در فرآیند تجزیه و تحلیل آماری، یکی از موضوعاتی که می‌تواند روند تحلیل داده‌ها را منحرف کرده نتایج و دستاوردهای تحقیق را دچار مشکل کند، وجود داده‌های پِرت و خارج از محدوده (Outlier) هستند. یکی از اقدامات بسیار مهم در ارزیابی سلامت داده‌های گردآوری شده، شناسایی داده‌های پرت در تحقیق است. هر چقدر این داده‌های خارج از محدوده در تحقیق بیشتر باشند، سلامت داده‌ها پایین‌تر و در نتیجه خروجی‌های بدست آمده دچار نقصان خواهد بود.در این مطلب قصد داریم چند روش کاربردی برای شناسایی داده‌های پِرت در روند تجزیه و تحلیل داده‌ها را آموزش داده تا بواسطه آن سلامت داده‌های خود را پیش از تجزیه و تحلیل تضمین نمائید.

اساسا در علم تجزیه و تحلیل آماری و روش تحقیق یکی از موضوعاتی که می تواند فرآیند تحلیل را منحرف کرده نتایج و دستاوردهای تحقیق را دچار مشکل کند، وجود داده های پرت یا Outlier ها هستند. یکی از روش های بسیار مهم در ارزیابی سلامت داده های گردآوری شده مربوط به شناسایی داده های پرت در تحقیق است.

هر چقدر این داده ها در تحقیق بیشتر باشند سلامت داده ها پایین تر و در نتیجه خروجی های بدست آمده دچار نقصان خواهد بود. ما در این مطلب قصد داریم به شما چند روش کاربردی برای شناسایی داده های پرت در SPSS را آموزش بدهیم تا بواسطه آن سلامت داده های خودتان را پیش از تجزیه و تحلیل تضین نمایید. 

1. شناسایی داده های پرت بر اساس نمودار توزیع نرمال: این روش از شناسایی داده ها، مختص داده های نرمال بوده و برای روش های ناپارمتریک کاربرد ندارد. در این روش میزان انحراف یک پاسخ از میانگین کلی جامعه محاسبه و مشخص می شود. در این روش ابتدا میانگین داده های گردآوری شده (X) را محاسبه میکنید و سپس انحراف معیار (SD) آن را بدست می آورید و از طریق این فرمول می توانید کران بالا (X+3*SD) و  کران پایین (X-3*SD) را محاسبه کنید. هر عددی که در این بازه کران بالا و پایین قرار بگیرد مناسب بوده و خارج از آن پرت یا Outlier می باشد به این روش اصطلاحا سه سیگما نیز اطلاق می شود. چنانچه از نرمال بودن داده های خودتان اطمینان دارید می توانید از نمودار Histogarm  نیز برای شناسایی Outlier ها در این روش استفاده کنید. 

2. شناسایی داده های پرت بر اساس نمودارهای کنترل کیفی آماری: این روش بیشتر در داده های گردآوری شده در خط تولید و سیستم های کنترل کیفی و یا هر داده های که مبتنی بر سیر زمانی است کاربرد دارد. در این روش نمودار خطی یا Line کشیده می شود که محور افقی آن شماره داده و محور عمودی آن زمان ثبت شده را شامل می شود پس از رسم نمودار تمامی داده ها باید در یک محدوده بین کران بالا (UCL) و کران پایین (LCL) مبتنی بر روش قبلی قرار بگیرند. این دو کران به صورت دو خط موازی بر روی نمودار زمان مشخص می شود و هر نقطه ای که خارج از باشد به عنوان داده پرت شناخته شده و می تواند حذف شود. 

3. شناسایی داده های پرت بر اساس شاخص های ناپارامتری: چنانچه داده های شما ناپارمتری است و قصد دارید سلامت آن را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهید دیگر نمیتوان از میانگین و انحراف معیار برای آن استفاده کرد و بهترین روش استفاده از میانه و دامنه چارکی است، نقطه برآورد و نقطه چارکی در هر داده مشخص کننده داده های پرت یا Outlier  است. با توجه به همان فرمول سه سیگما ابتدا چارک اول (Q1) و چارک سوم (Q3) را محاسبه کرده و آنها را از هم کم کنید و IQ را بدست آورید.

سپس کران بالا (Q3+3*IQ) و کران پایین (Q1-3*IQ) را محاسبه نمایید. هر مقداری از داده های ناپارمتریک که بین این دو مقدار قرار نگیرند Outlier محسوب می شوند. همانطور که نمودار هیستوگرام برای مشخص کردن داده های پرت در وضعیت نرمال مناسب بود، در وضعیت ناپارمتریک می توانید از نمودار Boxplot استفاده نمایید. تمامی مقادیری که خارج از این نمودار قرار میگیرند داده های پرت تحقیق را تشکیل می دهند. 

4. شناسایی داده پرت در روابط بین متغیرها: تشخیص داده های پرت یا Outlier در زمان بررسی روابط بین دو متغیر یکی از رایج ترین روش ها برای ارزیابی سلامت دیتا و بهبود کیفیت آن می باشد. معمولا در این روش از همبستگی یا Corrolation استفاده می کنند که در آن هرچه نزدیکی و تشابه رفتار متغیرها به یکدیگر نزدیک باشد عدد به 1 نزدیک و هرچه رفتار آنها در تضاد با هم باشد عدد به 1- نزدیکتر است.

یکی از بهترین روش ها برای بررسی سلامت داده به روش همبستگی، رسم کردن نمودار پراکندگی یا ScatterPlot است. پس از رسم نمودار مشاهده خواهید کرد که تمامی داده ها در یک خط همبستگی مشخص و منظم در ارتباط با یکدیگر قرار دارند و تنها داده هایی به صورت پراکنده در خارج از خط روند همبستگی جای گرفته اند که اصطلاحا داده های پرت به آنها اطلاق می شود که سلامت داده ها را دچار مشکل می کنند.

آموزش نرم افزار SPSS - علم تجزیه و تحلیل آماری - تجزیه و تحلیل آماری - نمونه پروزه های تحلیل آماری

فرآیندتصویب پایان نامه معمولا باتصویب پروپوزال آغازشده، سپس به فرآیند نوشتن گام به گام پایان نامه میرسد، بعد با تایید اساتید برای دفاع به مرحله بعد رفته و با دفاع موفقیت آمیز پایان می یابد و شخص به عنوان فارغ التحصیل شناخته می شود. ما در این بخش سعی می کنیم این پروسه را به صورت جزئی تر و مرحله به مرحله برای شما بیان کنیم تا درک بهتری در مورد این فرآیند داشته باشید. به طور کلی فرآیند آغاز تا انتهای پایان نامه به صورت زیر ارائه و دسته بندی می شود.

1. بررسی و انتخاب کردن استاد راهنما و مشاور (در صورت داشتن ظرفیت)
2. مطالعه مقالات، منابع مختلف و انتخاب موضوع مورد علاقه برای پایان نامه و مطرح کردن آن با اساتید مشاور و راهنما (این مرحله ممکن است شامل چند اصلاح و تعدیل تا تصویب نهایی موضوع باشد).
3. جمع آوری اطلاعات، تهیه قالب استاندارد برای نگارش پروپوزال و آماده سازی پروپوزال
4. تایید نهایی پروپوزال به همراه مهر و امضای اساتید راهنما و مشاور
5. تحویل پروپوزال به کمیته تخصصی گروه برای تصویب و ارائه به تحصیلات تکمیلی دانشگاه
6. تایید نهایی پروپوزال توسط دایره تحصیلات تکمیلی دانشگاه و آماده سازی برای شروع فرآیند پایان نامه
7. شروع نگارش مرحله به مرحله پایان نامه با نظر مستقیم اساتید راهنما و مشاور به همراه ارائه گزارش کار ماهانه
8. نهایی کردن پایان نامه با امضای اساتید راهنما و مشاور و پر کردن فرم تعیین جلسه دفاع (تصویب پایان نامه)
9. تشکیل جلسه دفاع و دفاع از پایان نامه با حضور داور، استاد راهنما و مشاور (حداقل 6 ماه پس از تصویب پروپوزال شخص می تواند از پایان نامه خود دفاع کند).
10. ارائه یک نسخه صحافی شده از پایان نامه به همراه سی دی شامل فایل pdf پایان نامه کامل و 15 صفحه اول (توجه داشته باشید نسخه صحافی شده پابان نامه باید به امضای اساتید راهنما و مشاور برسد).
11. در صورت نیاز یک نسخه صحافی شده باید در اختیار کتابخانه دانشگاه، یک نسخه در اختیار کتابخانه دانشکده و یک نسخه در اختیار اساتید راهنما و مشاور قرار بگیرد.
به یاد داشته باشید که فرآیند تصویب پایان نامه تا دفاع و فارغ التحصیلی ممکن است حدود یک یا دو ماه زمان ببرد بنابراین در طول این مدت سعی کنید کارهای مربوط به تصویب و دفاع را به سرعت پیش ببرید تا این مسیر برای شما طولانی تر و پرهزینه نشود.
نکته بسیار مهم دیگری که باید به آن توجه کنید ضرورت داشتن و به چاپ رساندن یک مقاله از پایان نامه و تاثیر آن بر نمره نهایی پایان نامه است. چنانچه یک مقاله ژورنالی از پایان نامه استخراج کرده باشید و در جلسه دفاع ارائه کنید حداقل 1.5 تا 2 نمره در افزایش نمره پایان نامه تاثیرگذار است.
یافتن منابع معتبر برای تحقیق - چگونه یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنیم؟ - چگونه باید از پایان نامه دفاع کرد؟ - چگونه باید از پایان نامه دفاع کرد؟-چگونه محتوای پایان نامه را بهبود ببخشیم؟

هر تحقیق یا کار علمی که در جهان انجام می گیرد به طور کلی یا به دنبال کشف یک مسئله است و یا به دنبال حل کردن آن مسئله می باشد. پایان نامه، مقاله ژورنالی، تز دکتری، پروپوزال و هر کدام از این تحقیقات نیز با هدف شناسایی بیشتر یک مسئله یا برطرف کردن آن مورد نگارش قرار خواهند گرفت.
اما هر کدام از این پژوهش های علمی هدف مشخصی را در طول زمان تحصیلی دانشجو دنبال میکنند.
برای مثال هدف از نگارش پروپوزال این است که دانشجو مهارت های تفکر انتقادی، دقت، حل مسئله و نکته سنجی را در خود تقویت کند و اما هدف از نگارش پایان نامه تقویت مهارتهای روش تحقیق، نگارش علمی، سازماندهی، برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل منطقی است.
به طور کلی موسسات و دانشگاه ها اهداف بسیار زیادی را از نگارش و تهیه پایان نامه دنبال می کنند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. ارتقاء بار علمی در جامعه: دانشگاه ها به عنوان مراکز اصلی تولید علم در هر کشوری شناخته شده و کیفیت بالای مراکز علمی تضمین کننده موفقیت، توسعه و پیشرفت در آن جامعه خواهد بود.
زمانی که دانشگاه ها، اساتید و دانشجویان به ارائه پژوهش های با کیفیت اهمیت می دهند در نهایت این موضوع موجب توسعه علم و ارتقاء بار علمی در کل جامعه خواهد شد.
پایان نامه به عنوان اصلی ترین و بزرگترین کار پژوهشی یک دانشجو اهمیت بسیار بالایی در ارتقاء بار علمی در دانشگاه و جامعه داشته و از این رو اساتید تاکید بسیار ویژه ای بر آن دارند. 
2. خروجی های علمی بیشتر در دانشگاه: دومین هدف که بسیاری از اساتید و مدیران مراکز علمی به دنبال آن هستند این است که بتوانند تعداد خروجی های علمی خودشان را در طول سال های تحصیلی بالا برده و جایگاه یا رنکینگ بهتری در مقایسه با سایر موسسات بدست آورند.
یکی از جنبه های بسیار موفقیت آمیز دانشگاه های برتر در اروپا، کانادا و آمریکا همین موضوع رقابت در زمینه خروجی های علمی است.
سالانه وبسایت ها و سازمان های مختلفی مانند QS Ranking بر اساس همین فاکتور سعی میکنند دانشگاه های برتر جهان را رتبه بندی و طبقه بندی کنند و معمولا دانشگاه هایی که خروجی های علمی بیشتر، با کیفیت تر و با سایتیشن(Citation) بالاتری داشتند می توانند جایگاه بهتری را بدست بیاورند.
به همین دلیل دانشگاه ها معمولا با همین هدف سعی میکنند توجه ویژه ای به خروجی های علمی از جمله پایان نامه داشته باشند. 
3. تربیت دانشجویان با دیدگاه تحقیق و توسعه: سومین هدف از نگارش پایان نامه که دانشگاه ها به دنبال آن هستند تربیت دانشجویان و معرفی فارغ التحصیلانی است که دیدگاه تحقیقاتی و حل مسئله نسبت به مشکلات و موانع موجود در سازمان و یا جامعه دارشته باشند.
دیدگاه تحقیق و توسعه به دنبال انجام کار خلاقانه ای است که به صورت سیستماتیک پیاده سازی شده و میتواند موجب توسعه علم شده و در زمینه ابداع کارهای تازه مورد استفاده قرار بگیرد.
بنابراین پیاده سازی رویکرد تحقیق و توسعه از طریق انجام پایان نامه می تواند کمک بسیار زیادی به دانشجویان کرده و در موفقیت های آتی آنها در بازار کار موثر باشد. 

4. کمک به بهبود شرایط کلی جامعه: همانطور که پیشتر بیان کردیم هر تحقیق علمی به دنبال کشف یک مسئله یا حل کردن است و پایان نامه نیز از این قاعده مستثنی نیست. دانشجویان با نگارش و تهیه پایان نامه می توانند مشکلات سازمانی و اجتماعی را مورد بررسی قرار داده و راه حل قابل قبولی برای آن ارائه کنند.
در نهایت همین موضوع یعنی نگارش پایان نامه می تواند شرایط کلی در جامعه را بهبود بخشیده و منجر به حل مسائل و مشکلات شود. 
5. تقویت مهارت های علمی در دانشجویان: هدف دیگری که از نگارش پایان نامه دنبال می شود این است که دانشجویان با مهارت های مختلف آماری، روش تحقیق و نگارشی آشنا شده و روش استفاده از ابزارهای مختلف علمی و تحقیقاتی مانند Spss, Mendeley, SmartPLS, R Programming, PowerBI, Lisrel,.... و ده ها نرم افزار پرکاربرد دیگر را در فرآیند انجام پایان نامه بیاموزند. 
6. کمک به صنعت و افزایش ارتباط بین صنعت و دانشگاه: دانشگاه ها به دنبال این موضوع هستند تا با شناسایی و برطرف کردن مشکلات موجود در سازمان ها، شرکت ها و واحدهای صنعتی و تولیدی رابطه مستحکم تری بین دانشگاه و صنعت به وجود آورند و در نهایت فرآیند جذب نیروی کار که همان دانشجویان هستند را تسهیل کنند.
SPSS - LISREL - Google Scholar - ژورنال های ایندکس شده ISC - رتبه بندی ژورنال ها