در گذشته و پیش از طراحی نرم افزارهای آماری مانند SPSS, RAMOSLISREL,SMART PLS, و غیره بیشتر محققان از روشها و محاسبات ریاضی بسیار طولانی و دشوار برای بررسی داده های خام و نتیجه گیری استفاده می کردند اما پس از معرفی نرم افزارهای آماری تنها چند کلیک ساده و اجرای یک معادله یا مدل در کسری از ثانیه قابل انجام است.

در این مقاله قصد داریم شما را با فرآیند انجام تحلیل آماری و مراحل مربوط به آن بیشتر آشنا کنیم. بر اساس تعریف ارائه شده توسط دکتر رامین کریمی در کتاب "راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS" فرآیند تحلیل آماری شامل 8 مرحله است که تقریبا در تمامی نرم افزارهای آماری مشابه است. این 8 مرحله به ترتیب عبارتند از :
تعریف متغیرها، وارد کردن داده ها، آماده سازی داده ها، آزمون پیش فرض های چند متغیره، بررسی روایی و پایایی تحقیق، آمارهای توصیفی، آمارهای استنباطی و تفسیر و گزارش نتایج که در ادامه به هر کدام از آنها به تفضیل خواهیم پرداخت.
تعریف متغیرها: اولین گام در انجام تحلیل های آماری تعریف کردن متغیر ها است. بدین معنا که شما باید قبل از وارد کردن داده ها در نرم افزار از روابط بین آنها مطلع باشید. متغیرها به طور کلی ممکن است کمی یا کیفی باشند اما متغیرهای تحقیق در فرآیند تحلیل آماری حتما کمی هستند و روابط بین آنها در قالب متغیر وابسته، متغیر مستقل، متغیر میانجی و متغیر کنترل بیان می شود. برای مثال فرض کنید می خواهید تاثیر عدالت سازمانی بر رضایت شغلی در میان کارکنان بانک ملی را بسنجید.
در این حالت متغیرهای عدالت سازمانی مستقل و متغیرهای رضایت شغلی وابسته محسوب می شوند. متغیرهای مستقل نقش تاثیرگذار یا عاملی بر روی سایر متغیرهای تحقیق را دارند. متغیرهای مستقل در فرآیند تحلیل آماری به شما کمک می کنند که نتایج تحقیق را به صورت دقیق تفسیر کنید چرا که هر گونه تغییر در آنها موجب تغییر در نتایج تحقیق خواهد شد. در این فرآیند ممکن است برخی متغیرها مانند سطح تحصیلات یا سن به عنوان متغیر میانجی یا کنترل انتخاب شوند. بنابراین قبل از انجام تحلیل های آماری مشخص کنید هر کدام از متغیرهای تحقیق شما چه نقشی داشته و از چه نوعی هستند چرا که نتایج و تفسیر های پژوهش به کشف صحیح ارتباط بین متغیرها وابسته است.
وارد کردن داده ها: دومین مرحله از فرآیند انجام تحلیل آماری وارد کردن داده هاست. این مرحله شاید یکی از مهمترین مراحل انجام تحلیل آماری باشد چرا که هر گونه اشتباه در وارد کردن داده ها در خروجی های نرم افزار و نتایج تحقیق تاثیر مستقیم خواهد داشت. فرض کنید شما داده های خام یک پرسشنامه را تبدیل به عدد کرده و این اعداد را اشتباها وارد نرم افزار کرده اید.
مثلا داوطلب در پرسشنامه به گزینه 4 پاسخ داده است و شما اشتباها گزینه 2 را وارد نرم افزار کرده اید. در این حالت نتایج تحقیق تغییر کرده و فرآیند کلی پژوهش به بیراهه خواهد رفت. چنانچه قصد دارید در نرم افزار SPSS این کار را انجام دهید می بایست در مرحله اول متغیر های تحقیق را تعریف کرده و در مرحله بعد سوالات پرسشنامه را در قالب طیف لیکرت عددی وارد نرم افزار کنید. سعی کنید در این مرحله دقت زیادی را صرف کنید چرا که هر گونه اشتباه در نهایت زحمات شما را به هدر خواهد داد.
وارد کردن داده های خام پرسشنامه را می توان در نرم افزار اکسل، نوت پد و SPSS انجام داد. رشته های برق، کامپیوتر و مهندسی معمولا از نرم افزار های خاص رشته خودشان استفاده می کنند که در آن مدل مورد نظرشان را طراحی کرده و آن را اجرا می کنند و یا با سورس کدهای نوشته شده در نرم افزار می توانند خروجی مورد نظرشان را بررسی کنند.
آماده سازی داده ها: فرآیند آماده سازی داده ها به معنای بررسی نهایی اطلاعات وارد شده در نرم افزار پیش از انجام تحلیل های آماری است. این فرآیند معمولا به بررسی داده های ناقص، مقادیر گمشده (Missing Value)، بررسی کدگذاری ها و نحوه تعریف متغیرها اختصاص می یابد. سعی کنید یک الگوی مشخص و واضح برای وارد کردن داده ها داشته باشید در غیر اینصورت با وجود آماده سازی چندین باره و بررسی داده ها ممکن است باز هم در شناسایی خطاها دچار مشکل شوید.
همانطور که بیان کردیم هرگونه خطا در وارد کردن داده ها درنهایت نتایج تحقیق را تحت شعاع قرار داده و یافته های تحقیق را دچار مشکلات جدی خواهد کرد. در برخی از تحقیق ها خصوصا در حوزه رفتار و علوم اجتماعی شما با فرآیندی به نام مقیاس سازی مواجه هستید که در آن می بایست یک متغیر جدید از ترکیب متغیرهای موجود ایجاد کنید. در فرآیند مقیاس سازی باید داده های موجود در چندین متغیر را به دقت بررسی کرده و در نهایت با دستور Combine آنها را ترکیب کرد.
آزمون پیش فرض های چند متغیره: آزمون پیش فرض های چند متغیره برای مقایسه میانگین اثرات یک یا چند متغیر وابسته بر روی متغیر مستقل بکار برده می شود. هدف از این تحلیل مشخص کردن رابطه و میزان تاثیر متغیر های مستقل و وابسته در پژوهش است. به صورت کلی از روش های مختلف مانند واریانس چند متغیره، آزمون T، واریانس تک متغیره ANOVA، واریانس MANOVA، واریانس MANCOVA و غیره اشاره کرد.
بررسی روایی و پایایی در تحقیق: یکی از مهمترین فاکتورهای اعتباربخشی به تحقیق بررسی دو عامل روایی و پایایی در تحقیق است. شما با انجام آزمون های مربوط به روایی و پایایی به مخاطبان و سایر پژوهشگران نشان می دهید که از ابزارهای دقیق و درستی در تحقیق استفاده کرده اید و نتایج آن قابل اتکا و قابل اعتماد است. از روش های مختلفی برای ارزیابی روایی تحقیق (Validity) استفاده می شود که میتوان به روش اعتبار صوری، روایی محتوا، روش اعتبار ملاکی، اعتبار پیش بین، اعتبار همزمان، روایی همگرا و اعتبار تمایز اشاره کرد.
برای ارزیابی پایایی تحقیق (Reliability) نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده می شود اما برای این منظور می توان به برخی دیگر از روش ها مانند روش بازآزمایی یا پریتست، روش موازی یا آزمون همتا، روش تصنیف یا دو نیمه کردن آزمون و روش کودر-ریچاردسون اشاره نمود. تمامی این روش ها به صورت همزمان به کار برده نمی شوند و معمولا یک یا دو روش رایج برای این منظور کاربرد دارد.
پیاده سازی آمارهای توصیفی: این آمارها معمولا به توصیف و تصویر جداول، نمودارها، مد، میانه، میانگین، دامنه تغییرات، چولگی، کشیدگی و واریانس می پردازد. در فرآیند آمار توصیفی، پژوهشگر وظیفه دارد مفاهیم و اطلاعات موجود در قالب جداول و نمودارها را به صورت کاملا ساده و شفاف برای مخاطبان تبیین نماید. به یاد داشته باشید که در فرآیند مربوط به آمار توصیفی، هیچگونه اغراق یا توجیهی نباید انجام بگیرد و تمامی اطلاعات می بایست تنها بازتاب دهنده واقعیت موجود در جداول و نمودارها باشد.
پیاده سازی آمارهای استنباطی: این بخش از فرآیند تحلیل آماری بر این موضوع تاکید دارد که آیا اطلاعات بدست آمده از نمونه آماری قابل تعمیم به کل جامعه هست یا خیر و آیا این آمار بازتابی از واقعیات جامعه بوده است یا خیر. مهمترین تفاوت آمارهای توصیفی با آمارهای استنباطی در این موضوع است که آمارهای استنباطی با قدرت تفسیر شما در ارتباط با تعمیم پذیری تحقیق مرتبط است درحالی که آمار توصیفی بر درک دانش آماری شما و چگونگی توصیف واقعیت نتایج بدست آمده تمرکز دارد.
تفسیر و گزارش نتایج: مهمترین و شاید تعیین کننده ترین بخش تحقیق شما مربوط به تفسیر و گزارش نتایج یا همان Result and Discussion است. در این بخش شما باید علاوه بر گزارش نتایج، طیف وسیعی از منابع معتبر را برای تایید نتایج تحقیقتان ذکر کنید. فرض کنید شما در تحقیق خودتان توانسته اید یک رابطه مستقیم و معنادار بین عدالت سازمانی و رضایت شغلی در بین کارکنان بانکهای ایران پیدا کنید، حال باید سعی کنید که مقالات و منابع معتبری با همین یافته ها را نیز در تحقیقتان بیاورید تا اعتبار علمی کارتان را بیشتر کند.
تفسیر در نهایت توجه داشته باشید که فرآیند و مراحل انجام تحلیل آماری نه تنها به دانش بالایی از علم آمار بلکه به قدرت استدلال، تفکر انتقادی و درک مطلب بالایی نیاز دارد.
روایی و پایایی  - نمونه تحقیق - نرم افزار تحلیل آماری  R

تحلیل آماری به معنای گردآوری، طبقه بندی، آنالیز و تجزیه داده های خام جمع آوری شده از جامعه هدف به منظور دستیابی به نتایج و نظرات نهفته در تحقیق است. این نتایج برای تصمیم گیری های مدیریتی و برنامه ریزی های کوتاه، میان و بلند مدت اهمیت بسیار بالایی دارند. گزارشات حاصل از تحلیل های آماری می بایست در قالب نمودار، جدول و یا گراف در اختیار تصمیم گیران قرار بگیرند که به همراه تفسیرها و استدلالهای حاصل از خروجی های نرم افزار کاربرد پیدا می کنند. لازم به ذکر است داده های خام آماری ممکن است گزارشات سازمانی، یافته های آزمایشگاهی و یا نتایج حاصل از گردآوری پرسشنامه باشند. تمامی این داده ها به روش های متفاوت و با نرم افزارهای مختلف آماری تحلیل شده و یافته های آن تفسیر می شوند. به طور کلی فرآیند تحلیل آماری در سه مرحله کلی انجام و پیاده می شود:

گردآوری و مرتب سازی داده ها: اولین و مهمترین فرآیند مربوط به مهارت تحلیل آماری، نحوه گردآوری و مرتب سازی داده ها است. هر پژوهشگری باید تسلط کافی به ابزارهای گردآوری داده ها و شناسایی جامعه آماری و روش نمونه گیری داشته باشد. هر تحقیقی بسته به اهداف و موضوع آن باید روش و ابزار مشخصی را برای گردآوری داده ها استفاده کند. از جمله این روش ها می توان به مطالعات کتابخانه ای، بررسی اسناد، مصاحبه، پرسشنامه و غیره اشاره کرد. پس از مشخص کردن ابزار گردآوری داده ها نوبت به شناسایی جامعه آماری و تعیین نمونه می رسد که نقش بسیار مهمی در نتایج و یافته های تحقیق دارد.

انتخاب نمونه تحقیق باید به گونه ای باشد که نماینده مناسبی از جامعه آماری محسوب شده و پوشش دهنده نظرات جامعه آماری باشد. برای مثال فرض کنید جامعه آماری تحقیق شما در برگیرنده طیف سنی 18-65 سال است و شما باید یک نمونه آماری از آن انتخاب کنید. آیا می توانید فقط از افراد بین 18-30 سال تحقیق کنید؟ جواب این سوال خیر است چرا که نمونه شما پوشش دهنده جامعه آماری نیست. در نهایت پس از مشخص کردن این موارد و طی شدن فرآیند گردآوری داده ها نوبت به مرتب سازی آنها می رسد که می بایست داده های اشتباه، پرسشنامه های ناقص، اطلاعات نامربوط به تحقیق و سایر عوامل بی ارتباط به تحقیق از مجموعه داده های اولیه و خام حذف شوند تا فرآیند تحلیل آماری به درستی و دقت انجام پذیرد.

ورود به نرم افزار و کد گذاری داده ها: دومین مرحله از مهارت تحلیل آماری مربوط به طریقه کارکردن با نرم افزارهای آماری و وارد کردن داده های خام برای انجام آنالیزهای مربوط به آن است. تمامی تحلیل های آماری نیازمند استفاده از نرم افزارهای خاصی برای پیاده سازی آنالیزهای مربوطه هستند. از جمله این نرم افزارهای آماری می توان به SPSS, Smart PLS, R, Liserel, Eviews و غیره اشاره کرد. برای وارد کردن یا کد گذاری داده های خام روش های مشخصی وجود دارد که در ابتدا باید متغیرها را در نرم افزار تعریف کنید و در مرحله بعد این متغیرها را در قالب مفاهیم عددی تبیین نمایید. این کار برای تجزیه تحلیل آماری و درک نظرات بسیار ضروری است چرا که این نظرات معمولا در قالب طیف لیکرت یا سایر مقیاس های عددی طراحی می شوند.

تحلیل و تفسیر داده ها: آخرین مرحله از فرآیند تحلیل آماری مربوط به انجام آنالیز، گرفتن خروجی، ارائه خروجی های نرم افزار در قالب جدول، گراف و نمودار و در نهایت تفسیر و نتیجه گیری از خروجی های بدست آمده است. این فرآیند معمولا به دانش بسیار بالایی از علم آمار و مفاهیم آماری نیاز دارد. برای مثال اهمیت آلفای کرونباخ، مقیاس KMO یا تحلیل عاملی (factor loading) در برازش داده ها و شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار در تحقیق چیست؟ یا اینکه چطور باید تشخیص بدهیم که از آزمونهای پارامتریک استفاده کنیم و یا آزمون های ناپارامتریک؟. پس از روش شناسی و نحوه استفاده از آزمون های آماری نوبت به سختترین مرحله یعنی تفسیر مفاهیم آماری میرسد که در این مرحله باید به زبانی کاملا ساده و شفاف تشریح کنید که یافته های تحقیق شما چه چیزهایی هستند و خروجی های نرم افزار چه معنایی می دهند.

همانطور که پیشتر بیان کردیم، مهارت های کاربردی تحلیل آماری نه تنها برای اهداف آکادمیک بلکه در دنیای رقابتی امروز برای کسب و کارهای مختلف نیز به یک ضرورت تبدیل شده اند. بر اساس تحقیق انجام گرفته توسط دانشگاه Northeastern در سال 2020 مشخص شد که بیش از 70 درصد از مدیران کسب و کارهای خدماتی در آمریکا ترجیح می دهند افرادی را استخدام کنند که تسلط بالایی به نرم افزارهای آماری و علم آمار داشته باشند. در حال حاضر بسیاری از دانشگاه ها در سراسر جهان تمرکز خودشان را بر روی آموزش تحلیل های آماری به دانشجویان گذاشته اند تا از این طریق بتوانند به آنها کمک کنند تا هر چه سریعتر جذب بازار کار شوند. از جمله مهارت عمده که در فرآیند تحلیل آماری آموزش داده می شود عبارتند از:

زبان پرسمان یا اس کیو ال (SQL)
ماکروسافت اکسل (Microsoft Excel)
تفکر انتقادی (Critical thinking)
نرم افزارهای آماری (Statistical Programs)
تصویر سازی داده (Data Visualization)
مهارت ارائه (Presentation Skill)
یادگیری ماشین یا داده کاوی (Machine Learning)

زبان اس کیو ال (SQL): یک زبان رایج مربوط به پایگاه داده استاندارد صنعتی است و شاید یکی از مهمترین مهارت های تحلیل آماری در نظر گرفته می شود. بسیاری از محققان باور دارند که زبان اس کیو ال (SQL) نمونه پیشرفته تر نرم افزار اکسل است که می تواند طیف وسیعی از داده های آماری را سازماندهی کند که نرم افزار اکسل براحتی قادر به انجام آن نخواهد بود.

بسیاری از کسب و کارها نیاز به شخصی دارند که تسلط بالایی به زبان اس کیو ال (SQL) برای مدیریت و ذخیره داده ها از پایگاه داده های چندگانه (Multiple Database) داشته باشد. بر اساس تعریف موسسه استاندارد ملی آمریکا، زبان اس کیو ال (SQL) یک سیستم مدیریت ارتباط دیتابیس است که با اهداف مختلف از جمله بروزرسانی داده ها در چندین دیتابیس و یا بازیابی آنها مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس تحقیقات انجام گرفته میانگین دستمزدی که کارفرمایان آمریکای حاضرند برای کارکنان مسلط به SQL بپردازند چیزی در حدود 75000 دلار است.

ماکروسافت اکسل (Microsoft Excel): شاید اولین چیزی که بعد از شنیدن نام نرم افزار اکسل به ذهنتان برسد یک صفحه خالی سفید رنگ جدول بندی شده است. اما مهارت های تحلیل آماری بسیار زیادی را می توان در قالب همین جداول یاد گرفته و طراحی نمود. اگرچه زبان برنامه نویسی R یا Python برای تحلیل و مدیریت داده های با اندازه بسیار بزرگ مناسب هستند ولی نرم افزار اکسل مناسب انجام آنالیزهای سریع و با حجم کم تا متوسط بسیار مناسب است. اگر در مراحل آغازین یادگیری مهارت آماری هستید و یا در یک شرکت تازه تاسیس کار میکنید ممکن است دیتا بیس شما در قالب یک فایل اکسل طراحی شده باشد.

تفکر انتقادی (Critical thinking): تفکر انتقادی بدین معناست که شما با دید پرسشگرانه به پدیده های اجتماعی و طبیعی اطراف خودتان نگاه کنید. دید انتقادی قوی موجب مطرح کردن سوالات درست و در نهایت پیاده سازی تحلیل های دقیق خواهد شد. برای موفقیت در مهارت تحلیل آماری نیاز است که همچون یک منتقد به پدیده ها و اتفاقات محیط اطراف نگاه کنید و جنبه مختلف آن را مورد بررسی قرار دهید. اگر چه ممکن است این مهارت کاربردی تا حدی عجیب و خارج از دسترس به نظر برسد اما چند روش مختلف برای بهبود آن وجود دارد. اولین روش این است که سعی کنید سوالاتی کاملا ساده در مورد پدیده ها و اتفاقات مطرح کنید بجای اینکه به دنبال راه حل بگردید.

مطرح کردن سوال موجب جهت دهی به تفکر شما می شود و شما را به سمت تحلیل و بررسی سوق می دهد اما مطرح کردن راه حل در همان مرحله اول موجب قضاوت سریع و انحراف شما از واقعیت موجود می شود. دومین روش بر روی میزان تمرکز شما بر رو موضوع تاکید دارد. هر چه تمرکز و دقت خودتان را بر روی یک موضوع بیشتر کنید موجب درگیری ذهنی و طرح سوالات مختلف در مورد آن موضوع خواهد شد.

نرم افزارهای آماری (Statistical Programs): یادگیری نرم افزارهای آماری یکی از ضرورت های مهارت تحلیل آماری است. شما به عنوان یک محقق هرچقدر هم که به دانش و علوم آماری تسلط داشته باشید باز هم بدون استفاده از نرم افزار آماری نمی توانید پژوهش خودتان را به نتیجه برسانید. فرض کنید کنید که شما برای تحلیل های AHP و TOPSIS از نرم افزار اکسل استفاده می کنید، اما اگر همین فرآیند را بخواهید روی کاغذ و به صورت دستی انجام دهید ممکن است هفته ها وقت شما را بگیرد. حال تصور کنید که پلتفرم هایی مانند R یا Python نیز ده ها برابر سریعتر از اکسل اقدام به تجزیه و تحلیل و آنالیز داده ها میکنند.

برای اینکه بتوانید به یک آنالیزور یا تحلیلگر حرفه ای تبدیل شوید باید بتوانید با نرم افزارهایی مانند SQL, R و Python به راحتی کار کنید چرا که خروجی های آماری را در زمانی بسیار کمتر و با دقتی بسیار بالا در اختیار تصمیمگیران سازمانی قرار می دهند. در میان نرم افزارهایی تحلیل آماری، پلتفرم های دیگری مانند SAS, SPSS, Smart PLS, Eviews و Liserel هم وجود دارند که میتوان بسته به اهداف تحقیق و یا میزان راحتی در یادگیری یکی از آنها را برای تحلیل آماری انتخاب نمود.

تصویر سازی داده (Data Visualization): همواره به محققان توصیه می شود که در ابتدای انجام تحقیق سعی کنید یک تصویر کلی از فرآیندهای موردنظرتان در ذهن مجسم کنید. این کار به شما کمک می کند که بتوانید مرحله به مرحله و به صورت سازمان یافته قادام به جمع آوری و تحلیل داده کنید و در نهایت نتایج مورد انتظار را بدست آورید. مهارت تصویر سازی به شما کمک می کند که علاوه بر سازماندهی فرآیند بتوانید استدلال های منطقی و دقیقی در مورد یافته های تحقیق داشته باشید. سعی کنید مهارت تصویر سازی را مبتنی بر واقعیت و خروجی های موجود انجام دهید و از محدوده تحقیق خارج نشوید.

مهارت ارائه (Presentation Skill): یادگیری مهارت ارائه یکی از دشوارترین و در عین حال زمانبر ترین مهارت است که به تمرین زیادی نیاز دارد. علاوه بر توانمندی های ذاتی برای یادگیری این مهارت باید بتوانید نیازهای مخاطبان را نیز به درستی شناسایی کنید. مهارت ارائه هم در قالب نوشتاری و هم در قالب سخنرانی نیاز به تسلط بالایی دارد. شما باید بتوانید در عین ارائه مطالب به زبان ساده، مفاهیم علمی را نیز منتقل کنید. سعی کنید بجای تمرکز بر روی خودتان و نحوه ارائه تان بر روی مخاطبان تمرکز کنید تا فکرتان از استرس و اشتباهات احتمالی دور شود.

یادگیری ماشین یا داده کاوی (Machine Learning): هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و تحلیل پیش بینانه (Predictive Analytics) دو مورد از جدیدترین و داغ ترین مباحثی هستند که در سالهای اخیر توجه بسیاری از متخصصان و کارفرمایان را به خود جلب کرده اند. اگر چه بسیاری از آنالیزورها و تحلیلگران حرفه ای آشنایی کمی با این دو مهارت دارند اما برای بهترین بودن در زمینه تحلیل های آماری بهتر است تا حدی در این رشته های جدید دانش بدست بیاورید. شاید بتوانید برای شروع کار از نرم افزارهای داده کاوی (Data Mining) مانند Orange نیز در این زمینه استفاده کنید.

نمونه تحقیق - مقاله علمی پژوهشی  - نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه

به زبان ساده، عدد 50 در ژورنال X به این معناست که شانس افزایش سایتیشن و مطرح شدن مقاله در ژورنال X نسبت به مجله Y بیشتر است. بنابراین انتخاب ژورنال ISI صحیح و با رتبه علمی بالاتر می تواند شانس شما را برای سایتیشن افزایش بدهد. مزیت دوم چاپ مقاله در ژورنال های برتر با اچ ایندکس بالاتر این است که مخاطبان و جامعه محققین بزرگتری را در بر می گیرد. برای مثال فرض کنید در میان صدها ژورنال اسکوپوس و ISI در حوزه مدیریت و بازاریابی تنها ژورنال های Q1 بالاترین میزان سایتیشن ها و بازدید ها را دریافت کرده اند. این بدین معناست که مخاطبان و محققان در جامعه به دنبال جدیدترین مقالات چاپ شده در این ژورنال ها بوده و تمامی آنها را مطالعه میکنند، بنابراین می توان گفت چاپ مقاله در این ژورنال ها شانس شما برای دیده شدن و سایتیشن را افزایش خواهد داد.
با وجود تمام این مزیت ها، فرآیند چاپ مقاله در این ژورنال ها بسیار دشوار و زمانبر است و ما سعی میکنیم در یکی از مهمترین بخش های چاپ مقاله یعنی انتخاب ژورنال به شما کمک کنیم.سابمیت مقاله در یک ژورنال نامناسب یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که هم پژوهشگران تازه کار و هم محققان باتجربه مرتکب می شوند. پژوهشگران تازه کار به دلیل عدم آشنایی با ژورنال ها، فاکتورهای رتبه بندی و کیفیت مجلات و همچنین گستردگی مفاهیم تخصصی در حوزه مورد نظرشان، نمیتوانند به درستی تفکیکی بین مجلات معتبر و غیر معتبر قائل شوند. اما محققان باتجربه با گذشت زمان به حوزه ها و قلمروهای جدید تری برای انجام پژوهش قدم گذاشته و در برخی از این حوزه ها بدلیل عدم آشنایی با ژورنال های برتر ممکن است در نهایت انتخاب نادرستی داشته باشند. یکی دیگر از اشتباهات رایجی که محققان باتجربه در انتخاب ژورنال انجام می دهند، چاپ کردن مقاله در مجلاتی است که به طور مداوم با آنها کار میکنند و چند مقاله منتشر شده (Published) شده در آنها دارند. این کار فرصت بررسی و ارزیابی ژورنال های مختلف در یک حوزه تخصصی را از شخص نویسنده گرفته و موجب می شود جامعه مخاطب فرد همواره یکسان باشد. اما سوال مهم اینجاست که چگونه می توانیم یک ژورنال ISI مناسب برای چاپ مقاله انتخاب کنیم؟ و یا اینکه چه فاکتورهایی برای انتخاب یک ژورنال ISI اهمیت پیدا میکنند؟
همانطور که پیشتر بیان کردیم، انتخاب یک ژورنال نامناسب علاوه بر افزایش احتمال ریجکتی مقاله می تواند زمان و هزینه زیادی را از شما تلف کند. بنابراین در زمان انتخاب یک ژورنال باید به فاکتورهای زیر توجه داشته باشید:
اهداف و قلمرو تحقیقاتی ژورنال (Aim and Scope): اطلاعات مربوط به اهداف و قلمرو تحقیقاتی ژورنال معمولا در صفحه اول هر مجله ای قابل دسترسی و مشاهده هستند. پس از وارد شده به صفحه اصلی روی گزینه درباره ژورنال (About Journal) کلیک کرده و گزینه اهداف و قلمرو (Aim and Scope) را انتخاب کنید. بسیاری از ژورنال ها در بخش Aim and Scope تمامی چشم اندازها، ماموریت ها و اهداف خودشان از پذیرش و چاپ مقاله را عنوان می کنند. برای مثال ژورنال Clinical Cancer Research که یک ژورنال بسیار فعال در حوزه تحقیقات سرطان بوده و ایمپکت فاکتور یا ضریب تاثیر آن 10.1 است. در بخش Aim and Scope خودش بیان می کند که اولویت داوری و پذیرش با مقالاتی است که داروهای سلولی-مولکولی را بر روی انسان ها و یا حیوانات در محیط آزمایشگاه تست کرده اند و نتایج آن را ثبت نموده اند. و یا در مقابل مجله ای مانند Plant Cell که بر روی مفاهیم گیاه شناسی و ژنتیک گیاهی تمرکز دارد در بخش اهداف و قلمرو تحقیقاتی خودش اینگونه بیان میکند که نه تنها متخصصان حوزه گیاه شناسی و گیاه پزشکی می توانند مقالات خود را در این ژورنال سابمیت کنند بلکه تمامی افرادی که به حوزه گیاه شناسی علاقه مند هستند می توانند پژوهش های خودشان را برای داوری و چاپ به این ژورنال ارسال کنند. ژورنال Journal of Managment نیز یکی از مجلات بسیار معتبر و با کیفیت در سطح بین المللی است که حوزه گسترده از مفاهیم مرتبط به مدیریت از قبیل رفتار سازمانی، تصمیم گیری و برنامه ریزی سازمانی، مدیریت منابع انسانی، روابط عمومی، مدیریت پروژه و غیره را شامل می شود. بنابراین قبل از سابمیت مقاله و یا پرداخت هزینه ثبت نام که معمولا برگشت ناپذیر (non-refundable) نیز است، سعی کنید به بخش Aim and Scope ژورنال رفته و تمامی موارد را به دقت مطالعه کنید.
بررسی محدودیت های ژورنال (Journal Restriction): در تمامی ژورنال ها بخشی وجود دارد که به نام دستورالعمل نویسندگان (Instruction for Author) شناخته می شود. در این بخش تمامی محدودیت های پیش نویس مقاله قبل از سابمیت به نویسندگان معرفی می شود. برای مثال اصلاحات مورد نیاز در ساختار مقاله، فرمت بندی مورد نظر ژورنال، فونت و نحوه چیدمان صفحات، مرتب سازی جداول و تصاویر، نحوه آماده سازی Title Page و غیره از جمله عوامل موثر در پذیرش و ریجکت مقاله شما هستند. بنابراین قبل از انتخاب و سابمیت مقاله تان به بخش Instruction for Author رفته و تمامی محدودیت ها و دستورالعمل های مربوط به سابمیت مقاله را به دقت بررسی و پیاده سازی کنید. یکی دیگر از محدودیت های تعیین کننده که معمولا در بخش Instruction for Author به آن اشاره می شود مبالغ مربوط به هزینه سابمیت (Submission Fee) و هزینه چاپ (publication Fee) است. برخی از ژورنال های ISI با وجود رنکینگ بسیار عالی و جایگاه علمی بسیار بالای آنها مبالغ بسیار زیادی را بابت چاپ مقاله دریافت می کنند که بهتر است قبل از انتخاب ژورنال به دقت این موضوع را بررسی کنید. برای مثال مجله Sustainability Journal که یک ژورنال ISI بسیار قوی در حوزه مباحث زیست محیطی است و از زیرمجموعه های موسسه MDPI است چیزی در حدود 1800 فرانک سوئیس بابت هزینه داوری و چاپ مقاله از نویسندگان دریافت می کند.
بررسی ایمپکت فاکتور (Impact factor): ضریب تاثیر یا Impact Factor یک مقیاس سنتی و بسیار پرکاربرد در میان پژوهشگران برای ارزیابی و سنجش میزان تاثیرگذاری، کیفیت و اعتبار یک ژورنال است. شاید از نظر تقویت رزومه شاخص ایمپکت فاکتور بسیار با اهمیت به نظر برسد اما باید بدانید که فرآیند پذیرش و چاپ مقاله در ژورنال هایی با ضریب تاثیر بالاتر یک فرآیند بسیار زمانبر، دشوار و تخصصی است. لازم به ذکر است بدانید، ضریب تاثیر (Impact Factor) در تمامی حوزه های علمی یکسان نبوده و متفاوت باشند. برای مثال بالاترین ضریب تاثیر برای ژورنال های ISI حوزه پزشکی بین 0-30 متغیر است و این در حالی است که بالاترین ضریب تاثیر برای مجلات حوزه گردشگری بین 0-8 متغیر است. بنابراین ضریب تاثیر 6 برای یک ژورنال در حوزه گردشگری بسیار خوب و برای یک ژورنال در حوزه پزشکی ضعیف به نظر می رشد. مورد دیگ اینکه ضریب تاثیر برای این طراحی شده است که نشانگر میانگین سایتیشن های سالانه یک ژورنال باشد. به معنای دیگر ضریب تاثیر نشان می دهد که ژورنال مورد نظر مقالات کاربردی و با کیفیتی را انتخاب کرده و مخاطبان تخصصی زیادی نیز دارد. پس چاپ مقاله در این ژورنال ها یک مزیت بسیار بزرگ برای محققان ایجاد کرده و روزمه آنها را به شکل چشمگیری بهبود خواهد داد.
درصد پذیرش مقاله در ژورنال (Acceptance Rate): درصد پذیرش مقاله (Acceptance Rate) یک فاکتور بسیار با اهمیت و تعیین کننده در انتخاب ژورنال هدف است. برخی از ژورنال ها ممکن است درصد پذیرشی بالای 50 درصد و برخی دیگر کمتر از 5 درصد داشته باشند. باید بدانید که ژورنال های پولی که هزینه چاپ را از نویسنده دریافت می کنند به طور میانگین درصد پذیرش بالاتری دارند و هر چه میزان پول دریافتی بیشتر باشد به همان اندازه شانس پذیرش افزایش می یابد و این رابطه با ضریب تاثیر معکوس است. برای مثال ژورنال ISI که 1800 فرانک سوئیس برای چاپ مقاله دریافت میکند یقینا به طور میانگین تعداد کمتری مقاله نسبت به یک ژورنال رایگان دریافت می کند و چنانچه از همین تعداد اندک به چندین نفر پذیرش بدهد، درصد پذیرش مجله افزایش پیدا می کند. فرض کنید دو ژورنال به صورت کاملا یکسان به تعداد 100 نفر در سال برای چاپ مقالاتشان پذیرش می دهد. ژورنال اول به دلیل پولی بودن و دریافت مبلغ سنگین هزینه چاپ (Publication Fee) نهایتا 200 مقاله به صورت سالانه دریافت می کند. اما ژورنال دوم به دلیل رایگان بودن چیزی بالغ بر 1000 مقاله در سال از طرف محققان مختلف دریافت می کند. بنابراین با یک محاسبه ساده متوجه می شویم که درصد پذیرش در ژورنال پولی اول 50 و در ژورنال رایگان دوم 10 درصد است با وجود اینکه تعداد یکسانی پذیرش مقاله دارند. میزان تخصصی بودن و دفعات چاپ نیز بر یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار بر درصد پذیرش است. هر چه ژورنال مورد نظر تخصصی تر باشد احتمال چاپ و پذیرش کاهش می یابد و هرچه تعداد دفعات چاپ در سال کمتر شود متعاقبا شانس پذیرش کمتر می شود. توجه داشته باشید که سایت های مختلفی هستند که این ویژگی را ارئه می دهند تا به وسیله آن بتوانید درصد پذیرش را مشاهده کنید اما همانطور که بیان شد باید فاکتورهای دیگر تاثیر گذار در درصد پذیرش را نیز در نظر داشته باشید. از جمله این سایت ها عبارتند از Elsevier Journal Finder یا Springer Journal Suggester , Cabell's Scholarly Analytics , MLA Directory است. در بخش جستجوی این وبسایت ها نام ژورنال، حوزه علمی مورد نظر و یا کلمات کلیدی را وارد کرده و تمامی ژورنال های مرتبط با درصد پذیرش به ترتیب بیشترین به کمترین دسته بندی می شوند.
هزینه چاپ و سابمیت مقاله: این عامل که می تواند تاثیر زیادی بر تصمیم انتخاب یک ژورنال داشته باشد موضوع هزینه چاپ مقاله است. دو فاکتور Submission Fee و Publication Fee که با اصطلاح هزینه سابمیت و هزینه چاپ مقاله در ژورنال های مختلف شناخته می شوند معمولا در بخش Instruction for Author در هر ژورنال ذکر می شوند. ژورنال های پولی و غیر پولی هر کدام مزیت ها و معایب خاص خودشان را دارند که به اولویت های شخصی فرد نویسنده بستگی دارد.
مدت زمان داوری و چاپ مقاله (Review and Publish): برخی از نویسندگان به دلیل عجله زیادی که برای تقویت و بهبود رزومه خودشان دارند سعی میکنند ژورنال های ISI را انتخاب کنند که در مدت زمان کوتاهی فرآیند داوری و چاپ مقاله آنها انجام می شود که اصطلاحا به این ژورنال ها Fast Publish می گویند. یک نمونه از این مجلات ISI ژورنال Sustainablity Journal از زیر مجموعه های MDPI است که مدت زمان داوری و چاپ مقاله معمولا چیزی در حدود یک ماه زمان می برد اما به دلیل هزینه چاپ بسیار بالا معمولا گزینه مناسبی برای محققان تلقی نمی شود. اما برخی دیگر از ژورنال های ISI مانند Tourism Management Journal که از مجله های زیر نظر Elsevier می باشد و یا Journal of Hospitality and Tourism Research که از زیرمجموعه های پایگاه Sage است به دلیل رایگان بودن فرآیند داوری و چاپ معمولا تعداد مقالات بالایی را دریافت کرده و به طور کلی فرآیند داوری و چاپ آنها بین 6 ماه تا یکسال و در برخی موارد بیشتر از 1 سال زمان می برد. بنابراین پیش از انتخاب ژورنال هدف خودتان و محدودیت های زمانی تان برای چاپ مقاله را مشخص کنید. در بسیاری از ژورنال های الزویر (Elsevier) و سیج (Sage) زمانی که یک مقاله به چاپ میرسد در قسمت بالای سمت چپ در صفحه اول مقاله مدت زمان داوری، اصلاحات و چاپ آن به دقت ذکر می شود. از این طریق می توانید میانگین زمان هر ژورنال برای چاپ پذیرش را بررسی و کنترل کنید.
چاپ مقاله یک فرآیند بسیار تخصصی، طولانی، زمانبر و هزینه بر است. بنابراین تمامی مراحل آن از انتخاب موضوع تحقیق تا نگارش و چاپ مقاله نیاز به دانش و مهارت در فرآیند مقاله نویسی علمی دارد. اگر یک محقق تازه کار هستید و میخواهید رزومه شغلی و تحصیلی خودتان را بهبود ببخشید توصیه می شود در تمامی مراحل انجام تحقیق از نظر یک مشاور حرفه ای در کنار خودتان استفاده کنید. موسسه ماد دانش پژوهان با سابقه طولانی در زمینه چاپ مقالات علمی سعی دارد راهگشای فعالیت های پژوهشی محققان ایرانی باشد. خدمات تخصصی نگارش، مشاوره، سابمیت، انتخاب، ویرایش و چاپ مقاله توسط این موسسه زیر نظر کارشناسان و فارغ التحصیلان برتر دانشگاهی انجام می پذیرد.

ژورنال های Q1 - مجموعه های پایگاه Sage ارزیابی ژورنال های مختلف