نگارش یک پایان‌نامه ارشد و یا رساله دکتری ممکن است چندین هفته یا چند ماه از یک پژوهشگر زمان بگیرد، اما پیش از ارائه یک پایان‌نامه باید یک طرح برای شروع تحقیق ارائه کنید که اصطلاحا به آن پیش پروپوزال می‌گویند. همانطور که در مطالب پیشین اشاره کردیم، پیش پروپوزال یک طرح پیشنهادی اولیه است که برای اهداف دانشگاهی، تجاری و موضوعی ارائه می‌شود.
ارائه پیش پروپوزال دانشگاهی اولین و مقدماتی‌ترین مرحله در شروع نگارش پایان‌نامه و یا رساله دکتری است که باید به تایید اساتید راهنما و مشاور رسیده و در دفتر تحصیلات تکمیلی ثبت شود. بسیاری از موسسات آموزشی این فرصت را برای پژوهشگر فراهم می‌کنند تا با ارائه پیش پروپوزال، موضوع مورد نظر و حوزه مورد علاقه‌اش را برای اساتید مشخص کند. نگارش پیش پروپوزال دانشگاهی نسبتا به پیش پروپوزال موضوعی و تجاری ساختار مشخص‌تری دارد و این ساختار استاندارد معمولا توسط دانشگاه‌ها در فرمت‌های Word و PDF در اختیار دانشجویان قرار داده می‌شود.
یک پیش پروپوزال دانشگاهی در تعداد محدودی کلمه و تعداد صفحات معینی نگارش می‌شود که معمولا تعداد صفحات آن بین 3 تا 5 صفحه و تعداد کلمات آن بین 1000 تا 2000 کلمه خواهد بود. پس از ارائه پیش پروپوزال مباحث مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته و در صورت تایید شدن توسط اساتید، از پژوهشگر درخواست می‌شود تا طرح پیشنهادی اصلی یا همان پروپوزال خود را ارائه کند. پیش پروپوزال دانشگاهی به گونه‌ای نگارش می‌شود که بتواند به سوال زیر پاسخ دقیق و شفافی بدهد.
اولین سوالی که در پیش پروپوزال دانشگاهی میبایست به آن پاسخ دهید این است که مسئله اصلی تحقیق چیست. شخص پژوهشگر باید مشخص کند که مشکل شناسایی شده در تحقیق از اهمیت بالایی برخوردار بوده و تحقیق مورد نظر می‌تواند ارزش افزوده‌ای برای جامعه علمی و دانشگاهی ایجاد کند. مسئله تحقیق به طور کلی در دو حالت در پیش پروپوزال دانشگاهی بیان می‌گردد، یکی مشکلات موجود در یک شاخه علمی که به درستی شناسایی شده باشد و دیگری تشخیص مسائل موجود در جامعه که بر زندگی افراد تاثیرگذار باشد.
دومین سوال مهمی که شخص نگارنده پیش پروپوزال دانشگاهی باید به آن پاسخ دهد، سوال مربوط به هدف تحقیق است. بدین معنا که شخص نگارنده باید مشخص کند که چطور و با چه ابزارهایی قصد دارد به بررسی و حل مشکلات مطرح شده در پیش پروپوزال بپردازد. در ادامه سعی می‌کنیم یک ساختار سازمان یافته و استاندارد برای نگارش پیش پروپوزال دانشگاهی ارائه کنیم تا دانشجویان را با مفاهیم و مبانی ارائه پیش پروپوزال بیشتر آشنا نماییم.
-
خلاصه تحقیق(Executive Summary): محتوای این بخش بسیار شبیه به مقدمه در پایان نامه و پروپوزال است که در آن اهمیت موضوع، توضیحات مختصری از پیشینه پژوهشی، دلیل انجام پژوهش و کاربردهای آن بیان می‌شود. هدف اصلی از ارائه خلاصه تحقیق(Executive Summary) این است که یک دید کلی از محتوای طرح پیشنهادی به مخاطب یا همان اساتید راهنما و مشاور داده شود. در این بخش معمولا کلیدواژه های اصلی تحقیق بصورت مختصر تعریف شده و اهمیت تحقیق برای مخاطب تشریح می‌شود.
هر طرح پیشنهادی میبایست این قابلیت را داشته باشد که یک راه حل برای مشکل شناسایی شده ارائه دهد و شخص پژوهشگر با نگارش پیش پروپوزال دانشگاهی نشان می‌دهد که به دنبال شناسایی مشکل و ارائه راه حل است. حجم محتوای آن میبایست حداکثر 10% کل متن پیش پروپوزال را تشکیل دهد. محدودیت های محتوایی در پیش پروپوزال های دانشگاهی بیان می‌کند که حداکثر محتوای این بخش می‌تواند 500 کلمه باشد. بر اساس تعریف ارائه شده توسط دانشگاه تگزاس ای اند ام(Texas A&M University)، نگارش خلاصه اجرایی تحقیق موجب ایجاد یک تعامل مقدماتی بین پژوهشگر و مخاطب می‌شود که در صورت موفقیت‌آمیز بودن این تعامل، نظر مخاطب به طرح پیشنهادی جلب خواهد شد.
مشکل پژوهش(Problem statement): در این بخش یک توضیح جامع و کامل از مشکل تحقیق برای مخاطب بیان شده و ابعاد موضوع به دقت تبیین می‌گردد. در بخش Problem statement شخص نگارنده باید به صورت قانع کننده‌‌ای، مسئله تحقیق را توضیح دهد و اهمیت و کاربرد آن را برای جامعه مشخص نماید. همانطور که پیشتر بیان کردیم در بخش Executive Summary باید تمامی محتوای موجود در پیش پروپوزال دانشگاهی را بصورت خلاصه بیان کنیم ازجمله مسئله تحقیق، اما در بخش Problem statement این توضیح کامل‌تر و همراه با جزئیات بیشتر خواهد بود.
یکی از سریع‌ترین و مناسب‌ترین روشها برای تبیین مسئله تحقیق و تشریح آن استفاده از استراتژی 5W است. این استراتژی در Problem statement بر پنج فاکتور اصلی تاکید دارد. - فاکتور اول بر مبنای پاسخ به سوال "چه کسی" یا "WHO" استوار است. بدین معنا که مسئله تحقیق شناسایی شده بر زندگی چه افراد و چه کسانی تاثیرگذار است و ارائه راه حل چگونه می‌تواند به این افراد کمک کند.
- فاکتور دوم باید بتواند به "چه چیزی" یا "WHAT" پاسخ دهد. بدین معنا که دقیقا ماهیت و هویت مسئله چیست و چطور این مشکل در جامعه یا در یک شاخه علمی شناسایی شده است
- سومین عاملی که پژوهشگر میبایست در فرآیند نگارش پیش پروپوزال به آن پاسخ دهد "چه زمانی" یا "WHEN" است. در زمان نگارش Problem Statement باید به این سوال پاسخ دهید که مشکل شناسایی شده چه زمان‌ها و در چه شرایطی رخ می‌دهد. پژوهشگر باید بتواند مخاطب خود را قانع کند که این مشکل تحقیق یک مسئله اساسی در جامعه است که به کرات رخ می‌دهد و زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- چهارمین فاکتور مهم در زمان نوشتن پیش پروپوزال دانشگاهی مربوط به "کجا" یا "WHERE'است. در این شرایط، پژوهشگر باید بتواند موقعیت دقیق برای رخ دادن یک مشکل را معرفی نماید. پاسخ دقیق به این سوال معمولا سمت سوی تحقیق را مشخص کرده و حوزه اصلی کار تحقیقاتی برای گردآوری داده‌ها و توزیع پرسشنامه را مشخص می‌کند.
- و در نهایت آخرین فاکتور مربوط به "چرایی" یا "WHY" می‌باشد. برای پاسخ به این سوال مشخص می‌کنید که اهمیت این مشکل برای جامعه یا یک شاخه علمی چقدر بالا بوده و چرا برطرف کردن این مشکل ضرورت دارد.
ادبیات موضوع مقدماتی (Preliminary Literature Review): برای اینکه پژوهش شما از سندیت بالایی برخوردار بوده و اعتبار علمی و تحقیقاتی قابل قبولی داشته باشد، میبایست توضیحات مختصری از پیشینه تحقیق بیان کنید. در این بخش سعی کنید کلیدواژه‌های تحقیق خود را به درستی شناسایی کرده و تحقیقات انجام شده و به روز را استخراج کنید. سپس مواردی که می‌توانند مرتبط به مسئله تحقیق شما باشند را در بخش ادبیات موضوع در پیش پروپوزال دانشگاهی تان بگنجانید.
به طور معمول ادبیات موضوعی که بتواند موضوع تحقیق شما را با اهمیت و قابل انجام نشان دهد بهترین و مناسب ترین محتوا برای پیش پروپوزال شما است. ادبیات موضوع در این بخش باید نشان دهد که چه تحقیقاتی در حوزه مرتبط به موضوع انتخابی شما انجام گرفته است و چه نتایجی را در بر داشته و حال تحقیق شما چگونه می‌تواند تحقیقات پیشین را تکمیل‌تر کند.
روش تحقیق(Methodology): آخرین و مهمترین بخش پیش پروپوزال دانشگاهی نگارش روش تحقیق یا Methodology است. در این بخش شما باید مخاطب را متقاعد کنید که روش مناسب و موثری برای ارزیابی مشکل شناسایی کرده‌اید و قصد دارید یک راه حل کاملا علمی و قابل اتکا ارائه دهید. برای اینکه بتوانید بخش روش تحقیق را به درستی نگارش کنید، میبایست ابزارها و روش‌های جمع‌آوری داده و اندازه‌گیری قابل قبولی داشته باشید. در این بخش از پیش پروپوزال شما به صورت مختصر مشخص می‌کنید که جامعه آماری تحقیق چه کسانی هستند و چطور قصد دارید یک نمونه آزمایشی از میان آن‌ها انتخاب کنید.
در مرحله بعد می‌توانید ابزار گردآوری داده‌ها را مشخص کرده و روش تحلیل را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که تمامی این موارد میبایست مبتنی بر سوالات، فرضیات و مسئله تحقیق شما باشد.
پیش پروپوزال - پروپوزال - پرسش نامه