آیا در هنگام مطالعه یک کتاب یا مقاله علمی و یا متنی علمی میتوانیم رفرنس دهی صحیح یا نا صحیح آن متن را تشخیص دهیم؟ بسیاری از پژوهشگران و محققان در زمان مطالعه یک مقاله به متونی بر میخورند که در صحت آن شک داشته و به رفرنس اصلی برای تایید آن رجوع میکنند. ولی این محققان چطور این موارد را در یک متن شناسایی می کنند؟ چطور میتوانند متوجه بشوند که یک تحقیق از رفرنس دهی نامعتبر استفاده کرده است؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت که هیچ روش یمنحصر به فرد و استانداردی برای این کار وجود ندارد و افراد معمولا از تجربه خودشان در این زمینه کمک میگیرند.
پژوهشگرانی که با حوزه تحقیق نگارش شده کاملا آشنا هستند به راحتی میتوانند تشخیص دهند که یک مفهوم یا عبارت تا چه اندازه وارونه و اشتباه بیان شده است. به طور کلی چند روش کاربردی برای تشخیص رفرنس دهی غیرواقعی از واقعی وجود دارد که می توانید از آنها برای تمایز بین رفرنس معتبر و نامعتبر استفاده کنید:
1. وجود اطلاعات مبهم: زمانی که با یک جمله نسبتا طولانی و مبهم در مقاله ای مواجه می شوید می توانید نسبت به صحت آن تردید کنید. معمولا جملات این چنینی به دنبال مرتبط کردن چند تعریف غیرمرتبط به صورت آگاهانه هستند. زمانی که چنین جمله ای در متن پیدا کردید، در وهله اول به قسمت منابع مراجعه کرده و سعی کنید اصل مقاله را از طریق موتورهای جستجویی مانند Google scholar بیابید و در مرحله بعد متن مقاله را در بخش نتیجه گیری وادبیات موضوع به دقت بررسی کنید. به این صورت می توانید اعتبار یا عدم اعتبار یک رفرنس را تشخیص دهید.
2. اطلاعات کاملا اختصاصی شده: یکی دیگر از روش های تشخیص رفرنس معتبر از نامعتبر استفاده از فرضیات تحقیق و نتایج بدست آمده است. برای این منظور شما زمانی که یک پژوهش را بررسی میکنید در میابید که نویسنده ادعا کرده است بین فاکتور X,Y,Z رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد و نتایج حاصل از تحلیل داده ها نیز همین موضوع را تایید می کند. سپس نویسنده در بخش نتیجه گیری متنی از یک مقاله را آورده که دقیقا گفته های خودش را در مورد فرضیات، نتایج و تحلیل ها مورد تایید قرار داده است. در این وضعیت نیز باید کمی شکاک گونه با مورد برخورد کرده و رفرنس های آن را مورد بازبینی قرار دهید. چون ممکن است شخص نویسنده تا حدی در منابع دستکاری کرده باشد تا نتایج یک مقاله معتبر را مشابه تحقیق خودش نشان دهد.
3. اشتباه در سند نویسی: این مورد به ندرت در مقالات و کتب علمی رخ می دهد ولی میتواند یکی از راه های بسیار دقیق برای کشف اعتبار یا عدم اعتبار یک رفرنس باشد. برخی از نویسندگان برای اینکه بتوانند فرضیات و نتایج تحقیق خودشان را اثبات کنند سعی میکنند آن را به یک نویسنده منسوب کرده وبیان وی را بدون توجه به اینکه مفهوم بیان شده مرتبط به چه زمان یا مکانی است رفرنس کنند. برای مثال نویسنده ای در تحقیق خودش این رفرنس را وارد میکند " یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در کشورهای جهان اول ترغیب مصرف گرایی است (کارنر، 1980)" علاوه بر مفهوم که اشتباه است شما با رفرنس شخصی در سال 1980 مواجه هستید. در صورتی که مفهوم توسعه پایدار یک مفهوم نسبتا نوین بوده و از سال های 2008 به بعد وارد مقالات علمی شده است.
بر همین اساس می توان گفت که راه هایی برای تشخیص اعتبار یا عدم اعتبار یک رفرنس وجود دارد که از این میان سه روش بسیار مهم را ذکر کردیم. البته وجود هیک یا چند مورد از موارد فوق الزاما نمیتواند تاییدی بر عدم اعتبار کامل باشد و باید بررسی های بیشتر را انجام دهید.
بایدها و نبایدهای رفرنس دهی - Google scholar - رفرنس دهی - انواع ویراستاری مقاله علمی - پنج مرحله کلیدی تقویت مقاله علمی