فصل بحث و نتیجه گیری (Discussion and Conclusion) در پایان نامه آخرین و شاید دشوارترین بخش در پایان نامه باشد که در آن دانشجو باید دستاوردهای پژوهشش را تبیین کرده و کاربردهای آن را ذکر نماید. در بخش بحث و نتیجه گیری (Discussion and Conclusion) باید فرضیات، سوالات و ادبیات موضوع را بیان کرده و با توجه به نتایج بدست آمده در فصل قبلی یعنی همان روش تحقیق به دنبال تفسیر آنها باشید. البته لازمه تفسیر نتایج استفاده از منابع معتبر است که به شما کمک میکند بتوانید یافته های خودتان را در فضای علمی تایید و تبیین کنید. برای مثال چنانچه در پژوهش خودتان بر اساس تحلیل های آماری به این نتیجه دست یافته اید که فاکتور X بر فاکتور Y تاثیرگذار است، در نهایت باید منابع معتبری را برای اثبات این نتایج معرفی کنید که برای مثال کدام متخصص در چه سالی به چنین نتایجی دست یافته است. بنابراین هیچ نتیجه ای با وجود منبع موثق که آن را تایید کنید قابل قبول و قابل انتشار نخواهد بود. 

برای اینکه بتوانید فصل مربوط به بحث و نتیجه گیری را درست و دقیق نگارش کنید باید بتوانید به سوالات زیر پاسخ دهید:

1. نتایج بدست آمده شما چه معنا و مفهومی دارند؟ (تفسیر نتایج) بسیاری از مخاطبان پایان نامه شما از اقشار غیرمتخصص جامعه هستند و زمانی که با داده ها و نتایج آماری در فصل سوم روبرو می شوند ممکن است نتوانند درک درستی از آنها داشته و اعداد موجود در این بخش آنها را گیج کند. بنابراین اولین نکته در نگارش بحث و نتیجه گیری در پایان نامه، تفسیر نتایج به شکلی شفاف و قابل فهم برای مخاطبان است. توجه داشته باشید که بیان نتایج باید به همراه تایید و ارائه منبع معتبر باشد. 

2. چرا نتایج به دست آمده اهمیت دارند؟ (دلالت معنایی) در این بخش مشخص میکنید که نتایج بدست آمده از چه جهت دارای اهمیت بوده و می توانند برای جامعه، محیط آکادمیک، صنعت و یا تصمیم گیران و برنامه ریزان مفید باشند. دلالت معنایی بر این امر تاکید دارد که چطور اشخاص مختلف می توانند از این نتایج بدست آمده در پایان نامه شما بهره برده و توسعه ای مثبت در فرآیندهای موجود ایجاد کنند. 

3. نتایج شما چه چیزهایی را نمیتواند بیان کند؟ (محدودیت ها) در این بخش باید مشخص کنید که چه چیزهایی ممکن است موجب تفسیر و برداشت نادرست از نتایج شده و ذهن مخاطب را به درک اشتباه نتایج سوق دهد. برای مثال تحقیق شما در یک منطقه خاص انجام گرفته است و قابل تعمیم به کل کشور نیست، یا برای مثال تنها روی یک نمونه کوچک در شرایط محیطی خاص آزمایشات خودتان را انجام داده اید و نتایج آن قابل تعمیم در محیط خارج از آزمایشگاه نیست. تمامی این موارد جزء محدودیت های تحقیق هستند و باید در زمان نگارش پایان نامه به آنها توجه داشته باشید.

4. پیشنهادات برای تحقیقات آینده در حوزه مرتبط به موضوع پایان نامه چیست؟ (پیشنهادات) مهمترین بخش از بحث و نتیجه گیری در پایان نامه که مورد توجه بسیاری از محققان و متخصصان قرار می گیرد همین بخش است که نویسنده مسیر پژوهش را برای محققان بعدی روشن و هموار میکند تا بتوانند نتایج و دستاوردهای بیشتر در این حوزه را به وجود آورند. معمولا پیشنهادات از محدودیت های تحقیق استخراج شده و نویسنده پیشنهاد می کند که محققان بعدی بر روی نکات مبهم، غیر قابل تعمیم و نامفهوم این بخش بیشتر تمرکز کرده و تحقیقات را بر روی آن انجام دهند. 

به طور کلی ممکن است دو بخش بحث و نتیجه گیری در قالب جداگانه از هم قرار بگیرند و یا حتی در یک فصل با هم ترکیب شوند اما در هر دو حالت باید بتوانید تسلط بالایی در دو مورد زیر نشان دهید:

1. درک درستی از الگو، نتایج آماری و ارتباط بین فاکتورهای تحقیق داشته باشید چرا که در زمان تحلیل و تفسیر می بایست فرضیات خودتان را با نتایج بدست آمده مقایسه کنید. بعد از مقایسه با استفاده از ادبیات موضوع بیان می کنید تا چه اندازه شباهت و تفاوت بین فرضیات و نتایج وجود داشته است. 

2. مفاهیم و مبانی مرتبط با موضوع پایان نامه را در بخش بحث و نتیجه گیری تعریف و تبیین کنید. در بخش بحث و نتیجه گیری باید مبانی و مفاهیم مختلف در ارتباط با موضوع را از نتایج تحقیق استنتاج کرده و تبیین کنید.

چگونه یک چکیده خوب برای پایان نامه تهیه کنیم؟ - نگارش پایان نامه

ادبیات موضوع در پایان نامه که با عنوان های پیشینه تحقیق، ادبیات تحقیق، مرور ادبیات، مبانی نظری و غیره شناخته می شود دومین بخش از فصول ابتدایی پایان نامه است که جزئیات دقیق تر و بیشتری را در ارتباط با موضوع تحقیق بیان می کند.
ادبیات موضوع این امکان را فراهم می کند تا مخاطبین بتوانند با روندهای روز مرتبط با موضوع تحقیق، آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بیشتر آشنا شوند. به طور کلی نگارش ادبیات موضوع تنها به معنای خلاصه سازی منابع و ارائه مفاهیم به شکل منسجم از یک یا چند مقاله و منبع نیست.
بلکه نویسنده باید این توانایی را داشته باشد که به صورت تحلیل محتوایی ارتباط بین مفاهیم را درک کرده و آنها را تفسیر کند. به طور کلی نگارش و تهیه پیشینه تحقیق برای پایان نامه در 5 بخش خلاصه سازی می شود که عبارتند از :

1. جستجو برای یافتن پیشینه تحقیق مرتبط: قبل از اینکه به دنبال منابع مرتبط با موضوع تحقیق در موتورهای جستجو مختلف بگردید باید به دنبال این باشید که چطور و چگونه باید مرتبط ترین مقالات و رفرنس ها را بیابید. برای این کار نیاز است که در مرحله اول کلیدواژه های مرتبط با موضوع پایان نامه را مشخص کرده و آنها را در موتورهای جستجو مختلف Google Scholar, JSTOR, EBSCO, Project Muse و غیره سرچ کرده و مقالات مرتبط را مشخص کنید.
علاوه بر کلیدواژه های برگرفته از عنوان و موضوع تحقیق می توانید از سوالات و بیان مسئله نیز برای یافتن مرتبط ترین مقالات کمک بگیرید. به طور کلی سوالات و بیان مسئله تحقیق مستقیم ترین ارتباط را با موضوع داشته و از دل آن خارج شده اند بنابراین کلیدواژه های آن همان هایی هستند که در ارتباط با موضوع تحقیق می باشند. 

2. ارزیابی و بررسی منابع گردآوری شده: قطعا به عنوان نویسنده پایان نامه نمی توانید تمامی منابع موجود و شاید مرتبط به عنوان تحقیق را مطالعه کرده و مورد بررسی قرار دهید. در این مسیر باید سعی کنید از میان مقالات دانلود شده مرتبطترین مقالات را انتخاب کرده و ادبیات موضوع مربوط به آن را استخراج نمایید. اما انتخاب مقالات چگونه باید باشد؟
برای پاسخ به این سوال مهم نیاز است که در زمان مطالعه چکیده و محتوای مقاله این فاکتورها را مورد بررسی قرار دهید: (1) نویسنده مقاله چه سوال یا مسئله ای را مطرح کرده است و این مسئله تا چه اندازه به موضوع پایان نامه شما نزدیک است؟، (2) مفاهیم کلیدی در ارتباط با موضوع پایان نامه کدام است و چه شباهتی به پژوهش شما دارد؟، (3) نظریات، مدل و ساختار پژوهش در مقاله مورد نظر چطور طراحی شده است؟، (4) پژوهش مورد نظر چه نتایج و دستاوردهایی داشته است؟،
(5) پژوهش مورد نظر تا چه اندازه از نظر سنجش فاکتورها و ارتباط گویه ها مشابه پایان نامه شما خواهد بود؟ پاسخ به تمامی این سوالات به طور دقیق این امکان را برای شما فراهم می کند تا بتوانید مقالات دانلود شده را در دو یا سه دسته (1)بیشترین نقاط اشتراک با پایان نامه (2) اشتراک در برخی از بخش ها با پایان نامه (3) کمترین نقاط اشتراک با پایان نامه تقسیم بندی کرده و در زمان مطالعه ادبیات موضوع و خلاصه برداری از پیشینه تحقیق کار ساده تری داشته باشید. 

3. خلاصه سازی و ایجاد درک درستی از ساختار، مفاهیم، بحث و گپ های تحقیقاتی: برای اینکه بتوانید درک درستی از مفاهیم و ساختارهای تحقیقاتی موجود بدست آورید بهتر است تمامی مقالات دسته بندی شده در مرحله قبل را به طور کامل در بخش ادبیات موضوع و نتیجه گیری مطالعه نمایید.
اینکار به دانشجو کمک میکند که بتواند درک درستی از آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بدست آورد. خلاصه سازی ادبیات موضوع استخراج شده که با عنوان ریپارافراز (Reparaphrasing) هم شناخته می شود گردآوری محتوای مرتبط به موضوع پایان نامه در یک قالب منسجم برای استفاده به عنوان پیشینه تحقیق است. 

4. تعیین چارچوب پایان نامه برای بخش مبانی نظری یا ادبیات موضوع: مهمترین گام پیش از شروع نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه مشخص کردن ساختار و چارچوب پایان نامه برای نگارش است که می توان آن را در دسته بندی های زیر قرار داد:
(1) ساختار گذر زمانی در ادبیات موضوع (Chronological):
ساده ترین روش برای نگارش ادبیات موضوع مبتنی بر توسعه تئوری ها، فرضیات و نظریه ها در طول زمان از قدیم به جدید می باشد ولی باید دقت کنید که تنها نگارش ادبیات موضوع به خلاصه سازی و لیست کردن محتوا ختم نشود،
(2) ساختار شماتیک در پیشینه تحقیق (Thematic):
ساختار شماتیک بدین معنا که یک نقطه محوری در عنوان و موضوع تحقیق پیدا کرده و تمامی مفاهیم و فاکتورهای مرتبط را حول آن محور شکل داده و مورد بررسی قرار دهید. بدین صورت که مثلا ابعاد مختلف یک پدیده را به صورت جداگانه و جزء به جزء در ادبیات موضوع مورد بررسی قرار داده و ارتباط بین آنها را تبیین نمایید،
(3) ساختار روش تحقیقی (Methodological):
این روش که با عنوان روش مقایسه ای نیز شناخته می شود به دنبال این است که نتایج و دستاوردهای تحقیقات مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و زمینه توسعه مفاهیم و مبانی را در طول تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار دهد. این روش ساختاری معمولا مناسب تحقیقات کیفی می باشد و
(4) ساختار تئوریک در نگارش ادبیات موضوع (Theoretical):
این شکل دشوارترین و بعضا تخصصی ترین ساختار برای نگارش ادبیات موضوع است که به بحث و تحلیل مبانی نظری، مدلها، تعارف و ساختارها در مقالات و منابع مختلف می پردازد. 

5. شروع نگارش ادبیات موضوع: پس از تمامی این مراحل و مشخص کردن ساختار پایان نامه نوبت به آن میرسد که نگارش پایان نامه را بر اساس اصول مشخص و استاندارد تعیین شده آغاز کنید. به یاد داشته باشید که هر بخش و هر سرفصل از ادبیات موضوع باید شامل سه بخش اصلی مقدمه، متن اصلی و نتیجه گیری باشد.

موضوع پایان نامه - PROJECT MUSE - INSPEC

یکی از فرآیندهای کلیدی در هر پایان نامه مربوط به نحوه طراحی مدل در پایان نامه و رساله دکتری است که معمولا با عنوان مدل مفهومی یا مدل عملیاتی شناخته می شود. برخی از دانشجویان ممکن است زمان زیادی را صرف چگونگی طراحی و تعریف صحیح ارتباطات میان فاکتورهای مختلف پایان نامه کنند، اما باید توجه داشت که مدل مفهومی تحقیق می بایست بتواند هدف و موضوع پایان نامه را به شکلی کاملا قابل فهم و شفاف در قالب ارتباطات میان فاکتورهای مختلف به نمایش بگذارد.

مدلی مفهومی تحقیق معمولا در تحقیق های کمی و با به تصویر کشیدن فرضیات تحقیق و تئوری های پژوهش انجام میگیرد. مدل مفهومی تحقیق یا مدل پژوهش در پایان نامه خلاصه ای از فرضیات، تئوری ها و مفاهیمی است که به تفضیل در بخش ادبیات موضوع مطرح شده است. دانشجو می باید این مدل را در بخش روش تحقیق مورد تحلیل قرار داده و این روابط کیفی و فرضی را به صورت عددی و کمی درآورده و تفسیر نماید. برای اینکه بتوانید یک مدل مفهومی خوب طراحی کنید باید استراتژی های زیر را به کار ببرید:

1. توجه به عنوان و بیان مسئله در پایان نامه: بیان مسئله در ارتباط با نوآوری در حیطه عنوان پایان نامه است و ادبیات موضوع نیز در ارتباط مستقیم با عنوان و چارچوب تحقیق می باشد. بنابراین مدل مفهومی تحقیق نیز می بایست در همین راستا و در چارچوب عنوان، بیان مسئله و ادبیات موضوع تعریف و تبیین شود. ارتباطات میان گویه های مختلف تحقیق برگرفته از متغیر مستقل و وابسته باید به درستی و کاملا مبتنی بر ادبیات موضوع و در چارچوب تحقیق شکل داده شوند. بنابراین در زمان طراحی مدل به چارچوب مشخص شده توسط عنوان و بیان مسئله پایان نامه که تعیین کنده هدف و رویکرد مدل مفهومی تحقیق است دقت ویژه ای داشته باشید.

2. تعیین فاکتورهای کلیدی تحقیق: از مهمترین اجزای مدل مفهومی تحقیق گویه های متغیر مستقل و وابسته هستند که باید روابط بین آنها برگرفته از ادبیات موضوع باشد. اما چطور می توان این فاکتورها را تعیین و در قالب مدل مفهومی ارتباطات آنها را طراحی کرد؟ برای این منظور باید طیف وسیعی از مقالات مرتبط با عنوان پایان نامه را مطالعه کرده و فاکتورهای کلیدی تحقیق را با توجه به جدیدترین مقالات موجود شناسایی و تعیین کرد. سپس روابط آن با توجه به ادبیات و فرضیات تدوین نمود. 

3. تهیه یک ادبیات موضوع جامع: یکی از راههایی که می تواند کیفیت بالای مدل طراحی شده توسط نویسنده را تضمین کند، وجود یک ادبیات موضوع جامع و مرتبط با عنوان است. ادبیات موضوع مرتبط می تواند ابعاد مختلف موضوع و جنبه های مختلف مربوط به متغیر مستقل و وابسته را برای شما تبیین کرده و فرآیند طراحی مدل را آسان تر کند. 

4. تدوین تئوری های مرتبط با عنوان پایان نامه: تئوری ها شامل گزارشات، نظرات و ایده های مختلف در ارتباط با پدیده ای جدید هستند که در محیط علمی مطرح می شوند. در زمان طراحی مدل مفهومی تحقیق سعی کنید تئوری های جدید در این زمینه را به دقت بررسی نمایید تا بتوانید ابعاد متنوع و خاص از عنوان را شناسایی و در صورت لزوم به مدل اضافه نمایید. 

به طور کلی هر تحقیق کمی دو نوع مدل مفهومی و مدل تحلیلی را در برمیگیرد که مدل مفهومی همان مدل اولیه و مشخص کننده ارتباط بین متغیرها است و مدل تحلیلی مدل مفهومی است که اندازه گیری شده و همبستگی عددی آن بر روی جهت فلش ها مشخص است.

نحوه نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه - نحوه نگارش پایان نامه شبیه سازی در پایان نامه و رساله دکتری