خوشبختانه در دهه هفتاد به همت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، رشته كارشناسي فرش در برخي از دانشكده‎هاي هنر مراكز آموزش عالي ارائه گرديد؛ رشته‎اي كه مي‎تواند موجب رشد و اعتلاي هنر و صنعت فرش كشورمان گردد.در اين رشته دانشجو درباره تاريخچه فرش، جامعه شناسي فرش، انواع بافت، ابزار بافت، طراحي، رنگ و الياف فرش اطلاعات لازم را به دست مي‎آورد.

براي مثال، در فرش دستي سه نوع الياف طبيعي پشم، ابريشم و نخ به كار مي‎رود كه دانشجوي كارشناسي فرش، با اين الياف و نحوه تكنولوژي هر يك از آنها به صورت علمي آشنا مي‎شود؛ يعني ريسندگي و رنگرزي اين الياف را مي‎آموزد.

همچنين دانشجوي اين رشته با فرش‎هاي مناطق مختلف جغرافياي ايران كه از نظر الياف، بافت، طرح و رنگ متفاوت است، آشنا مي‎گردد. البته لازمه كسب اين دانش، اطلاع از جامعه‎شناسي نقاط مختلف ايران است. براي مثال، در قالي كاشان بيشتر از رنگ‎هاي قرمز و سرمه‎اي استفاده مي‎شود. اما در قالي تبريز رنگ‎هاي بژ، كرم ومسي كاربرد دارد و اين تفاوت رنگ به دليل تفاوت محيطي و جغرافيايي شهرها و مناطق ياد شده است.

در كل رشته كارشناسي فرش داراي پنج گرايش مرمت و تكميل، طراحي، رنگرزي بافت و ساير زير انداز‎ها است. كه گرشته کارشناسی فرش رايش مرمت و تكميل بيشتر به تكنولوژي فرش مي‎پردازد؛ يعني دانشجو با الياف، رنگ، رنگرزي شيميايي و سنتي، انواع بافت، داركشي فرش، انواع گره ( كه نماد فرش است)، نحوه حفظ كيفيت و ابعاد فرش و مرمت فرش آشنا مي‎شود و در گرايش‎ طراحي، دانشجو درباره انواع مختلف نقش‎هاي قالي‎هاي ايراني اطلاعات گسترده‎تري به دست مي‎آورد و درباره طراحي قالي و تا حدودي گليم آموزش مي‎بيند.

در گرايش رنگرزي دانشجو با نحوه رنگرزي شيميايي و سنتي آشنا مي‎شود و در زمينه شيمي تجزیه، تكنولوژي رنگ و شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي اطلاعاتي به دست مي‎آورد. در گرايش بافت نيز دانشجو به طور تخصصي‎تر به بافت قالي مي‎پردازد و انواع گره‎ها و بافت‎ قالي را آموزش مي‎بيند. در گرايش ساير زير اندازها نيز دانشجو بافت گليم، سوماك، زيلو، گبه و ساير زيرانداز‎ها را آموزش مي‎بيند و با نحوه مرمت گليم، جغرافيا و نقوش نمادهاي گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران آشنا مي‎شود.

توانايي‎هاي لازم :
دانشجوي اين رشته بايد فردي خلاق، نوآور و علاقه‎مند به هنر و صنعت فرش باشد. دانشجويي كه بدون هدف رشته كارشناسي فرش را انتخاب كرده باشد، پس از فارغ‎التحصيلي جـايـگاهي در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت، در نقطه مـقابل نـيز دانشجوياني هستند كه با علاقه و پشتكار بسيار به اين رشته آمده‎اند و به دنبال آموزش و بهبود كيفيت هنر فرش هستند و قدم‎هاي موثري نيز در اين زمينه برداشته‎اند.

همچنين كارشناس فرش بايد از تاريخ هنرهاي دستي و بومي، بخصوص هنر فرش‌بافي آگاهي داشته باشد وبه ياري ذوق هنري، طرح‎هايي ارائه دهد كه هم از اصالت بومي و هم از نوآوري برخوردار باشد.

موقعيت شغلي در ايران :
در كشور ما، هيچ كالايي از نظر ارزش افزوده مشابه فرش نيست. زيرا از يك سو، مواد اوليه فرش در ايران تهيه مي‎شود و از سوي ديگر، فرش دست‎بافت ايراني در بازارهاي جهاني داراي ارزش مادي بسيار زيادي است.به همين دليل در حال حاضر، بسياري از مراكز خصوصي و دولتي هستند كه به دنبال فارغ‎التحصيلان اين رشته مي‎گردند كه در زمينه طرح، رنگ و بافت مهارت و خلاقيت داشته باشند.

عده‎اي از فارغ‎التحصيلان نيز به عنوان مشاور بازرگانان فرش فعاليت مي‎كنند يا خودشان در زمينه توليد فرش يا صادرات فرش سرمايه‎گذاري كرده و در اين زمينه فعاليت مي‎كنند و بالاخره تعداد قابل توجهي نيز اين هنر را در مراكز كار و دانش آموزش مي‎دهند.


درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :

  • دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف فرش :

شيمي عمومي، هندسه نقوش در هنرهاي سنتي ايران، هنر در تمدن اسلامي، آشنايي باهنر در تاريخ، كارگاه طراحي پايه، تاريخ فرش، عكاسي، جامعه‌شناسي فرش، آشنايي با هنرهاي سنتي ايران، كارگاه بافت قالي، شناخت و ارزيابي فرش دست‌بافت، اصول رنگرزي، كارگاه طراحي سنتي، آشنايي با مواد اوليه و ابزار، كارگاه مرمت و نگهداري قالي، كنترل كيفي استانداردهاي فرش، پژوهش در فرش ايران، جغرافياي فرش، سير تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهاي سنتي، علوم الياف، ريسندگي، زيبايي‌شناسي فرش ايران، اقتصاد فرش ايران.

  • دروس تخصصي گرايش طراحي :

كارگاه طراحي گليم و ساير زيراندازها، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه طراحي قالي، كارگاه نگارگري، كارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالي‌هاي ايراني.

  • دروس تخصصي گرايش مرمت و تكميل :

آشنايي با اصول غبارگيري و شستشوي فرش، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه بافت گليم، كارگاه بافت قالي، مرمت و نگهداري گليم و ساير زيراندازها، مرمت قالي، شناخت مواد ويژه مرمت قالي، كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيميايي

  • دروس تخصصي گرايش رنگرزي:

كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيمايي، شيمي تجزيه و آزمايشگاه، شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي و آزمايشگاه تكنولوژي رنگ، فيزيك الياف و آزمايشگاه.

  • دروس تخصصي گرايش ساير زيراندازها:

كارگاه بافت گليم،‌كارگاه بافت سوماك، كارگاه بافت زيلو، كارگاه بافت گليم‌هاي يك رو، كارگاه بافت گبه‌ و ساير قالي‌هاي ايلياتي، كارگاه بافت طراحي گليم و ساير زيراندازها، كارگاه مرمت و تكميل انواع گليم و ساير زيراندازها، جغرافياي گليم و ساير زيراندازها، بررسي نقوش ونمادها در گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران، پژوهش در نقش و رنگ گليم و ساير زيراندازهاي ايران.


دانشگاه های پذیرنده : شهر کرد ، کاشان ، هنر اصفهان ، سیستان و بلوچستان – زاهدان ، هنر – کرج ، هنر اسلامی تبریز ، غیر ل=انتفاعی جهاد دانشگاهی – اردکان یزد .
مقاطع تحصیلی : کارشناسی ، کاردانی
دوره ها : روزانه ، شبانه
دانشگاه : دولتی ، غیر انتفاعی
گرایشها : طراحی ، مرمت و تکمیل ، رنگرزی ، سایر زیر اندازها

اين دسته از فارغ‌التحصيلان میتوانند در كادر هنري واحدهای وابسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی يا هر واحد هنری ديگر فعاليت كنند.


درس‌های اين رشته در طول تحصيل :

  • دروس مشترك در هر سه شاخه:

هندسه مناظر و مرايا ، مباني هنرهاي تجسمي، كارگاه طراحي پايه، خوشنويسي، هنر در تمدن اسلامي، سير هنر در تاريخ، مبانی و اصول رسانه و تحقيق، آموزش هنر در مدارس، ادبيات فارسی.

  • دروس تخصصی شاخه نقاشی ايرانی (مينياتور):

كارگاه نقاشي ايرانی، آشنائی با اصول مقدماتی حجم، كارورزی، رساله و پروژه نهائی.

  • دروس تخصصی شاخه نقاشي:

كارگاه نقاشي ، آشنائی با اصول مقدماتی حجم، كارورزی، رساله و پروژه نهائی
دروس تخصصی شاخه گرافیک:

کارگاه عکاسی ، خوشنویسی و طراحی حروف، کارورزی ، رساله و پروژه نهایی.

دانشگاه های پذیرنده : غیر انتفاعی جهاد دانشگاهی ، غیر انتفاعی نبی اکرم (ص)- تبریز ، غیر انتفاعی نیما – محمود آباد ، غیر انتفاعی مارلیک – نوشهر ، غیر انتفاعی مولانا ، غیر انتفاعی مازیار ، غیر انتفاعی سپهر – اصفهان ، غیر انتفاعی ساریان – ساری ، غیر انتفاعی بزگمهر .
مقاطع تحصیلی : کاردانی
دوره ها : روزانه
دانشگاه : دولتی ، غیر انتفاعی
گرایشها : نقاشی ایرانی ، نقاشی ، گرافیک
*برخی از دانشگاه ها در این رشته به صورت نیمه متمرکز دانشجو می پذیرند .

 ديجيتالي شدن هنرهاي گرافيكي، پتانسيل‌های بيشتری را در صنعت چاپ نمايان ساخته است. نوآوریهای جديد و مهم در عرصه فن‌آوری ديجيتال، باعث كوتاه شدن مسير انتقال و تكامل صنعت چاپ از مهارت‌های اوليه و فعلی آن به سوی فن‌آوریهای جديد شده است.

سيستم‌هاي چاپ ديجيتالي، دستگاه‌هاي چاپ با قابليت‌ چاپ مستقيم تصاوير، فن‌آوري چاپ غيرضربه‌اي، چاپ در زمان نياز و ...، همگي نشان دهنده تجهيزات و امكانات جديد و بازارهاي جديد صنعت چاپ است. از همين‌رو امروزه صنعت چاپ را نمي‌توان همچون گذشته به روش استاد و شاگردي فرا گرفت و لازم است مدير يك چاپخانه يا ناظر چاپ، اين صنعت مهم و حياتي را كه هم جنبه فني و هم جنبه هنري دارد، به صورت آكادميك بياموزد.

وزارت علوم، تحقيقات و فناوري بر پايه همين نياز، در سال گذشته، رشته چاپ را به عنوان يكي از رشته‌هاي گروه آزمايشي هنر در دانشگاه هنر ارائه كرد.در رشته چاپ، دانشجويان با سه مرحله پيش از چاپ، چاپ و پس از چاپ آشنا مي‌شوند و در نهايت مي‌توانند يك محتواي گرافيكي يا بصري را بر روي يك محصول فيزيكي پياده سازند.

به عبارت ديگر، فارغ‌التحصيل اين رشته در مرحله قبل از چاپ؛ يعني مرحله‌اي كه طراح آماده چاپ مي‌شود، با طراح‌ همكاري مي‌كند تا طرحي مناسب براي چاپ ارائه دهد؛ زيرا برخي از اوقات يك گرافيست، طرحي را ارائه مي‌دهد كه روي كاغذ يا كامپيوتر بسيار جالب است، امّا پياده‌سازي آن يا عملي نيست يا مقرون به صرفه نمي‌باشد و يا در زمان كوتاه موردنظرِ مشتري، امكان‌پذير نيست.

دانش‌آموخته اين رشته در مرحله چاپ نيز مي‌داند كه چگونه پارامترهاي مختلف را رعايت كند تا قدم به قدم كار با كيفيت مطلوب توليد شود و ضمن رعايت كيفيت و راندمان بالا، زمان آماده‌‌سازي كاهش يافته و از ضايعات جلوگيري گردد و با كمترين هزينه به نيازهاي متنوع مشتريان پاسخ داده شود.

  • موقعيت‎ شغلی رشته چاپ:

فارغ‌التحصيل اين رشته در مرحله پس از چاپ نيز به مجموعه فعاليت‌هاي متنوع اين مرحله از جمله ورني زني، سلفون كشي، دايكات،‌ برش، قالب‌سازي، طلاكوبي و مواد مصرفي آنها مديريت و نظارت دارد.

  • توانايي‎های لازم :

در تمام كشورهاي دنيا، دپارتمان‌هاي چاپ در دانشكده‌هاي هنري قرار دارد؛ زيرا آنچه دانشجويان در رشته چاپ مي‌آموزند،‌ ساخت ماشين‌آلات چاپ نيست كه در دانشكده‌هاي فني آموزش داده ‌شود.

كارشناس چاپ مي‌آموزد كه چگونه فرآيند توليد يك كار چاپي از مرحله قبل از چاپ؛ يعني مرحله‌اي كه طرح مشخص مي‌شود تا مرحله پايان چاپ و هنگامي كه كار براي توزيع آماده مي‌شود، بخوبي انجام گيرد؛ كاري كه نياز به آشنايي با طراحي و گرافيك دارد؛ يعني مدير يك چاپخانه هنگامي كه يك طرح به او ارائه مي‌شود، بايد بتواند طرح را درك كرده و با آن ارتباط برقرار كند.

به عبارت ديگر، فارغ‌التحصيل اين رشته بايد با فارغ‌التحصيلان ساير رشته‌هاي هنري زبان مشترك داشته باشد. اما اين به معناي آن نيست كه چاپ يك رشته ‌هنري است. چاپ مجموعه‌اي از هنر و صنعت است و دانشجويان هر پنج گروه آزمايشي در صورت علاقه‌مندي به فرآيند چاپ و داشتن يك پايه هنري مي‌توانند در اين رشته موفق شوند.

  • موقعيت شغلی رشته چاپ در ايران :

فارغ‌التحصيلان رشته چاپ‌ با شناخت خصوصيات هر يك از سيستم‌هاي چاپي و تقدم و تأخر عملكرد هر يك از آنها،‌ تأثير بسزايي در كيفيت محصولات چاپي و در نهايت در پيشبرد توسعه اجتماعي خواهند داشت؛ زيرا صنف چاپ به عنوان صنعت ميان رشته‌اي، به نحوي با همه فرآوري‌‌هاي صنعتي و محصولات كشاورزي و نيز بازاريابي داخلي و خارجي و همچنين تمام جنبه‌هاي توسعه اجتماعي سر و كار دارد و در واقع يكي از پايه‌هاي مهم موفقيت در رشته‌هاي ياد شده و جنبه‌هاي مختلف حيات جامعه است.

به عبارت ديگر، فارغ‌التحصيلان چاپ مي‌توانند در عرصه‌هاي مختلف صنعتي و فرهنگي حضور فعالي داشته باشند. براي مثال در سال تحصيلي 84- 83 تعداد 797 عنوان كتاب درسي با شمارگان بيش از 167 ميليون جلد چاپ شد و در اختيار دانش‌آموزان قرار گرفت. بدون شك فرآيند چاپ اين كتاب‌ها كه اكثراً تمام رنگي بوده و هر ساله تا حدودي نيز تغيير مي‌كنند، بسيار پيچيده و تخصصي است و نياز به مديران توليد و كارشناسان متخصص چاپ بسيار ماهر و با تجربه دارد.

چون فرآيند چاپ بايد به گونه‌اي انجام گيرد كه در كوتاهترين زمان و با كمترين هزينه، كتاب‌ها بدون غلط، با كيفيت بالا و يكسان و در تيراژ ميليوني چاپ شود.همچنين مي‌توان به چاپ روزنامه‌ها و نشريات كثيرالانتشار اشاره كرد كه يك كار صنعتي است. ناظران چاپ اين گونه رسانه‌ها و همچنين مديران چاپخانه‌ها بايد متخصص رشته چاپ باشند تا چاپخانه‌ها بهترين بازدهي را داشته باشند. نيازي كه در حال حاضر نيزكاملاً احساس مي‌شود.

درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل

  • دروس پايه:

رياضيات و آمار، شيمي عمومي، طراحي پايه، فيزيك، مباني كامپيوتر و اينترنت، مباني هنرهاي تجسمي، رسم فني عمومي و پرسپكتيو، روش تحقيق، عكاسي پايه، آشنايي با هنر و تمدن ايران، آشنايي با هنر و تمدن جهان

  • دروس اصلی:

كارگاه عكاسي رنگي، كارگاه گرافيك، گرافيك كامپيوتر، صفحه‌آرايي، طراحي بسته‌بندي، طراحي و چاپ اوراق بهادار، كارآموزي

  • دروس تخصصی:

آزمايشگاه مواد، تاريخ فناوري چاپ، استاندارد‌شناسي صنعت چاپ، مروري بر روش‌هاي چاپ، زبان تخصصي، تكنولوژي بسته‌بندي، تكنولوژي صحافي، كارگاه چاپ افست، ليتوگرافي، شناخت كاغذ و مركب، اقتصاد چاپ و بازاريابي چاپ، قوانين و مقررات چاپ، كارگاه چاپ ديجيتال، كارگاه چاپ فلكسو، كارگاه چاپ گراور، كارگاه چاپ سيلك اسكترين، طرح و رساله