روش استقرار مطالب و نوع چیدمان و در نهایت شیوه شکلی که باید در تدوین و تنظیم پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری مراعات شود را آیین نگارش یا شیوه نامه مینامند و هر دانشگاه با تفاتهای اندکی دستور العمل خود را در سایت دانشگاه بارگذاری میکند .مراقب باشید همیشه از آخرین نسخه آیین نگارش استفاده کنید که دجار دوباره کاری و اتلاف وقت نشوید.
نمونه ای از آیین نگارش یک دانشگاه فرضی در اینجا تقدیم شده است و چون هدف فقط معرفی کلیت روش کار و تنظیم آیین نگارش است لذا نیازی نیست که دقیقا مشخص شود مربوط به کدام دانشگاه خاص است و در اين مقال شكل و شيوه ای يكسان در نگارش پايان نامه (رساله فارغ التحصيلی) ارائه ميگردد كه رعايت آن الزامی است و در ارزيابی پايان نامه مؤثر مي باشد.
رعايت اين نكات موجب ارتقای كيفی شده و دانشجو با روش هاي استاندارد و تدوين جزوه، پروژه و... آشنا مي شود. در پايان نامه به لحاظ نگارش داراي دو وجه قابل تأمل است:
1- مكان نوشتن مطالب در هر صفحه پايان نامه، نحوه حاشيه بندی، شماره گذاری، صفحات و بخش ها، معادلات، تصاوير جداول و منحنی ها.
2- ترتيب ارائه مطالب در مجموع پايان نامه.
كه در طي دو فصل نكات بارز هر وجه بيان مي گردد.
فصــل اول
نكاتي كه می بايست در مورد انتخاب كاغذ پايان نامه و نحوه تنظيم و كادربندي مطالب روي كاغذ رعايت گردد عبارتنداز:
- از كاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پايان نامه استفاده شود و در مواردي كه نياز به كاغذ در قطع بزرگ تر مي باشد، ضمن استفاده از اندازه هاي استاندارد رده A به هنگام ضميمه نمودن كاغذ مربوطه به اندازه A4 تا شده و حتماً داخل صحافي قرار داده شود.
- در تحرير متن، از كامپيوتر و نرم افزارهاي فارسي موجود استفاده گردد.
- اندازه حروف در صورت استفاده از نرم افزار كامپيوتري Pt 12 تا 14 و در صورت استفاده از ماشين تحرير اندازه معمولي باشد.
- حوالي بالا و پايين كاغذ به ترتيب 5/2 و 2 سانتي متر و از راست و چپ نيز به ترتيب 3 و 2 سانتي متر باشند (18 سطري و يا 24 سطري)
- از نگارش كلمات لاتين در متن پروژه خودداري نموده، معادل لاتين كه پس از مشخص شدن به وسيله شماره اي كه بالاي معادل فارسي آن كلمه تايپ مي شود، در زيرنويس پايين صفحه آورده شود. در هر صفحه، شماره هاي زيرنويس از يك آغاز و به ترتيب افزايش مييابد.
در هر سطر از زيرنويس صفحه نيز حداكثر دو كلمه انگليسي معادل تايپ مي گردد كه كلمه اول از سمت چپ و كلمه دوم از ميانه تحرير مي گردد. ساير كلمات انگليسي نيز در سطور بعدي، به همين ترتيب درج مي شوند. لازم به توضيح است كه اگر پيدا كردن معادل فارسي براي كلمه اي خاص (مثال: نامه نويسنده يك مقاله لاتين) بسيار مشكل بوده، مي توان تلفظ لاتين كلمه را با حروف فارسي نوشته و در زيرنويس اصل كلمه نوشت.
- شماره گذاري صفحات به دو نوع مجزا صورت مي پذيرد. دسته اول صفحات پايان نامه، از صفحه «چكيده» تا انتهاي صفحات «ليست علائم و اختصارات» با حروف الفبا و به صورت متوالي (الف، ب، پ، ت و...) و دسته دوم صفحات، از صفحه «مقدمه» تا انتهاي پايان نامه به صورت عددي شماره گذاري مي گردد.
روي صفحه اول هر تقسيم اصلي از پايان نامه، مانند صفحه چكيده، صفحه اول فهرست، صفحه اول هر فصل و.. شماره صفحه نوشته نمي شود ولي شماره آن به حساب ميآيد. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بين سطرها از پايين كاغذ در وسط سطر نوشته ميشود.
- در نگارش «متن اصلي» ، عناوين اصلي در وسط سطر و عناوين فرعي در ابتداي سطر نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلي دو سطر و پس از آن يك سطر و قبل از شروع هر عنوان فرعي يك سطر خالي منظور شود. ولي بعد از هر عنوان فرعي سطري رها نگردد. به هر يك از عناوين (چه اصلي و چه فرعي) شماره اي تعلق مي گيرد كه نحوه شماره گذاري آن در فهرست آمده است.
- بين معادلات و نوشته ها يك سطر خالي آورده مي شود. شماره معادله در داخل پرانتز (XX-YY) نوشته شده، در مقابل معادله آورده مي شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مي باشد. مكان شماره معادله، حاشيه سمت راست خط معادله مي باشد كه در صورتي كه سطر معادله داراي جاي كافي نباشد از سطر بعدي استفاده مي شود.
- منحني ها، جداول، تصاوير و يا اشكال درون كادر بسته قرار گرفته، طرف بالاي آن ها ميبايست به طرف بالاي كاغذ و يا در صورت لزوم در سمت چپ كاغذ قرار داده شود. هر يك از منحني ها، جداول تصاوير و اشكال داراي شماره و توضيح مي باشند كه در قسمت زيرين كادر به فاصله يك خط درج مي شود (توضيح بعد از شماره تايپ ميشود).
هر يك از منحني ها، جداول، تصاوير و يا اشكال در طــي متن پايان نامه داراي شمـاره اي مستقل از يكديگر بوده و به صورت متـوالي افزايش مي يابد.
لازم به ذكر است كه چنان چه تعداد منحني ها، جداول، تصاوير و يا اشكال در قسمتي از متن بيش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مي بايست مجموعه آن ها در يك پيوست قرارگيرنده دقت شود كه در كليه منحني ها و نمودارها هر يك از محورهاي مختصات معرفي شده و واحد مربوطه نيز در كنار محور مختصات درج شود.
اين موضوع در مورد سطرها و ستون هاي جــداول نيز صـادق مي باشد. به منظور افزايش كيفيت و دقت نمـودارها توصيه مي شود كه يكي از نرم افزارهاي متداول كامپيوتري (مانند EXCEL، HPG، HG و...) در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گيرد، تمام متن با يك قلم تايپ شود.
- لازم است كليه محاسبات منحصراً در سيستم آحاد بين المللي Sl انجام شود. در موارد استثنايي كه به علت محدوديت منابع موجود استفاده از سيستم هاي ديگر آحاد اجتنابپذير به نظر مي رسد، ضروري است كه نتايج نهايي هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سيستم آحاد مربوطه، پس از تبديل واحد در سيستم Sl نيز درج نمود.
ضمناً به اين موضوع نيز حتماً توجه شود كه در مقابل تك تك نتايج محاسبات، واحد مربوطه بايد ذكر شود.
فصــل دوم
نظم و ترتيب در ارائه مطالب و يكسان سازي شيوه، علاوه بر افزايش ميزان درك خواننده، سهولت دسترسي و دريافت آن را در بردارد. لذا در اين بخش، ضمن بيان مشخصات هر يك از قسمت ها، ترتيب ارائه آن ها نيز ذكر شده است.
1-2- جلد پايان نامه
پايان نامه، مطابق با نمونه طرح جلد ارائه شده در پيوست اين آئين نامه، زركوب و با جلد آبي تيره رنگ: كارشناسي ارشد و جلد مشكي رنگ: كارشناسي مجلد گردد. عنوان پايان نامه با حروف بزرگ و ساير مطالب با حروف كوچك درج شود. در كنار شيرازه نيز صرفاً عنوان و نام تهيه كننده پايان نامه با حروف كوچك زركوب گردد.
(M.Sc.Thesis:كارشناسي ارشد...... B.Sc :كارشناسي)
** براي پايان نامه هاي كارشناسي ارشد: به منظور حفظ هماهنگي با مقررات جاري مديريت تحصيلات تكميلي دانشگاه از ذكر نام استاد (اساتيد) راهنما روي جلد پايان نامه پرهيز گردد.
براي پايان نامه هاي كارشناسي: ذكر نام استاد (اساتيد) راهنما روي جلد پايان نامه بلامانع است. هنگام ذكر مشخصات استاد (اساتيد) راهنما، صرفاً پايان نامه علمي ايشان (دكتر يا مهندس) ذكر شده و سپس نام و نام خانوادگي مربوطه درج مي گردد.
از نوشتن عناوين ديگر مانند: آقاي، جناب، استاد... پرهيز گردد. در قسمت زمان ارائه ماه و سال دفاعيه پايان نامه قيد شود. به عنوان مثال: اسفند 1376
2-2- صفحه نخست (اجباري)
از آن جا كه نام و ياد خدا بهترين سرآغاز براي هر نوشته و كاري مي باشد بسيار مناسب است كه نخستين برگ از پايان نامه به درج كلام الهي «بسم الله الرحمن الرحيم» اختصاص يابد كه فضل الهي موجب توفيق روزافزون گردد.
3-2- صفحه عنوان
در اين صفحه، مطالب روي جلد پايان نامه عيناً تكرار مي گردد، با اين تفاوت كه در دو مقطع تحصيلي ذكر نام استاد راهنما الزامي است.
4-2- چكيده
چكيده پروژه حداكثر در حجمي معادل با 300 كلمه تهيه شده و شامل بيان مختصر مسئله مورد بررسي، مراحل به كار گرفته شده براي كسب و جمع آوري اطلاعات، نحوه عمل و نتيجه كلي حاصله مي باشد، به طوري كه خواننده با مطالعه آن تشخيص دهد كه پروژه موجود دربرگيرنده مطالب مورد علاقه وي مي باشد يا خير؟
تاريخچه و سابقه موضوع در اين قسمت ذكر نشده بلكه در مقدمه پروژه توضيح داده مي شود. چكيده در يك صفحه مجزا بعد از صفحه عنوان قرار مي گيرد و در بالاي آن به فاصله دو سطر از حاشيه بالاي صفحه در ميانه سطر عنوان پايان نامه نوشته مي شود.
5-2- صفحه تقديم( اختياري)
در يك صفحه مستقل بعد از قسمت چكيده، برحسب صلاح ديد نگارنده به فرد، افراد يا موسسه اي تقديم مي گردد.
6-2- صفحه قدرداني (اختياري)
در اين قسمت، در يك صفحه مجزا بعد از صفحه تقديم نگارنده مراتب قدرداني خود را از اشخاص و يا موسساتي كه در تدوين مطلب با فراهم آوردن اطلاعات، امكانات و يا تأمين بودجه همكاري نموده اند، ابزار مي نمايد.
7-2- فهرست
صفحات فهرست بعد از صفحه قدرداني قرار مي گيرند. كلمه " فهرست" در وسط و بالاي كليه صفحات مربوطه ماشين گردد. عناوين اصلي و فرعي در سمت راست و شماره صفحه در حاشيه چپ نوشته شود. شماره عنوان اصلي با خط تيره از عنوان مربوطه جدا مي شود.
شماره عناوين فرعي به صورت XX-YY-ZZ نوشته مي شود كه XX شماره عنوان اصلي و YY يكي از بخش هاي XX و ZZ نيز يكي از بخش هاي زيرين YY مي باشد. كه البته در فهرست نويسي فقط تا عنوان فرعي دوم شماره گذاري شده و نوشته مي شود.
عناوين اصلي از منتهی اليه سمت راست هر سطر و عناوين فرعي به اندازه چهار حرف داخل تر از عنوان اصلي نوشته مي شوند. ترتيبي كه در اين جا به جهت ارائه مطالب بيان گشت به گونه ايست كه همواره در فهرست نويسي «چكيده» حرف «الف» و «مقدمه» شماره«1» را به خود اختصاص مي دهد.
8-2- ليست علائم و اختصارات
در اين قسمت كه بلافاصله بعد از فهرست قرار مي گيرد ليستي از كليه علائم و اختصاراتي كه در متن به كار رفته است، درج مي گردد. نحوه نگارش آن همانند فهرست است. در چپ علامت و در سمت راست مفهوم آن درج مي گردد. ترتيب نگارش علائم مطابق با نوع علامت بكار رفته، متفاوت مي باشد ولي معمولاً نخست حروف انگليسي سپس حرف يوناني نوشته مي شوند.
لازم به ذكر است كه در كل متن پايان نامه براي نمايش هر پارامتر فيزيكي فقط بايد از يك نماد استفاده كرد. به عنوان مثال براي نمايش دما فقط از يك حرف مانند T استفاده شود.
9-2- مقدمه
مقدمه مي بايست شامل موارد ذيل باشند:
1- بيان واضح و كامل مسئله مورد بررسي يا هدف مطالعه.
2- بيان دلايل اهميت موضوع و ارزشيابي آن.
3- بيان مختصر تاريخچه كارها و تحقيقات قبلي انجام شده روي موضوع و وضعيت فعلي آن.
4- معرفي و مرور اجزاء و بخش هاي پايان نامه.
اين مطالب به اين سؤال كه چرا اين بررسي يا پروژه صورت مي پذيرد پاسخ داده و نشان ميدهد كه گاهي در جهت تكميل و با رفع نقص فعاليت گذشتگان مي باشد.
5- توضيحات مختصري در مورد نحوه تجزيه و تحليل مسأله و نتايج بدست آمده از آن به نظر مي رسد كه ضرورتي نداشته باشد.
10-2- متن اصلي
اين بخش از پايان نامه، اصل و اساس پايان نامه مي باشد، در واقع اين بخش است كه به دانشپژوهان كمك مي نمايد. بنابراين مطالب آن بايد به صورت واضح، منظم و قابل فهم ارائه گردد. در اين بخش كليات و معادلات و ... مي گردد. بايستي سعي گردد تنها قسمت هايي كه مستقيماً با موضوع مورد بحث مربوط است آورده شود و مابقي مطالب به صورت پيوست اضافه گردد.
براي مثال اگر آشنايي با بعضي قضايا براي درك مطلب لازم است ولي اثبات آن ها منظور اصلي گزارش نيست به صورت پيوست اضافه شود.
برنامه كامپيوتري، طرز استفاده و فلوچارت آن، نيز در پيوست آورده شود. مگر در مواردي كه صورت پروژه عمدتاً در ارتباط با يك برنامه كامپيوتري تعريف شده باشد.
متن اصلي پايان نامه به طور منطقي به چند فصل تقسيم مي شود هر فصل را مي توان با:
الف) بيان آن قسمت از تحقيق كه فصل بدان اختصاص يافته است.
ب) توضيح مطلب و روش هايي كه در رابطه با اين قسمت مورداستفاده قرار گرفته است.
پ) و بر شمردن نكاتي كه بايد كشف و دانسته شود، آغاز نمود.
11-2- بحث، نتيجه گيري، پيشنهادات
در اين قسمت نتايج حاصل در پايان نامه مرور شده و در ادامه پيشنهادات موظف در مورد ادامه كار(تحقيقاتي) ارائه مي گردد.
12-2- مراجع
به هنگام ذكر نام نويسنده و يا مرجع در طول پروژه، شماره اي كه به ترتيب افزايش مي يابد. در داخل براكت [ ] ثبت گشته و در قسمت مراجع شماره مرجع در براكت [ ] نوشته مي شود و بعد از آن نام خانوادگي نويسنده سپس حرف اول نام كه به وسيله علامت " " از يكديگر جدا مي گردند آورده مي شود. اگر موضوع داراي چند نويسنده باشد. نام هاي ايشان با علامت " " از هم جدا مي گردد.
بعد از نام نويسنده، عنوان مطلب در داخل گيومه آورده مي شود و در ادامه چنانچه مطلب مورد نظر از كتاب اخذ شده باشد. نام موسسه انتشاراتي، صفحه يا صفحات مورد رجوع و سال انتشار ذكر مي شود. چنانچه مطلب نگاشته شده از مجله باشد جلد (Vol) شماره (no)، شماره صفحه و ماه و سايل انتشار خواهد آمد. براي نمونه به مثال هاي زير توجه كنيد.
]1[- Timoshenko, S, P. And Gere J.M. “ Theory of elastic stability”. McGraw -Hill. Pp. 105- 115, 1985.
]2[- Sanders, J.L, “Nonlinear Theories for thin shells”, Q. appl. Mech., Vol 10, No.1, pp, 21-36, 1963.
]3[- Griffin, D.S., “Design filmits for buching of elevated temperature components”. Proceedings ASME-PVP conference, Hawaii, July 25-27,1989.
]4[ طاهري، ج- و پاكزاد، ح . "موج و پديده هاي ارتعاشي"، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران، ص 217-125، 1360.
در تخصيص شماره مرجع به مطالب، بايد توجه نمود كه چنانچه به يك مرجع چند بار ارجاع داده شود، همان اولين شماره تكرار مي گردد و نيز چنانچه به يك كتاب كه قبلاً تحت صفحات خاص، ارجاع شده، مجدداً مراجعه گردد. اگر همان صفحات قبلي مدنظر باشد از همان شماره قبل و در غير اين صـورت يك شماره جــديد تعلق مي گيرد.
13-2- پيوست ها
در انتهاي پايان نامه، پيوست ها قرار مي گيرند. همان گونه در "متن اصلي" ذكر گرديد. پيوست به گونه اي انتخاب مي شود كه ضمن نياز به وجود آن ها، قرار دادن آن ها در "متن اصلي" باعث از بين رفتن انسجام و پيوستگي مطلب مي گردد. هر پيوست به يك موضوع اختصاص مي يابد.
به منظور مرتب نمودن پيوست ها، ترتيب زير پيشنهاد مي گردد:
پيوست 1- منحني هاي حاصل و يا تهيه شده از استاندارد (در صورتي كه تعداد آن ها زياد باشد)
پيوست 2- جداول حاصل و يا تهيه شده از استاندارد (در صورتي كه تعداد آن ها زیاد باشد)
پيوست 3- اثبات قضايا
پيوست 4- دستورالعمل استفاده از برنامه كامپيوتري تهيه شده
پيوست 5- ليست برنامه كامپيوتري
پيوست 6- نقشه هاي تهيه شده
در صفحه اول هر پيوست، در بالا و وسط كادر، كلمه پيوست و شماره ترتيب آن درج شده و سپس با يك خط فاصله در وسط كادر عنوان مربوط به آن پيوست آورده مي شود.
رشته های مقطع کارشناسی ارشد - فرآیند استخراج مقاله از پایان نامه - نگارش مقدمه برای پایان نامه - نگارش پروپوزال کارشناسی ارشد-رشته های مقطع کارشناسی ارشد