی در جامعه، کمک به تصمیم گیران سازمانی و اجتماعی و در نهایت حل مشکلات جامعه است. پس اگر بخواهیم با دیدگاه آماده سازی و تحویل یک نوشتار برای دریافت مدرک تحصیلی و فارغ التحصیل شدن به پایان نامه بنگریم باید بگوییم که ارزش این کار علمی بزرگ را پایین آورده ایم. چنانچه قصد دارید یک پایان نامه با کیفیت و متناسب با استانداردهای علمی نگارش کنید باید با دیدگاه یک سند پژوهشی معتبر، با قابلیت حل مسئله ای و کمک کننده به تصمیم سازی بالادستی به آن بنگرید. اما چطور باید یک پایان نامه به ویژگی های ذکر شده را نگارش کنیم؟ برای این کار باید فاکتورهای زیر را در زمان نگارش رعایت کنید. 

1. کار خود را با سوال کردن آغاز کنید: اولین و نخستین مرحله در فرآیند نگارش پایان نامه طرح سوال و طراحی چارچوب کلی تحقیق است. سوالات مختلفی در ارتباط با یک عنوان وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم ولی مهمترین سوالاتی که باید بپرسید این موارد هستند که قصد دارم در ارتباط با موضوع چه کاری را انجام دهم؟ و می خواهم چه چیزی را بسنجم؟. فرض کند شما قصد دارید توسعه پایدار (Sustainability) را در بانک های دولتی کشور مورد مطالعه قرار دهید. اولین سوال این است که چطور قصد دارید آن را بسنجید؟ سوال دوم اینکه ضرورت انجام این کار چیست؟ سومین سوال اینکه چه پیشینه ای از سنجش توسعه پایدار در بانک ها وجود دارد؟ چهارمین سوال آیا ابزار و امکانات لازم برای سنجش این فاکتور وجود دارد؟ به دنبال کشف چه ارتباطی از انجام این تحقیق هستید؟ این موضوع چطور می تواند به جامعه یا سازمان کمک کند؟ و از این قبیل سوالات. پاسخ دقیق به هر یک از این سوالات بخشی از پایان نامه شما را تکمیل خواهد کرد.

2. پاسخ به سوالات مطرح شده بر اساس دانش شخصی: در دومین گام سعی کنید با دانش و مطالعاتی که در این حوزه دارید به سوالات پاسخ دهید. این کار به شما کمک میکند که دید بهتری به موضوع تحقیق پیدا کرده و با تسلط بیشتری به دنبال نگارش پایان نامه باشید. زمانی که به سوالات پاسخ می دهید چارچوب کلی تحقیق را طراحی کرده و می توانید فرضیات و مدل مفهومی پژوهش را مشخص نمایید.

3. پاسخ های خودتان رو توسعه دهید: برای اینکه بتوانید درستی یا نادرستی پاسخ های خودتان را ارزیابی کرده و جواب های پخته تر و علمی تری تهیه کنید باید منابع علمی مرتبط با عنوان تحقیق را مطالعه نمایید. با این کار به صورت سیستماتیک گام اولیه شروع نگارش پایان نامه را با قدرت برداشته اید.

4. نگارش به واسطه منابع به روز: جدیدترین منابع مرتبط به عنوان پایان نامه را تهیه کرده و در قالب تحلیل محتوا اقدام به تهیه ادبیات موضوع کنید. منظور از تحلیل محتوا این است که نوشته شما نباید تنها حالت گزارشی داشته باشد بلکه باید بتواند ارزش افزوده ایجاد کرده و مبتنی بر قدرت استدلال و منطق شما باشد. 

5. آماده سازی ابزار تجزیه و تحلیل: پنجمین گام در نگارش پایان نامه توجه به روش تحقیق یا متدولوژی است که به شما کمک می کند تا بتوانید فاکتورها و گویه های استخراج شده در فرآیند ادبیات موضوع را مورد بررسی دقیق تر قرار داده و روابط آنها را کشف کنید.

6. بحث و نتیجه گیری مبتنی بر واقعیت: منظور از مبتنی بر واقعیت بودن این است که خروجی های عددی و آماری تحقیق چه چیزی را نشان می دهند و شما چطور نتایج را تحلیل خواهید کرد. چنانچه بحث و نتیجه گیری شما مبتنی بر واقعیت های تحقیق باشد به عنوان یک پژوهش علمی کاربردی مطرح خواهد شد و چنانچه مبتنی بر داده های غیرواقعی باشد به عنوان یک پژوهش بی کیفیت و غیرکاربردی در نظر گرفته خواهد شد.

چگونگی نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه - تجزیه و تحلیل داده ها در پایان نامه - روش تحقیق کیفی در پایان نامه

رساله یا تز یکی از مهمترین فاکتورها در مسیر فارغ التحصیلی و کسب مدرکت و درجه دکتری از دانشگاه یا موسسه علمی است. معمولا تلاش 4 یا 5 ساله یک دانشجوی دکتری در فرآیند نگارش رساله دکتری خلاصه شده و شخص باید بتواند در رشته تحصیلی خودش به یک دستاورد علمی، یک راه حل کاربردی و یا یک تئوری نوآورانه دست پیدا کند. رساله دکتری با پایان نامه کارشناسی ارشد تاحدی متفاوت بوده و معمولا از نظر محتوا، تعداد کلمات، میزان نوآوری، کانتریبیوشن، فرآیند نگارش، نحوه پوشش مفاهیم و سرفصل ها، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها متفاوت خواهد بود. معمولا دانشجویان دکتری می بایست تسلط بالایی به اصول و مبانی تحقیقاتی داشته باشند تا بتوانند یک رساله دکتری با کیفیت نگارش و تهیه کنند. چرا که نگارش رساله دکتری یک فرآیند بسیار تخصصی و زمانبر بوده و نمیتوان فرصت زیادی را صرف یادگیری مبانی و اصول کرد. به طور کلی فرآیند نگارش رساله دکتری به ترتیب به مراحل زیر تقسیم می شود:
1
. تعیین و تبیین نوآوری تحقیق: اولین و مهمترین گام در نگارش رساله دکتری مشخص کردن تمایز پژوهش نسبت به سایر تحقیقات انجام شده، نوآوری تحقیق و کانتریبیوشن آن می باشد. از دانشجویان دوره دکتری انتظار می رود که یک کار پژوهشی منحصر به فرد و کاربردی ارائه دهند و موضوعی را انتخاب کنند که پیش از آن افراد کمی به آن پرداخته و مورد بررسی قرار داده اند. نوآوری و کانتریبیوشن در رساله دکتری از اهمیت بسیار بالاتری نسبت به پایان نامه کارشناسی ارشد برخوردار است چرا که معمولا زمان، هزینه و تیم تحقیقاتی بسیار زبده و قوی تری درگیر این فرآیند می شوند. از طرف دیگر رساله دکتری بسیار گسترده و دقیق به یک موضوع پرداخته و سعی میکند تمامی جوانب مرتبط به آن را پوشش داده و مورد بررسی قرار دهد و از این جهت بسیار کاربردی و مورد استفاده گروه های مختلف اجتماعی و موسسات قرار خواهد گرفت. بنابراین ضرورت دارد که کانتریبیوشن بالایی داشته و جنبه نوآوری در آن تقویت شود. 
2. تهیه و نگارش ادبیات موضوع: پس از مشخص کردن موضوع تحقیق و بررسی کانتریبیشون آن نوبت به نگارش ادبیات موضوع می رسد. ادبیات موضوع در رساله دکتری بسیار جامع، کاربردی و دقیق تر از پایان نامه ارشد نگارش می شود. علاوه بر اینکه دانشجوی دکتری در بخش ادبیات موضوع باید توانایی توسعه مطلب و میزان تسلط و تخصص خود در موضوع رساله را به نمایش بگذارد باید بتواند قدرت تفکر انتقادی (Crititcal Thinking) و تفسیر محتوا را نیز نشان دهد. معمولا فرآیند نگارش ادبیات موضوع در رساله بسیار زمانبر است چرا که نیاز به مطالعه بسیار و ارائه مطالب زیادی دارد و معمولا باید با نظر اساتید چندین بار آن را اصلاح و تعدیل کنید. بنابراین تنها سعی در خلاصه سازی و ارائه محتوا در قالب یک متن منسجم و مرتبط به موضوع نداشته باشید بلکه سعی کنید متون نگارشی خودتان را ارزیابی و تحلیل (Assess and Analyse) نمایید. 
3. مشخص کردن روش تحقیق: دانشجویان دوره دکتری معمولا تسلط بالایی نسبت به مباحث تحلیلی و روش تحقیق داشته و با اصول نمونه گیری، گردآوری داده ها، تجزیه و تحلیل و تفسیر نتایج آشنا هستند. مهمترین اصل در رساله دکتری تحلیل نتایج و استخراج و ارائه دستاوردهای تحقیق بر اساس این نتایج است. انتخاب روش تحقیق درست و ابزار تجزیه و تحلیل مناسب علاوه بر دانش نیاز به تجربه کافی در این زمینه دارد که از دانشجویان دوره دکتری انتظار می رود بتوانند مهارت بالایی را در این زمینه نشان دهند. 
4. تفسیر اطلاعات: تفسیر اطلاعات و نتایج بدست آمده که با عنوان بحث و نتیجه گیری شناخته می شود معمولا پرکاربردترین بخش از رساله دکتری شما مربوط به بخش بحث و نتیجه گیری می شود. چرا که بسیاری از مخاطبان در نهایت به دنبال این هستند که متوجه شوند پژوهش شما چه دستاوردهایی را داشته، چه کاربردی دارد و چطور می توان از آنها استفاده کرد. قدرت تفسیر نتایج به تسلط بالایی به ادبیات موضوع و اصول و مبانی روش تحقیق نیاز دارد چرا که علاوه بر توانایی بالا در فهم مباحث آماری و روابط بین گویه ها نیاز است که بتوانید نمونه های مشابهی از نتایج بدست آمده توسط سایرین را به عنوان پروف (Proof) ارائه نمایید. 
تمامی مواردی که ما به عنوان مراحل نگارش رساله دکتری بیان کردیم تنها خلاصه ای از فرآیند آماده سازی و تهیه رساله است و قطعا نگارش رساله مباحث بسیار گسترده تر و وسیعی را در برمیگیرد که در ادامه این بخش سعی می کنیم بیشتر آنها را پوشش دهیم.
نوآوری و کانتریبیوشن - شبیه سازی در پایان نامه و رساله دکتری - فرآیند دفاع از پروپوزال دکتری

پیدا کردن یک موضوع مناسب و خوب برای پایان نامه یا رساله دکتری کار آسانی نیست. حتی این فرآیند برای رساله دکتری نیز دشوار تر است چرا که موضوع تحقیق باید کانتریبیوشن و نوآوری داشته باشد و همین امر از اهمیت بالایی در رساله دکتری برخوردار بوده و بدون آن نمیتوان حتی به تصویب پروپوزال امید داشت. شاید بتوان گفت سخت تر از نگارش خود پایان نامه، انتخاب موضوع است. چرا که مسیر کلی تحقیق و چارچوب اصلی محتوا را مشخص کرده و تا انتهای فرآیند فارغ التحصیلی با آن درگیر خواهید بود. ما برای تسهیل فرآیند بسیار با اهمیت انتخاب موضوع پایان نامه روش هایی را به شما پیشنهاد می کنیم که می تواند مسیر را برای شما هموارتر کند. برای اینکه بتوانید یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنید باید:

1. به مفاهیمی که به آنها علاقه دارید توجه کنید: اولین راه برای اینکه بتوانید یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنید این است که به موضوعات مورد علاقه خودتان توجه کرده و علائق تحقیقاتی (Research Interest) خودتان را مورد بررسی قرار دهید. در این مسیر اول کلید واژه های مورد علاقه تان را مشخص کرده و سپس آنها را در موتورهای جستجو google scholar, Elsevier و غیره سرچه کنید و مقالات مرتبط و به روز را دانلود کنید. در مرحله بعد این مقالات را مطالعه کرده و مشخص کنید روندهای روز تحقیقاتی مرتبط با کلیدواژه های مورد علاقه شما و گپ های تحقیقاتی موجود در این زمینه چه چیزهایی هستند. و در نهایت با توجه به تمام فاکتورها و اطلاعاتی که بدست آورده اید یک موضوع خوب بر این اساس انتخاب نمایید.

2. مشاوره و جلسه با متخصصان: یکی دیگر از روشهای انتخاب موضوع خوب برای پایان نامه کمک گرفتن و صحبت با متخصصان در مورد گپ های تحقیقاتی موجود و چگونگی انتخاب یک عنوان مناسب است. معمولا مشاوره و صحبت با متخصصان دیدگاه مناسبی در مورد رشته تحصیلی و موضوع تحقیقاتی به شما خواهد داد و می تواند مسیر انتخاب موضوع را برای شما تسهیل کند. متخصصان و اساتید به دلیل ارتباط مداوم با مسائل و مشکلات موجود در جامعه و صنعت، شناخت بسیار خوبی نسبت به گپ های تحقیقاتی داشته و میتوانند عنوان های بسیار خوبی برای پایان نامه پیشنهاد و ارائه دهند. 

3. نظرسنجی از افراد جامعه و صحبت با همکلاسی ها: یکی دیگر از راههایی که میتوانید یک موضوع کاربردی با کانتریبیوشن مناسب برای پایان نامه انتخاب کنید این است که با افراد جامعه و همکلاسی های خودتان در مورد موضوعات و مشکلات موجود در جامعه، دانشگاه و یا صنعت صحبت کنید. از این طریق می توانید ایده ها و دیدگاه های خوبی در مورد تحقیقات و پژوهش های مورد نیاز بدست آورید. همچنین میتوانید یک نظرسنجی مختصر در مورد موضوع مورد نظرتان در میان افراد مختلف انجام داده و نظر آنها را در مورد کاربردی بودن یا نبودن عنوان تحقیق انتخاب شده جویا شوید. از افراد جامعه و همکلاسی هایتان می توانید در قالب روش طوفان فکری هم بهره ببرید. بدین معنا که این امکان برای شما فراهم می شود تا با بحث و گفتمان از ایده ها و نظرات متنوع افراد بهره مند شوید. 

4. از پروژه های کلاسی خودتان کمک بگیرید: یکی دیگر از روش هایی که به انتخاب موضوع پایان نامه کمک می کند پروژه های کلاسی هستند. زمانی که یک پروژه کلاسی به شما واگذار می شود نیاز است که کارهای مختلفی از قبیل سرچ کردن، مطالعه منابع، بحث کلاسی، صحبت با اساتید، پیدا کردن راه حل و غیره را در ارتباط با آن انجام دهید. می توانید در مسیر انجام پروژه های کلاسی، هر ایده ای که در ارتباط با آن به ذهنتان می رسد را یادداشت کرده و بعدها در زمان انتخاب موضوع پایان نامه مورد بررسی قرار دهید.

تحقیقات بازار -پروپوزال دانشگاهی - هدف از نگارش پروپوزال