اختراع (invention) به معنای ابداع و ارائه یک مسیر یا تئوری جدید از میان تئوری های موجود است. چیزی که در گذشته هیچ محقق یا پژوهشگری آن را انجام نداده است و یکی از معنا های دیگر نوآوری، ارائه روشی جدید برای اثبات یا توسعه تئوری های موجود می باشد. اما برای اینکه بتوانید مهارت نوآوری خودتان را در پروپوزال نویسی تقویت کنید نیاز است که به فاکتورهای زیر دقت کافی داشته باشید.
1. ایده پردازی کنید: زمانی که قصد دارید یک روش یا تئوری نوآورانه در نگارش پروپوزال مطرح کنید در مرحله اول ایده های خودتان را در ارتباط با آن مشکل ارائه نمایید.برای مثال فرض کنید شما قصد دارید بر روی افزایش بهره وری کارکنان در بانک های دولتی کار کنید. ایده های شما در مورد افزایش بهره وری چیست؟ آیا از طریق افزایش حقوق می توان این کار را انجام داد؟ نظرتان در مورد سهیم کردن کارکنان در سود چیست؟ آیا اگر کارکنان در فرآیند تصمیم گیری سهیم باشند بهره وری آنها بالا می رود؟ و هزاران فاکتور دیگر!در این زمینه باید سعی کنید تمامی ایده هایتان را از محتمل ترین تا عجیبترین و غیر محتمل ترین دسته بندی کرده و در میان مقالات علمی به دنبال اشتراکات باشید.

2. شناخت خودتان از موضوع را بالا ببرید: پیش از اینکه بتوانید یک ایده خلاقانه یا نوآورانه در مورد یک موضوع ارائه کنید باید آن را به خوبی شناخته و ابعاد آن را مورد بررسی قرار داده باشید.بدون شناخت نسبت به یک موضوع نمیتوانید به درستی عوامل و فاکتورهای موثر بر آن را نیز بشناسید. بنابراین سعی کنید قبل از ایده پردازی و ارائه راه کار خلاقانه، مقالات مرتبط با موضوع پروپوزالتان را مورد بررسی قرار دهید. 

3. روندهای موجود را ارزیابی کنید: ماهیت ارایه پروپوزال بیان و معرفی یک مسئله و ارائه راه حل برای آن است. اما در برخی مواقع ممکن است مسئله موجود در جامعه یا سازمان راه حل داشته باشد ولی راه حل موجود اثربخش نبوده و حالا میتوان راه های بهتری را برای انجام آن مورد بررسی قرار داد. فرض کنید شما به دنبال راه حلی برای افزایش بهره وری خط تولید در شرکت X هستید.در حال حاضر خط تولید فعال بوده و در حال تولید است اما روش های بهتر و موثرتری نیز برای افزایش تولید با هزینه های کمتر نیز وجود دارد که شما باید آنها را مورد بررسی قرار دهید. معمولا همین مسئله برای فضای جامعه نیز وجود دارد و تنها باید با دید خلاقانه ای به مسائل نگاه کرد.
4. از متخصصان  کمک و مشاوره بگیرید:یکی دیگر از روش ها برای دستیابی به نوآوری در تدوین و نگارش پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری استفاده از نظر کارشناسان و متخصصان در قالب طوفان فکری یا brain storm است.در این روش می توانید ایده های مختلف مطرح شده را بررسی کرده و در نهایت آنها را ترکیب کنید و یا یکی از آنها را تعدیل و اصلاح کرده و در پژوهش خودتان مورد استفاده قرار دهید. استفاده از نوآوری در فرآیند نگارش پروپوزال از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که موجب می شود تحقیق شما برای جامعه ارزش افزوده ایجاد کرده و با جایگاه شایسته ای مطرح شود.از طرف دیگر نوآوری در پروپوزال معادل کانتریبیوشن درتحقیق علمی است که نشان می دهد پژوهش ارائه شده تا چه اندازه می تواند تئوری های موجود را توسعه داده و بهبود ببخشد. 

موضوع(عنوان)پروپوزال، از آن جا که موضوع(عنوان) یکی از مهم­ترین بخش ­هایی است که پژوهشگر به دفعات با آن مواجه می­شود، و اولین تصمیم ­گیری در مورد محتوای پژوهش، با مطالعه موضوع(عنوان)پروپوزال شکل میگیرد، لذا بسیار حایز اهمیت است.
موضوع(عنوان) پروپوزال بیانگر ایده‌­ها و نوآوری‌­های موجود در تحقیق بوده و به نوعی نشان­‌دهنده هدف پژوهشگر از انجام تحقیق است. عنوان پروپوزال یکی از مهم‌­ترین بخش‌­هایی است که خواننده به دفعات در معرض با آن مواجه می‌­شود و اولین تصمیم­‌گیری در مورد محتوای پژوهش، با مطالعه عنوان پروپوزال اتفاق می­‌افتد. عنوان پروپوزال نباید خیلی طولانی یا خیلی کوتاه باشد، زیرا در صورتی که عنوان کوتاه با تعداد کلمات نگارش شود، به ناچار باید از واژه­‌های کلی استفاده شود که موجب ابهام عنوان پروپوزال برای خواننده آن خواهد شد؛ همچنین در صورتی که تعداد واژه‌­ها در عنوان بیش از حد استاندارد باشد، موجب پیچیده شدن عنوان پروپوزال، سردرگمی خواننده و عدم درک او خواهد شد. بنابراین نگارش عنوان پروپوزال باید در عین جذابیت، با تعداد کلمات استاندارد صورت بپذیرد.

انتخاب موضوع تحقیق پروپوزال

سه روش اصلی در انتخاب موضوع پروپوزال
برای اینکه پژوهشگر بتواند موضوع مناسبی برای پروپوزال خود انتخاب کند، می­تواند یکی از سه روش زیر را به کار بگیرد.

  • انتخاب موضوع(عنوان) بر اساس هدف تحقیق

فرض کنید پژوهشگری قصد دارد موضوع تحقیق­ خود را با حداقل تعداد کلمات نگارش کند و نمی­داند که چطور باید آن را معرفی نماید. بهترین روش برای این کار نگارش عنوان پروپوزال با توجه به هدف تحقیق است. چنانچه هدف تحقیق پروپوزال او بررسی رابطه میان چند فاکتور است و یا قصد دارد تاثیر یک فاکتور بر فاکتور دیگری را بسنجد، می­تواند آن را در عنوان بیان کند. این روش انتخاب موضوع یکی از رایج­ترین و پرکاربردترین روش های انتخاب عنوان برای هرگونه تحقیق از جمله پروپوزال است.

  • انتخاب موضوع(عنوان) بر اساس فاکتورهای تحقیق

چنانچه تحقیق پروپوزال پژوهشگر فاکتورهای مختلفی را در بر می­گیرد، می­تواند این فاکتورها را در قالب چند کلیدواژه ترکیب کرده و به عنوان موضوع ارائه نمایید. برای مثال:

"فاکتورهای موثر بر رفتار خرید مشتریان فروشگاه­های زنجیره­ای کوروش"

"دسترسی و قیمت: فاکتورهای موثر بر انتخاب محصول در فروشگاه"

همچنین پژوهشگر می­تواند روش تحقیق پروپوزال خود را به همراه کلید­واژه های موضوع تحقیق پروپوزال، برای نگارش عنوان انتخاب کند. برای مثال نمونه زیر را در نظر بگیرید:

"فراتحلیل محتوای توسعه پایدار در ژورنال های علمی و پژوهشی"
(فراتحلیل یا Meta analysis یک روش تحقیق کیفی پرکاربرد در نگارش مقالات علمی است. )

برخی از پژوهشگران سعی می­کنند پس از اتمام پروپوزال و مشخص شدن هدف، چارچوب و روش تحقیق پروپوزال خود اقدام به انتخاب موضوع کنند،در صورتیکه توصیه می­شود پژوهشگر در اولین مرحله و پیش از اقدام به تهیه پروپوزال خود این کار را انجام دهد تا چشم ­انداز روشنی از مراحل پژوهش در اختیار او قرار می­دهد.

چنین اقدامی همچنین کمک می­کند که پژوهشگر بداتد دقیقا به دنبال چه منابعی باشد و از محدوده پژوهش خارج نشود.

انواع مختلف پروپوزال - ویژگی های یک پروپوزال خوب - فرآیند تصویب پروپوزال

یکی از فرآیندهایی که ممکن است در زمان نگارش و آماده سازی پروپوزال با آن روبرو شوید، اصلاح و برطرف کردن مشکلات پروپوزال پیش از تصویب آن است. این مرحله با عنوان بهبود و تقویت پروپوزال نیز شناخته می شود و در مطالب پیشین برای شما بیان کردیم که در فرآیند تصویب پروپوزال ممکن است 4 حالت برای پروپوزالتان اتفاق بیافتد.

1. حالت اول: تصویب پروپوزال

2. حالت دوم: تصویب پروپوزال با اصلاحات کم

3. حالت سوم: تایید پروپوزال با اصلاحات زیاد

4. حالت چهارم: ریجکت کردن پروپوزال

در فرآیند نگارش پروپوزال ممکن است با حالت دوم و سوم روبرو شوید و کمیته تخصصی دانشگاه از شما درخواست کند که قبل از تصویب و نهایی شدن یک پروپوزال اقدام به اصلاح، تقویت و بهبود محتوا در برخی بخش های مشخص کنید. پروپوزال هر دانشجو پایه و اساس کار پژوهشی وی را تشکیل می دهد و شخص نخواهد توانست بدون داشتن یک پروپوزال کامل و صحیح اقدام به نگارش و تهیه پایان نامه یا تز دکتری کند. معمولا به ندرت اتفاق میافتد که پروپوزال تهیه شده توسط دانشجو در همان ابتدا مورد تایید اساتید مشاور و راهنما قرار بگیرد و تا مرحله تصویب پیش برود. پروپوزال بارها و بارها قبل از تصویب نهایی توسط کمیته تحصیلات تکمیلی بهبود یافته و تقویت می شود. اما مهمترین دلایل برای اصلاح تقویت و بهبود پروپوزال به خاطر عوامل زیر خواهد بود:

1. انتخاب موضوع نامناسب: ممکن است موضوعی که انتخاب کرده اید تکراری، غیرکاربردی یا مشکل عدم وجود کانتریبیوشن داشته باشد. انتخاب موضوع تحقیق اصلی ترین و مهمترین بخش در نگارش پروپوزال است و دانشجو می بایست قبل از انتخاب سعی کند مقالات بسیاری را مطالعه کرده و جستجوهای زیادی را در پایگاه های مختلفی مانند ایرانداک، گوگل اسکولار، الزویر و غیره انجام دهد.

2. سولات و فرضیات غیر منطقی: در پروپوزال سوالات نامرتبط و غیرمنطقی را در ارتباط با فرآیند اجرای پژوهش مطرح کرده اید و یا فرضیات موجود در تحقیق مطابقتی با گویه ها استخراج شده ندارد و ارتباط درستی را شناسایی نکرده است.

3. گستردگی تحقیق و عدم توانایی در سنجش آن: موضوع و فاکتورهای تاثیرگذار در تحقیق آنچنان گسترده است که امکان ارزیابی و سنجش آن از طریق ابزارهای آماری موجود وجود ندارد و یا بسیار دشوار و پیچیده است.

اما چند نکته بسیار حیاتی و مهم در ارتباط با تقویت و بهبود محتوای پروپوزال وجود دارد که می بایست در بخش های مختلف اعمال شود. سعی کنید پیش از نهایی کردن نسخه اصلی پروپوزال برای تحویل به کمیته تخصصی این موارد را در پروپوزال بررسی و اعمال کنید. نکته اول تقویت محتوای پروپوزال در بخش ضرورت انجام تحقیق است و می بایست توجیه دقیقی از انجام تحقیق و انتخاب موضوع فراهم کنید. نکته دوم تقویت بخش ادبیات موضوع است که نشان دهنده تسلط شما بر مفاهیم و فاکتورهای تحقیق می باشد. نکته سوم تمرکز بر ابزار گردآوری داده ها و نحوه تحلیل اطلاعات گردآوری شده است. مخاطبان می خواهند بدانند که جامعه آماری شما در برگیرنده چه افرادی بوده و شما قصد دارید چطور از آنها اطلاعات لازم را جمع آوری کنید. بنابراین قانع کننده ترین و بهترین روش را برای این کار انتخاب کنید و حتی می توانید از نظر اساتید مشاور و راهنما نیز استفاده نمایید. و در نهایت نکته چهارم بررسی محتوا از نظر وجود مشکلات نوشتاری، ویراستاری و پلاجریسم که میتواند کیفیت نهایی پروپوزال را تا حد قابل قبولی بالا ببرد.