اصول انجام هر فرآیند پژوهشی مثل قوانین رانندگی تابع بایدها و نبایدهایی است که در صورت رعایت کردن آنها میتوانید به نتایج مطلوب دست پیدا کنید. ممکن است شما به عنوان یه محقق همواره به دنبال ارائه یک پژوهش برجسته علمی و چاپ یک مقاله معتبر در برترین ژورنال‌های بین‌المللی باشید. اما حتما با این شرایط روبرو شده‌اید که پس از سابمیت مقاله در یک ژورنال با ایمپکت فاکتور (IF) نسبتا بالا، در نهایت پس از گذشت چند ماه ایمیلی دریافت میکنید که مقاله شما ریجکت شده است و قابلیت چاپ در ژورنال مورد نظر را ندارد.
البته ممکن است این موضوع به کیفیت مقاله شما ارتباطی نداشته‌باشد و تنها به دلیل سابمیت‌های بیش از ظرفیت ژورنال باشد. فرض کنید یک ژورنال ISI از نوع Quarterly است و این ژورنال همانطور که از اسم آن مشخص است سالانه 4 نوبت مقاله چاپ می‌کند. برای مثال ظرفیت چاپ این ژورنال برای هر نوبت چیزی در حدود 100 مقاله است. اگر چه این از ژورنال‌ها به دلیل ظرفیت بالا و شانس بالای پذیرش جزء بهترین مجلات برای سابمیت مقاله محسوب می‌شوند اما باید توجه داشته باشید که در هر نوبت ممکن است چیزی در حدود 1000 مقاله برای این ژورنال فرستاده شود که این یعنی شانس پذیرش مقاله شما تنها 10% است.
بیان این موضوع به این دلیل بود که بگوییم ریجکت مقاله علمی شما ممکن است به دلیل ضعف در محتوا و کیفیت پایین آن نباشد اما برخی عوامل باعث می‌شوند که مقاله شما جذاب‌تر و منحصر به فردتر به نظر برسند. رعایت یکسری از بایدها و نبایدهای مربوط به ساختار کلی مقاله، روش تحقیق، مقدمه و چکیده، اهمیت تحقیق و عدم وجود مشکلات نگارشی و گرامری از جمله عواملی هستند که میتوانند در نگاه اول مقاله شما را ضعیف یا قوی نشان دهند. در این مطلب علمی سعی میکنیم شما را با برخی از این بایدها و نبایدهای نگارش یک مقاله علمی آشنا کنیم.
بایدهای نگارش مقاله علمی
رعایت این موارد در زمان نگارش یک مقاله علمی موجب میشود که شما شانس چاپ بالاتری نسبت به سایرین داشته‌باشید و بتوانید از بهترین ژورنال‌های ISI در کمترین زمان ممکن پذیرش بگیرید.
- باید ایده پژوهشی‌تان را بیان کنید:
شما باید بتوانید در مقاله علمی تان به صورت کاملا دقیق و شفاف ایده پژوهشی تان را برای مخاطب توصیف کنید. این موضوع که در محیط های آکادمیک به عنوان کانتریبیوشن (Contribution) تحقیق شما شناخته می شود بیانگر میزان نوآوری و خلاقیت در تحقیق شما است. هرچه کانتریبیوشن (Contribution) یک تحقیق بالاتر باشد، میزان نوآوری در آن بالاتر بوده و مقاله منحصر به فرد تر و کاربردی تر جلوه خواهد کرد. چنانچه مقالات چاپ شده در ژورنال های برتر در سال های گذشته را بررسی کنید متوجه خواهید شد تمامی این مقالات از سطح کانتریبیوشن (Contribution) بالایی برخوردار هستند و این یعنی این مقالات به موضوعات جدید و کاربردی در جامعه ارتباط دارند. - باید اهمیت تحقیق را تبیین کنید:
بیان اهمیت تحقیق بدین معناست که شما توضیح می‌دهید چرا انجام این پژوهش ضروری است و چه منافع و کاربردهایی برای جامعه خواهد داشت. سعی کنید دلایل و توجیهات بسیار قوی و مستندی برای این بخش ارائه کنید. قانع کردن سردبیران و داوران ژورنال‌های ISI خصوصا ژورنال‌های با IF بالا کار بسیار دشواری است. بنابراین حتما دلایل قانع کنند به همراه مستندات و منابع معتبر برای بیان اهمیت تحقیق ارائه نمایید. - باید روایی و پایایی داده ها را بسنجید:
اعتبار و قابل استناد بودن داده های جمع آوری شده توسط تیم تحقیقاتی شما میتواند داوران و سردبیر ژورنال را نسبت به کیفیت مقاله سابمیت شده دل‌گرم کند. چنانچه داوران نسبت به صحت و اعتبار داده‌های گردآوری شده توسط شما اطمینان نداشته باشند، در نهایت دید بدی نسبت به آن پیدا کرده و شانس ریجکت شدن بالا می‌رود. سعی کنید در اولین مرحله از بخش روش تحقیق (methodology) اطلاعات بسیار دقیقی در مورد فرآیند گردآوری داده‌ها، نوع انتخاب جامعه آماری، طراحی پرسشنامه، روایی و پایایی داده ها و منابع مستند برای تایید آنها ارائه نمایید. - باید تحلیل های قابل فهم ارائه کنید:
شما به عنوان یک محقق باید تسلط بسیار بالایی بر روی نرم افزارهای تحلیل آماری مانند SPSS, Lisrel, Smart pls, MATLAB, AMOS, SAS و غیره داشته باشید. اما تخصصی بودن محتوا نباید به گونه‌ای باشد که مانع از درک محتوا توسط مخاطب شود. توجه داشته باشید که مخاطب مقاله شما اقشار عادی جامعه هستند که ممکن است تسلط کافی نسبت به نرم افزارهای آماری نداشته باشند و نتوانند تحلیل های آماری شما را درک کنند. سعی کنید توصیف بسیار قابل فهمی از تحلیل‌های آماری خودتان برای مخاطبان ارائه کنید چرا که همین موضوع میتواند باعث جذابیت و کاربردی‌تر شدن مقاله شما شود. - باید از منابع به روز استفاده کنید:
یکی از مهمترین کارها در نگارش یک مقاله علمی استناد به منابع به روز و استفاده از جدیدترین داده هاست. برای اینکه مقاله‌تان کاربردی‌تر به نظر برسد باید نشان بدهید که پژوهش شما مبتنی بر آخرین دستاوردهای علمی ارائه شده است. برای مثال فرض کنید بر روی مقاله ای با عنوان "تاثیر عدالت سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان بانک‌ها" کار میکنید و منابعی که در آن مورد استفاده قرار داده اید مربوط به دستاوردهای محققان در سال های 1989 و 1990 است. به نظر شما این مقاله تا چه اندازه میتواند کاربردی و منطبق بر مسائل روز باشد؟. بنابراین استفاده از جدیدترین و به روزترین منابع نشانگر کاربردی بودن و میزان انطباق پژوهش شما با مسائل و مشکلات روز جامعه است. - باید در تحلیل های آماری تخصص داشته باشید:
ممکن است به عنوان یک محقق تسلط کافی به نرم افزارهای تحلیل آماری نداشته باشید که این موضوع باعث پیچیدگی فرآیند نگارش مقاله خواهد شد که قابل حل است و میتوانید از کمک یک متخصص استفاده کنید. اما موردی که قابل حل و توجیه نیست ارائه تحلیل‌های غلط، غیر همگون و متناقض است. اگر شما بدون سنجش روایی و پایایی به سراغ محاسبه بار عاملی گویه‌ها بروید و یا بدون محاسبه بار عاملی گویه‌ها به دنبال محاسبه رگرسیون خطی یا همبستگی بروید این یعنی نتایج تحقیق شما قابل اطمینان نبوده و هیچگونه کاربرد علمی ندارد. زمانی که سردبیر یا داوران با این مشکل در تحقیق شما مواجه می شوند یعنی ریجکت مقاله شما قطعی است. - باید بحث و نتیجه گیری قوی ارائه کنید:
تنها ارائه یک روش تحقیق قوی با تحلیل‌های آماری منسجم برای تضمین چاپ مقاله شما کافی نخواهد بود، بلکه باید بتوانید این نتایج را به درستی و دقت تبیین و تفسیر کنید. فرض کنید شما رابطه بین دو متغیر با T-statistic غیرمعنادار و P-value معنادار دارید. حال این برای مخاطب چه معنایی دارد؟ تفسیر شما از رابطه این دو متغیر چیست؟ چرا این دو متغیر چنین خروجی نشان می‌دهند؟. تمامی این موضوعات باید در قالب بحث و نتیجه گیری در مقاله شما گنجانده و با دلایل و مستندات قوی رابطه این دو متغیره تفسیر شوند. - باید بررسی نهایی را انجام دهید:
انجام این کار شاید ضروری‌ترین و اساسی‌ترین بخش در فرآیند نگارش یک مقاله علمی باشد. قبل از سابمیت مقاله عجله نکنید و سعی کنید مقاله را برای ریوایز یا بررسی نهایی به یک متخصص بسپارید تا محتوای کلی آن را از نظر انسجام بخش‌های مختلف و مشکلات گرامری و نگارشی مورد بررسی قرار دهد. اگر شما تمامی بخش‌های قبلی را به دقت رعایت کرده باشید اما بدون توجه به وجود مشکلات گرامری و نگارشی مقاله‌تان را سابمیت کنید به احتمال زیاد، پژوهش شما ریجکت خواهد شد.
نبایدهای نگارش مقاله علمی
- نباید اطلاعات اشتباه ارائه کنید:
هرگونه اطلاعات غلط یا غیر مرتبط به موضوع تحقیق که میتوانند مخاطب را گمراه کند موجب ریجکت مقاله شما خواهد شد. فرض کنید شما یک متن از مقاله ای را انتخاب کرده‌اید و بعد از پارافریز (paraphrase) کردن آن را در پژوهش خودتان قرار داده‌اید. اما در اصل فرآیند پارافراز به گونه ای بوده است که مفهوم و بیان اشتباهی از نویسنده اصلی را انتقال داده اید که هیچگونه مطابقتی با مفهوم اصلی جمله ندارد. این یعنی شما در حال ارائه اطلاعات غلط و نادرست به مخاطبان هستید و زمانی که داوران و سردبیر با این موضوع مواجه شوند احتمالا مقاله شما را ریجکت خواهند کرد. - نباید مطالب اضافی ارائه کنید: ارائه هرگونه مطلب غیرضروری به اهداف، سوالات و فرضیات مقاله موجب سردرگمی مخاطب خواهد شد. فرض کنید شما مقاله‌ای با عنوان "تاثیر عدالت سازمانی بر رضایت شغلی در میان کارکنان بانک‌ها" را نگارش کرده‌اید و حال در بخش ادبیات موضوع بخشی با عنوان تاثیر تعهد سازمانی و جنسیت بر رضایت شغلی قرار داده‌اید. این موضوعات ارتباطی با عنوان مقاله شما و اهداف و فرضیات تحقیق شما ندارند و همین کار ممکن است موجب ریجکت مقاله شما شود.
- نباید دلایل ناقص و غیر قابل توجیه ارائه کنید:
پس از انجام تحلیل‌های آماری باید بتوانید نتایج یافته‌های مقاله را تفسیر و تبیین کنید. این کار بسیار دشوار و علمی است و هیچگونه تفسیر بدون سند و مدرک از شما قابل قبول نیست. تمامی مستندات لازم را باید از مقالات سایر پژوهشگران بدست آورید و در مقاله خودتان بگنجانید. مثال قبل را در نظر بگیرید و فرض کنید شما یک رابطه قوی بین عدالت سازمانی و رضایت شغلی یافته‌اید، آیا پژوهشگران قبل از شما نیز این نتایج را کسب کرده‌اند؟ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین کار شما و آنها وجود دارد؟ آیا استنادهای دیگری در مورد آن وجود دارد یا خیر؟ پاسخ به تمامی این سوالات باید همراه با منابع معتبر ارائه شود. - نباید پلاجریسم بیش از حد معمول داشته باشید:
پلاجریسم یا سرقت ادبی زمانی رخ می‌دهد که شما مطالب موجود در مقاله شخص دیگری را بدون ذکر منبع و بدون ایجاد هیچ تغییری در متن مقاله خودتان استفاده کنید. در حال حاضر نرم افزارهای بسیار قوی برای تشخیص پلاجریسم وجود دارد و در صورت وجود پلاجریسم بیش از 10-15% در پژوهش‌تان، احتمال ریجکت بسیار بالا خواهد بود. - نباید تحقیق گسترده و بدون چارچوب باشد:
مقالاتی که عنوان بسیار گسترده‌ای دارند و به عبارتی به موضوع یا حوزه مشخصی نمی‌پردازند، به عنوان مقالات بدون چارچوب یا بدون ساختار شناخته می‌شوند. برای مثال فرض کنید شما قصد دارید فاکتورهای تاثیرگذار بر رضایت شغلی را بسنجید. انجام این کار چیزی شبیه به غیر ممکن است چرا که شناسایی تمامی فاکتورهای‌های تاثیرگذار بر رضایت شغلی کاری بسیار پیچیده و زمان‌بر است و نیاز به مطالعات وسیع نه تنها در حوزه مدیریت بلکه در حوزه علوم رفتار، روانشناسی، فاکتورهای قومی، فرهنگی، اجتماعی، شرایط اقتصادی، جنسیت، تحصیلات و خیلی عوامل دیگر دارد.
رعایت تمامی این بایدها و نبایدهای نگارش مقاله علمی تضمینی برای چاپ مقاله در یک ژورنال بین المللی نیست اما میتواند شانس شما را برای پذیرش و چاپ به شکل قابل ملاحظه ای افزایش دهد.
تدوین مقاله علمی پژوهشی - پروپوزال کاری - رساله دکتری
