همواره به دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مقاطع ارشد و دکتری تاکید می شود که فرآیند مربوطه به نگارش و آماده سازی پروپوزال دو بخش مجزا را شامل شده و در بر میگیرد. بخش اول مربوط به گردآوری اطلاعات لازم، انتخاب موضوع و نگارش پروپوزال است و بخش دوم مربوط به تصویب پروپوزال می باشد که ممکن است بارها و بارها اصلاح و تعدیل در محتوا را تجربه کند.
در این سرفصل سعی میکنیم شما را هر چه بیشتر با فرآیند تصویب پروپوزال در حوزه تحصیلات تکمیلی آشنا کرده و مراحل آن را بیان نماییم. مراحل تصویب پروپوزال به صورت کلی سه مرحله اصلی را در برمیگیرد که عبارتند از:
1. تایید اساتید مشاور و راهنما: اولین و نخستین گام در تایید پروپوزال شما توسط اساتید مشاور و راهنما شما برداشته می شود.
این فرآیند معمولا یک پروسه غیررسمی دارد و شما به صورت مداوم پس از آماده سازی هر بخش و یا نگارش و تهیه نسخه مقدماتی پروپوزال آن را برای اساتید خودتان ارسال می کنید و تایید آنها را دریافت میکنید.
به یاد داشته باشید که تایید آنها در این فرآیند ضرورت دارد و چنانچه در هر بخش از پروپوزال مشکلی وجود داشته باشد تا زمانی که نظر اساتیدتان را جلب نکنید وارد مرحله بعد نخواهید شد. معمولا این بخش از تصویب پروپوزال که ممکن است در حین نگارش و یا بعد از آن باشد مهمترین و اساسی ترین بخش از تصویب پروپوزال است. 
2. تایید گروه یا کمیته تخصصی: کمیته تخصصی شامل جمعی از اساتید و اعضای هیئت علمی در هر رشته خاص در دانشگاه یا موسسه آموزشی هستند که مسئولیت هماهنگی پروژه ها و برنامه های مربوط به اعضای کمیته را برعهده دارند.
هدف اصلی آنها برنامه ریزی، تصمیم گیری، فراهم آوردن نظم و بهبود عملکرد اعضای هیئت علمی و دانشجویان در هر گروه آموزشی است. مانند گروه مدیریت بازرگانی یا گروه حسابداری در دانشگاه تهران که وظیفه آنها هماهنگی و مدیریت امور مربوط به هر رشته به صورت تفکیک شده می باشد. یکی از وظایف اصلی آنها نظارت بر فرآیند پروپوزالها و پایان نامه های ارائه شده توسط دانشجویان رشته های مختلف است.
زمانی که فرآیند تایید پروپوزال توسط اساتید راهنما و مشاور به پایان رسید نوبت به تایید پروپوزال توسط کمیته تخصصی است که معمولا در روزهای مشخصی در ترم اقدام به بررسی پروپوزال های دانشجویان می کند.
جلسات کمیته تخصصی متعاقبا در وبسایت دانشگاه و یا تابلو اعلانات اعلام می شود که دانشجویان باید پروپوزال های آماده و نهایی شده خود را قبل از جلسه به مسئول مربوطه تحویل دهند. پس از جلسه و بررسی پروپوزال توسط کمیته، چهار حالت برای پروپوزال به وجود می آید که عبارتند از:
ریجکت پروپوزال: پروپوزال مشکلات عمده ای داشته و به دلایل مشخصی که توسط کمیته ذکر می شود، ریجکت خواهد شد. 
تصویب با اصلاحات عمده: موضوع و کلیات پروپوزال مورد تایید است اما مشکلات عمده ای در سایر بخش های پروپوزال از جمله ضرورت تحقیق، بیان مسئله، ادبیات موضوع، متودولوژی و غیره وجود دارد و پیش از تصویب نهایی باید اصلاحات انجام شود. در این مرحله تا زمانی که اصلاحات انجام نشود، پروپوزال تصویب نخواهد شد.
تصویب با اصلاحات جزئی: پروپوزال در تمامی بخش ها مورد تایید بوده و تنها موارد بسیار جزئی مانند مشکلات گرامری، غلط های املایی، رفرنس دهی و سایر نیاز به اصلاح دارد.
در این وضعیت پروپوزال تصویب شده است و دانشجو در اولین فرصت نسخه اصلاح شده را به کمیته تحویل خواهد داد.
تصویب: در این فرآیند معمولا هیچ مشکل خاصی در ارتباط با پروپوزال وجود ندارد و به طور کامل مورد تایید است.
3. تایید شورای تحصیلات تکمیلی: شورای تحصیلات تکمیلی وظیفه ابلاغیه، کارهای اداری، ثبت سیستمی و تصویب رسمی عنوان پروپوزال دانشجو را برعهده دارد.
این شورا همچنین در صورت نیاز به تغییر عنوان پروپوزال یا پایان نامه و تغییر استاد راهنما و مشاور می تواند به دانشجویان کمک کند.
معمولا تعداد جلسات شورای تحصیلات تکمیلی در دانشگاه کم بوده و تقریبا یک یا دو بار در ماه است. این مرحله آخرین بخش از فرآیند تصویب پروپوزال بوده و بعد از آن دانشجو باید فرآیند پیاده سازی پایان نامه را آغاز نماید.
انتخاب موضوع تحقیق پروپوزال - مفهوم پروپوزال - چیستی ترجمه - انتخاب عنوان پروپوزال - بیان مسأله

یکی از تفاوت های بسیار عمده بین پروپوزال کارشناسی ارشد و مقطع دکتری، موضوع دفاع از پروپوزال است. دفاع از پروپوزال در مقطع دکتری یکی از فرآیندهای اصلی و بسیار مهم در جریان فارغ التحصیلی و نگارش تز دکتری محسوب می شود. در مقطع ارشد زمانی که پروپوزال را تکمیل کردید باید آن را برای بررسی بیشتر در اختیار گروه تخصصی دانشگاه قرار دهید و در نهایت تصمیمات لازم در جهت تصویب یا رد آن گرفته خواهد شد. اما این پروسه در مقطع دکتری تا حد زیادی متفاوت بوده و معمولا فرآیند آن به شکل زیر است:

1. انتخاب موضوع، نگارش پروپوزال مقدماتی: اولین و مهمترین بخش در نگارش پروپوزال دکتری، انتخاب موضوع مناسب، غیرتکراری بودن، کاربردی بودن و کانتریبیوشن بالا است. چنانچه اولین گام که همان انتخاب موضوع است را به درستی بر ندارید در نهایت شانس موفقیت بسیار پایین بوده و مجبور خواهید بود تمام فرآیند را از ابتدا انجام دهید. به طور کلی سعی کنید از همان ابتدای نگارش پروپوزال با اساتید راهنما و مشاور خودتان در ارتباط بوده و فرآیند را با تایید آنها پیش ببرید.

2. تهیه نسخه پایانی و تایید اساتید راهنما و مشاور: پس از تهیه پیش نویس اولیه پروپوزال، نوبت به آن می رسد که محتوای آن را مطابق با استانداردها و اصول نگارشی دانشگاه تهیه و آماده کنید. محتوای نگارش شده را از نظر ویراستاری ادبی، پلاجریسم و مشکلات نگارشی بررسی کرده و در قالب پروپوزال مورد نظر دانشگاه ارائه دهید. چنانچه تمامی این فرآیند با نظر اساتید و تایید آنها پیش رفته باشد در نهایت با مشکل مواجه نخواهید شد. 

3. تهیه یک نسخه برای شورای تحصیلات تکمیلی به منظور تعیین جلسه دفاع: شورای تحصیلات تکمیلی در هر موسسه آموزشی مسئولیت رسیدگی به امور دانشجویان و اساتید در مقاطع ارشد و دکتری را بر عهده دارد. پس از تهیه نسخه نهایی پروپوزال باید آن را به تایید شورای تحصیلات تکمیلی برسانید و آنها یک زمان دفاع از پروپوزال را برای شما مشخص خواهند کرد. 

4. تصویب زمان و داوران جلسه دفاع: زمان و داوران مربوط به جلسه دفاع از پروپوزال توسط شورای تحصیلات تکمیلی مشخص شده و به دانشجو ابلاغ می شوند. توصیه می شود برای تسریع در این بخش فرم های مربوطه مانند فرم درخواست تعیین استاد، بخشنامه انجام رساله، فرم پروپوزال، فرم درخواست دفاع و غیره را از سایت دانشگاه دانلود کرده و مراحل اداری آن را پیش از مراجعه به شورای تحصیلات تکمیلی انجام دهید چرا که ممکن است این فرآیند برای شما تا حدی طولانی شود. چنانچه دانشجوی دوره شبانه، دانشگاه آزاد یا پردیس خودگران هستید باید پیش از انجام مراحل در مورد هزینه های مربوط به دفاع از پروپوزال استعلام بگیرید.

5. برگزاری جلسه دفاع: جلسه دفاع با حضور دو استاد راهنما و مشاور به همراه یک داور که در حوزه موضوع انتخابی شما تخصص دارد. در این جلسه در صورتی که نتوانید نظر اساتید را جلب کنید یا جلسه دفاع با مشکل مواجه شود ممکن است از شما درخواست کنند که این فرآیند را مجدد انجام دهید. چنانچه پروپوزال شما نیاز به اصلاحات داشته باشد باید پس از جلسه آن را انجام داده و تکمیل کنید ودر نهایت به شورای تحصیلات تکمیلی ارسال نمایید. 

6. تصویب پروپوزال در جلسه شورای تحصیلات تکمیلی: جلسه شورای تحصیلات تکمیلی در روزهای مشخصی برگزار شده و شما باید مدارک لازم جهت تصویب نهایی را به آنها ارائه کنید

7. ارائه مدارک لازم به شورای تحصیلات تکمیلی: مدارکی که باید به شورای تحصیلات تکمیلی برای تصویب پروپوزال تحویل دهید عبارتند از پروپوزال امضا شده توسط اساتید راهنما و مشاور، فرم مربوط به نظرات اساتید مشاور، راهنما و داور در مورد جلسه دفاع، تاییده ایران داک، فرم کد اخلاق پژوهشی، تاییده بارگزاری پروپوزال در کتابخانه دانشگاه (در صورت نیاز)

8. امضای مدارک توسط مدیر تحصیلات تکمیلی و ارسال نامه ابلاغیه: پس از ارائه تمامی این مدارک نوبت به تایید و امضای مدیر تحصیلات تکمیلی است و وی زمانی که نامه تصویب نهایی پروپوزال را دریافت کند به اساتید مشاور و راهنما در مورد شروع فرآیند نگارش رساله نامه ای ارسال می کند. این نامه با عنوان نامه ابلاغیه تصویب پروپوزال شناخته می شود.

هدف از نگارش پروپوزال در عین ساده بودن بسیار حساس و با اهمیت است، اما بیاید آن را با بیان یک مثال برای شما آشکار کنیم. فرض کنید شما یک سرمایه گذار هستید و شخصی به شما مراجعه کرده و تصمیم دارد یک کسب و کار را راه اندازی کند. آیا هر پیشنهادی که به شما بدهد را قبول کرده و سرمایه خودتان را به او می دهید؟
آیا پیشنهاد کاری او انجام شدنی است یا خیر؟ آیا پیشنهاد کاری او نتیجه مطلوبی برای شما خواهد داشت و سود مناسبی به شما خواهد رساند یا خیر؟ اگر شما بدون توجه به این سوالات پیشنهاد فرد را قبول کرده و سرمایه گذاری را انجام دهید، ممکن است شانس موفقیت بسیار اندکی داشته باشید.
برای این منظور قبل از قبول درخواست سرمایه گذاری از وی می خواهید که یک طرح کسب و کار را ارائه کرده تا دریابید که پروژه تا چه اندازه قابل انجام و سودده است. پروپوزال در حالت صنعتی و دانشگاهی نیز همین نقش را داشته و هدف آن متقاعد کردن مخاطب در مورد اهمیت و کاربردی بودن یک پژوهش یا پروژه است.
زمانی که یک پژوهشگر شروع به نگارش یک پروپوزال می کند باید این هدف را در ذهن داشته باشد که موضوع تحقیق را با اهمیت، کاربردی و ضروری برای یک جامعه یا موسسه نشان دهد. البته منظور ما این نیست که داده های غیرواقعی یا اطلاعات نادرست بسازید تا بتوانید موضوع تان را مهم جلوه بدهید.
بلکه منظور ما این است که گپ ها و مشکلات را به درستی شناسایی کرده، موضوع تحقیق تان را هوشمندانه انتخاب کنید و اهمیت آن را تبیین نمایید. به طور کلی هدف از نگارش پروپوزال در چند بخش کلی دسته بندی می شود که عبارتند از:
1. شناسایی مشکلات و گپ های تحقیقاتی: یکی از اهداف بسیار مهم نگارش پروپوزال این است که به واسطه آن پژوهشگر وادار به بررسی و شناسایی مشکلات و گپ های تحقیقاتی موجود در جامعه شود و به راه حل های آن فکر کند. حتما با این موضوع مواجه شده اید که پروپوزال یک دانشجو به دفعات رد می شود و مجددا شخص مجبور به انتخاب موضوع و شناسایی گپ های تحقیقاتی جدید می گردد.
این فرآیند نشان می دهد که یکی از جنبه های مهم نگارش پروپوزال، انتخاب موضوعاتی است که کانتریبیوشن داشته و به مشکلات جامعه مربوط می باشد.
2. ارائه راه حل های کاربردی: یکی دیگر از جنبه های مهم نگارش پروپوزال ارائه راه حل برای یک مشکل در جامعه یا سازمان است. حتی در صورتی که گپ تحقیقاتی را به درستی شناسایی کرده باشید، باید بتوانید یک راه حل کاربردی برای آن ارائه دهید. این کار معمولا در بخش متودولوژی و روش تحقیق پروپوزال انجام می شود. 
3. یادگیری نگارش علمی ساختارمند: هدف دیگر از نگارش پروپوزال این است که دانشجو یا پژوهشگر با مقدمات و مفاهیم اصلی تحقیق آشنا شده و بتواند درک درستی از ساختار تحقیق پیش رو بدست بیاورد.
کانتریبیوشن - عنوان تحقیق تکراری است؟ - طرح توجیهی - پیش پروپوزال موضوعی - پیشنهاد عنوان مناسب