یکی از منابع اصلی برای نگارش هر نوع پژوهشی اعم از مقاله ژورنالی، رساله دکتری و یا پایان نامه ارشد است. یک منبع خوب باید بتواند اطلاعات دقیق و صحیحی برای پژوهشگر فراهم کرده و وی را در مسیر دستیابی به اهداف تحقیقش راهنمایی کند. انتخاب مقاله بیس یکی از مهمترین و اصلی‌ترین کارها قبل از انجام هرگونه پژوهشی است که به محقق کمک می کند تا چارچوب و فرآیند انجام تحقیق را به گونه ای کاملا شفاف ترسیم نماید.
یک منبع خوب می‌تواند اطلاعات مهمی از قبیل نحوه پیاده سازی تحقیق، سوالات، فرضیات، چگونگی ارزیابی و سنجش مدل تحقیق، پرسشنامه استاندارد و تست شده، نتایج احتمالی و چگونگی انجام تحلیل های آماری را برای دانشجو شفاف و روشن کند. بسیاری از صاحب نظران مقاله بیس یا Base Paper را اینگونه تعریف می کنند:
یک گزارش علمی و یا مقاله است که توسط پژوهشگران قبلی به چاپ رسیده و محققان در زمان حال برای تکمیل تحقیقاتشان از اطلاعات و مطالب علمی آن بهره می‌برند. باید توجه داشته‌‌باشید که تحقیقات مبتنی بر مقاله بیس نباید محتوای کپی کاری شده و تکراری ارائه نمایند بلکه از اطلاعات و چارچوب آن برای کشف مفاهیم و ابعاد جدید بهره ببرند.
برخی از دانشجویان سعی می‌کنند مفاهیم، فرضیات، مدل، روش تحقیق و تمامی جنبه های کاربردی مقاله بیس را در تحقیق خودشان گنجانده و نتایج آن را مجددا ارزیابی کنند که این امر در نهایت موجب دوباره کاری و از بین رفتن ارزش تحقیق‌شان خواهد شد. اما پیش از آنکه به چگونگی استفاده از مقاله بیس و نحوه استخراج داده های آن بپردازیم لازم است که شما را با نحوه ارزیابی و انتخاب آن آشنا کنیم. به طور کلی قبل از انتخاب یک مقاله بیس باید نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
روایی و پایایی: یکی از مهمترین فاکتورها در انتخاب مقاله بیس بررسی روایی و پایایی نتایج و یافته های تحقیق است. پیش از آنکه نتایج را بررسی کنید، روش تحقیق و فرآیند انجام آن را مورد بررسی قرار دهید تا دریابید انحراف و نقصی در انجام آن وجود دارد یا خیر. البته بررسی روش تحقیق و تحلیل های آماری در یک مقاله از دید انتقادی کار بسیار دشواری بوده و نیازمند تسلط به علم آمار و نرم افزارهای آماری است که می‌توانید در این زمینه از نظر یک کارشناس و یا استادتان بهره ببرید.
روایی و پایایی در روش تحقیق و نتایج یک پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورت وجود هرگونه مشکل در آن می‌تواند یافته‌های شما را به انحراف برده و زحمات شما را بی نتیجه باقی بگذارد. البته انتخاب مقالات بیس از ژورنال های معتبر و با ایمپکت بالا می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کرده و نگرانی ها در مورد پایایی و روایی تحقیق را از بین ببرد چرا که داوران و سردبیر ژورنال قبل از چاپ هر مقاله‌ای، سعی می‌کنند این موارد را به دقت مورد بررسی قرار دهند.
طراحی تحقیق: یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته هر پژوهشی نحوه ارزیابی و اندازه‌گیری فاکتورهای تاثیر گذار در تحقیق است. برای اینکه بتوانید یک تحقیق را به درستی مدیریت کرده و نتایج مطلوبی از آن بدست آورید باید طراحی دقیقی در مورد نحوه پیشرفت و اندازه گیری فاکتورها ایجاد نمایید. فرض کنید قصد دارید تاثیر بیماری COVID-19 را بر رفتار خرید مصرف کنندگان صنایع لبنی در کشور بسنجید. چطور می‌خواهید تاثیر این بیماری را بر رفتار خرید مطالعه کنید؟
آیا رفتار خرید فاکتورهای ویژه ای دارد؟ آیا رفتار خرید در صنایع لبنی با صنایع دیگر متفاوت است؟ چه مصرف کنندگانی جامعه هدف شما هستند؟ و بسیاری از سوالات دیگر که نقش بسیار مهمی در طراحی تحقیق دارند. بنابراین قبل از انتخاب مقاله سعی کنید دریابید که آیا طرح تحقیق در مقاله بیس با طرح مورد نظر شما چقدر شباهت و تفاوت دارد.
آیا می توانید طرح تحقیق را در پروژه خودتان پیاده‌سازی و سازگار کنید؟ توصیه می‌شود قبل از انتخاب مقاله بیس سوالات و فرضیات تحقیق خودتان را با طرح تحقیق در مقاله بیس مطابقت داده و به دنبال شباهت‌ها و تفاوت‌ها باشید. در صورتی که ایده‌های ذهنی، سوالات و فرضیات تحقیق شما با طرح مقاله بیس مغایرت دارد از انتخاب آن اجتناب کنید.
مرتبط بودن مقاله بیس: حتما پیش از انتخاب یک مقاله بیس به مرتبط بودن موضوع آن با تحقیق خودتان توجه کنید. در بسیاری از مواقع، دانشجویان تنها به دنبال یک مدل یا فاکتورهای مشترک اقدام به انتخاب مقاله بیس کرده و در نهایت در زمان پیاده‌سازی آن دچار مشکلات جدی می شوند. فرض کنید در مثال قبلی شما یک مقاله بیس با عنوان تاثیر بیماری COVID-19 بر تصمیم‌گیری مشتریان را انتخاب کرده اید.
آیا فاکتورهای مربوط به تصمیم‌گیری با فاکتورهای مربوط به رفتار خرید یکسان هستند؟ آیا هر تصمیم‌گیری لزوما به رفتار خرید منجر می‌شود؟ آیا می‌توان فاکتورهای موثر بر تصمیم‌گیری را در رفتار خرید مورد استفاده قرار داد؟ و بسیاری از سوالات دیگر در همین راستا موجب می‌شود تا دریابید مقاله بیس انتخاب شده تا چه اندازه به کار تحقیقاتی مورد نظر شما مرتبط است. برای برطرف کردن این مشکل و انتخاب یک مقاله بیس مرتبط به پژوهش‌تان نیاز است که مطالعات گسترده‌ای در ارتباط با ادبیات موضوع تحقیقتان انجام داده و متغیرهای مستقل و وابسته را به درستی شناسایی کنید.
شفافیت در روش تحقیق: یکی از ویژگی‌های مقاله بیس این است که می‌بایست تمامی ابعاد روش تحقیق اعم از گردآوری و تحلیل داده‌ها کاملا شفاف و قابل فهم باشد. شما به عنوان یک پژوهشگر قصد دارید طراحی و ابعاد مختلف تحقیقتان را بر مقاله بیس استوار کنید، بنابراین ضروری است که میزان قابل فهم بودن، اجرایی بودن و شفافیت در روش تحقیق را قبل از انتخاب به دقت مورد بررسی قرار دهید.
بسیاری از دانشجویان در زمان نگارش رساله دکتری و یا پایان نامه کارشناسی ارشد از مقاله بیس (Base Paper) استفاده می کنند و برخی دیگر از آنها ترجیح می‌دهند یک کار منحصر به فرد و با ایده های جدید ارائه دهند. به طور کلی پژوهش‌ها در دو دسته کلی قرار می‌گیرند:
(1) تحقیق تک نگاشت یا Monograph Research: این تحقیقات به نوعی مطالعات اکتشافی و نوین در یک حوزه هستند که مطالب موجود در آن منحصر به فرد بوده و ایده‌های جدیدی را ارائه می‌کنند. این نوع از تحقیقات برگرفته از هیچ مطالعه‌‌ای نبوده و تمامی ابعاد، الگو ها، تعاریف، روش تحقیق و نتایج آن منحصر به نویسنده است.
(2)تحقیقات مقاله بیس یا Paper-Based Research: که مطالب موجود در آن به واسطه جمع‌آوری منابع مختلف تهیه و تدوین می‌شوند. این گونه از مقالات بیشتر جنبه کاربردی داشته و ابعاد جدیدی از یک مقاله چاپ شده در گذشته را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. در زمان استفاده از مقاله بیس در پژوهش مورد نظرتان می‌بایست 3 بخش اصلی را مورد بررسی قرار دهید. اولین بخش که در مقاله بیس باید مورد بررسی قرار بگیرد ادبیات موضوع و نحوه سازماندهی محتوا در این بخش است. هم‌چنین در بخش ادبیات موضوع می‌توانید فاکتورهای مربوط به تحقیق را به درستی استخراج کرده و در تحقیق خود بگنجانید. البته توجه داشته باشید که شما فقط از این محتوا ایده گرفته و مطالب خودتان را به زبانی کاملا جدید و منحصر به فرد ارائه خواهید‌کرد.
پس از استخراج فاکتورهای تاثیرگذار در تحقیق و متغیرهای وابسته و مستقل نوبت به آن رسیده‌است که سوالات و فرضیات مقاله بیس را مورد بررسی قرار دهید. سوالات و فرضیات در مقاله بیس به شما کمک می‌کند که بتوانید مدل منحصر به فرد تحقیقتان را به درستی طراحی کرده و مورد ارزیابی قرار دهید.
سعی کنید فرضیات و سوالات تحقیق خود را از جنبه سازگاری و هماهنگی با مقاله بیس مورد بررسی قرار دهید و نه شباهت و یکسان بودن، که در نهایت بحث سرقت ادبی و پلاجریسم در مورد تحقیق شما مطرح نشود. در نهایت بخش طراحی و روش تحقیق از مقاله بیس مورد استفاده قرار می‌گیرد که به وسیله آن شخص پژوهشگر می‌تواند جامعه آماری، جامعه نمونه، پرسشنامه استاندارد و روش تحقیق را مطابق با ماهیت پژوهش خودش سازماندهی و تدوین نماید.
یکی از توصیه‌هایی که به پژوهشگران می‌شود این است که تا جای ممکن در فرآیند روش تحقیق از پرسشنامه استاندارد استفاده نمایید. معمولا برخی از مقالات به چاپ رسیده در بخش ضمائم اقدام به انتشار پرسشنامه اصلی تحقیق کرده و نتایج آن را به دقت ارائه می‌نمایند. توجه داشته باشید که این پرسشنامه‌ها معمولا به عنوان پرسشنامه‌های استاندارد شناخته می‌شوند، چرا که پیش از این، روایی و پایایی آنها توسط اساتید و داوران مورد بررسی قرار گرفته و نتایج بدست آمده از آنها قابل قبول و کاربردی بوده‌است. بنابراین سعی کنید در تحقیق خودتان نیز یک پرسشنامه استاندارد مستخرج از مقاله بیس را مورد استفاده قرار دهید.
الزویر - اسکوپوس - ریسرچ گیت