رشته هوانوردي داراي سه شاخه خلباني، مراقبت پرواز و ناوبري هوايي است كه در اين ميان دو شاخه خلباني و مراقبت پرواز از بين داوطلبان گروه‌هاي آزمايشي رياضي و فني و علوم تجربي دانشجو مي‌پذيرند كه ما در اينجا به معرفي اين دو شاخه مي‌پردازيم :
شاخه خلباني تنها شاخه خلباني كه از طريق آزمون سراسري دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي دانشجو مي‌پذيرد، شاخه خلباني نظامي است كه دانشجويان آن در دانشگاه علوم و فنون هوايي شهيد ستاري آموزش مي‌بينند. هدف از پذيرش دانشجوي هوانوردي (خلباني) در دانشگاه هوايي شهيد ستاري، تربيت خلبان‌هاي مورد نياز نيروي هوايي جمهوري اسلامي است. نيروي هوايي تعيين مي‌كند كه دانشجويان خلباني در كدام رشته تخصصي (خلبان جنگي ، آموزشي يا مسافربري) آموزش ببينند. آنچه مهم است اين است كه رشته هوانوردي (خلباني) دانشگاه علوم و فنون هوايي شهيد ستاري وابسته به نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي است و دانشجويان اين دانشگاه از بدو ورود به دانشگاه يك دانشجوي نظامي خواهند بود و در نهايت به عنوان يك افسر مهندس يا كارشناس فارغ‌التحصيل مي‌شوند.
توانايي‌هاي لازم :
يك خلبان به عنوان فرمانده هواپيمايي كه ميليون‌ها دلار ارزش دارد، حرف اول را در هواپيما مي‌زند. به همين دليل بايد آمادگي كامل را براي احراز اين مسؤوليت داشته باشد كه اين آمادگي در سه مرحله سنجيده مي‌شود. در مرحله اول داوطلب شركت در آزمون سراسري آمادگي علمي خود را ثابت مي‌كند و همچنين لازم است كه رشته هوانوردي (خلباني) را جزو يكي از 9 انتخاب اول فرم انتخاب رشته خود درج كرده باشد. در مرحله بعد بايد از لحاظ جسمي در معاينات پذيرفته شود كه در اين مرحله يك داوطلب علاوه بر خصوصيات ظاهري كه عبارتند از:
حداكثر سن 20 سال تمام (حتي اگر خدمت سربازي را انجام داده باشد نبايد بيشتر از 20 سال داشته باشد)، حداقل قد 165 سانتي‌متر، داشتن وزني متعارف بايد از سلامت جسماني كامل برخوردار باشد. مثلاً بايد ديد چشم او بوده و كوررنگي نداشته باشد به همين دليل چشم داوطلب در سه مرحله معاينه مي‌شود همچنين گوش و حلق و بيني و قلب يك داوطلب در سه مرحله معاينه شده و نهايتاً نوار مغزي او برداشته و دندان‌هايش معاينه مي‌شود. چون براي مثال اگر داوطلبي چند عدد از دندان‌هاي جلو را نداشته باشد در فشار جوّ بالا دچار حالت تهوع مي‌شود يا اگر بيش از 3 يا 4 دندانش ترميم شده باشد، در حين پرواز مشكل خواهد داشت در نهايت در صورت سلامت جسماني كامل، از داوطلب مصاحبه عقيدتي و حفاظتي مي‌شود. يك دانشجوي خلباني بايد جسور، نترس و شجاع باشد و همچنين لازم است كه عاشق اين رشته بوده و فردي منضبط و منظم باشد.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
- دروس پايه:
رياضي ، فيزيك پايه، آمار و احتمالات، معادلات ديفرانسيل.
- دروس اصلي:
كامپيوتر و برنامه‌نويسي، ارتعاشات عمومي، استاتيك، مباني مهندسي برق، ديناميك عمومي، اصول ايمني پرواز، الكترونيك عمومي، آئروديناميك عمومي، اصول هوانوردي، موتورهاي هواپيما، سيستم‌هاي الكتريكي و الكترونيكي هواپيما، ناوبري هوائي ، هواشناسي، فيزيولوژي هوائي، قوانين و مقررات هوانوردي.
- دروس تخصصي:
مقاومت مصالح، مباني مديريت و تحقيق در عمليات، ايروديناميك سيالات تراكم‌پذير، انتقال حرارت عمومي، مكانيك پرواز كاربردي، زبان تخصصي، پرواز اوليه، پرواز پايه ، پرواز پيشرفته نظامي ، پرواز تخصصي نظامي.
- شاخه مراقبت پرواز :
آنگاه كه روي صندلي يك هواپيماي در حال پرواز بر فراز يكي از شهرهاي بزرگ و پرجمعيت جهان نشسته‌ايد، آسمان را خالي و آرام و بي‌سر و صدا و به رنگ اقيانوس آبي‌رنگ مي‌بيند. اما اگر به صفحه رادار مراقبت پرواز فرودگاه آن شهر نگاه كنيد، آن را همانند بزرگراهي مملو از اتومبيل مشاهده مي‌كنيد كه با سرعتي بسيار در حال حركت هستند. اتاق عمليات (كنترل راداري فرودگاه هواپيما) در فرودگاه هر شهر، اداره آسمان پر ترافيك آن شهر را به عهده دارد. در اين اتاق، مسؤولان مراقبت پرواز با چشماني دقيق و مراقب، تغييرات لحظه‌اي و كامپيوتري صفحات سبزرنگ رادار را زير نظر دارند و با استفاده از رادار و راديو، هواپيماها را در آسمان هدايت مي‌كنند وبه خلبان‌ها دستور مي‌دهند كه به كدام سمت گردش كنند، اوج بگيرند، فرود آيند و سرعتشان را زياد يا كم كنند تا تداخلي پيش نيايد و از ايمني كامل برخوردار گردند. شاخه مراقبت پرواز به آموزش و پرورش متخصصان برج مراقبت پرواز مي‌پردازد. افرادي كه در برج مراقبت، كنترل هواپيماهاي مسافربري و شكاري را برعهده دارند تا هنگام پرواز، بلند شدن و نشستن، تداخلي به وجود نيايد و هواپيما فرود يا پروازي ايمن داشته باشد. يك متخصص مراقبت پرواز اطلاعات لازم را در زمينه نحوه وزش باد، نوع هوا و سمت باند پروازي از برج مراقبت پرواز گرفته و براساس آن، هواپيما را هدايت مي‌كند. در ضمن كاركنان مراقبت پرواز، اولين كساني هستند كه از وقوع سانحه آگاه مي‌شوند بنابراين ضمن رعايت دستورالعمل مربوط، بايد با سريعترين وسيله ممكن براي نجات سرنشينان هواپيماي سانحه ديده و از بين نرفتن آثار و شواهد و مدارك مؤثر در بروز سانحه اقدام نمايند.
توانايي‌هاي لازم :
پاي ميكروفون صحبت كردن، يك توانايي است و مراقب پرواز بايد از اين توانايي برخوردار باشد؛ يعني بايد بتواند در هر شرايطي اطلاعات لازم را در اختيار خلبان‌ها قرار دهد. براي مثال اگر هوا خراب باشد و خلبان هم دچار اضطراب و هيجان شده باشد، اين مسؤول مراقبت پرواز است كه مي‌تواند به خلبان آرامش دهد و باعث شود كه هواپيما ايمن بر زمين بنشيند. همچنين يك مراقب پرواز بايد به زبان انگليسي مسلط باشد. چون بايد با خلبان‌ها انگليسي صحبت كند و خلبان‌ها نيز به زبان انگليسي پاسخ بدهند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
- دروس پايه:
رياضي عمومي، فيزيك، مباني و برنامه‌ريزي كامپيوتر، معادلات ديفرانسيل.
- دروس اصلي:
مباني مهندسي برق، مكانيك، نقشه‌كشي و نقشه‌خواني هوانوردي، الكترونيك عمومي، سيستم‌هاي كمك ناوبري، ناوبري، هواشناسي عمومي، سرويس هواشناسي، هوانوردي، مكانيك پرواز، زبان تخصصي، فرودگاهها، حقوق هواپيمايي، مباني مديريت، اصول مخابرات، اصول رادار، كاربرد كامپيوتر و اتوماسيون در مراقبت پرواز، آمار و احتمالات مهندسي.
دروس تخصصي:
مراقبت هوانوردي و طرح پرواز، سرويس‌هاي ترافيك هوايي، سرويس‌هاي اطلاعاتي هوانوردي، دستورالعمل‌هاي ناوبري و مراقبت پرواز (كنترل منطقه‌اي، كنترل تقرب و ارتفاع‌سنجي، برج كنترل) ، دستورالعمل‌هاي كنترل هواپيما به وسيله رادار، آموزش عملي رادار، تجسس و نجات، بررسي سوانح، طراحي دستورالعمل‌هاي پرواز، عمليات هواپيمايي، صلاحيت پرواز، سيستم ناوبري، ارتباطات و نظارت ماهواره‌اي، روش تدريس هواپيمايي، سيمولاتور برج كنترل، سيمولاتور كنترل منطقه‌اي، سيمولاتور تقرب پرواز.
موقعيت شغلي در ايران :
شاخه خلباني تنها در دانشگاه علوم و فنون هوايي شهيد ستاري ارائه مي‌شود و تمامي دانشجويان اين دانشگاه از بدو ورود بورسيه مي‌شوند و با درجه ستوان دومي فارغ‌التحصيل مي‌گردند و در طول خدمت در نيروي هوايي، مسكني مناسب و مطابق ضوابط نيروي هوايي دريافت مي‌كنند. شاخه مراقبت پرواز نيز در دانشگاه علوم و فنون هوايي شهيد ستاري و دانشكده صنعت هواپيمايي كشوري ارائه مي‌شود. گفتني است تعدادي از دانشجويان دانشكده صنعت هواپيمايي كشوري از ترم دوم تحصيلي ، در صورت احراز شرايط با توجه به نياز شركت‌هاي هواپيمايي بورسيه خواهند شد و در صورت سپردن تعهد خدمت از انجام خدمت وظيفه معاف مي‌شوند.
دانشگاه های پذیرنده : علوم و فنون شهید ستاری
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها : خلبانی ، مراقبت پرواز
*این رشته بصورت نیمه متمرکز دانشجو می پذیرد .
هوانوردی (خلبانی)
1- تعریف و هدف:
الف – تربیت متخصصین پرواز (خلبان) در مقطع کارشناسی با توانائی در زمینه شناخت، بهره برداری، مدیریت و پرواز با هواپیماهای مختلف.
ب – تامین کارشناس پرواز در جهت بررسی، تجزیه و تحلیل، طراحی عملیات، راه اندازی و کاربرد تجهیزات پروازی موجود در سازمانهای کشوری و لشگری که مورد استفاده هواپیماها، سیستمهای آفندی و پدافندی (رادارها و موشکهای هدایت شونده....) سیستمهای ناوبری هوائی و کامپیوترها می باشد.
2- نقش و توانائی:
الف – اعمال مدیریت و انجام سرپرستی در کلیه فعالیتهای مربوطه در زمینه عملیات پروازف مشاوره در طراحی و ساخت، گسترش، بهسازی و نوسازی سیستمهای پروازی.
ب – تهیه و تدوین طرحها، خط مشی و دستورالعملهای مورد نیاز در جهت توسعه و جایگزینی سیستمهای پروازی در سازمانهای ذیربط.
فارغ التحصیلان این دوره جذب سازمانهای مختلفی از قبیل سازمان هواپیمایی کشوری، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، ارتش جمهوری اسلامی ایران، هواپیمایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزارت جهاد کشاورزی و.... خواهند شد.
3- ضرورت و اهمیت:
پیشرفت سریع تکنولوژی هوافضائی و تجهیزات و وسائل پرنده و زمینی وابسته به سیستمهای مکانیکی، الکترونیکی و کامپیوتری مدرن و همچنین ضرورت تامین ایمنی لازم برای حفظ جان صدها انسان در حال پرواز آسیب پذیری اشخاص در روی زمین به هنگام وقوع سوانح هوائی از یک سو و دفاع موثر از آسمان کشور اسلامی ایران از سوی دیگر ضرورت و اهمیت ویژه آموزش عالی را در تربیت خلبانانی در سطح بالا در این دوره از زمان بیش از پیش عیان میسازد. مجموعه کارشناسی فنی هوانوردی (خلبانی) بمنظور پاسخ لازم به ضرورت فوق و برآورده نمودن نیاز به قطع وابستگی و رسیدن به خودکفائی در این زمینه تهیه گردیده است.
4- آموزش:
- طول دوره: زمان متوسط آموزش این مجموعه 4 سال و کلیه دروس آن در 8 ترم برنامه ریزی میشود.
دانشجویان در فرصتهای پیش بینی شده در طول دوره، در یگانهای عملیاتی، فنی و آموزشی سازمانهای فوق الذکر کارورزی انجام خواهند داد.
- تعداد واحدها: تعداد کل واحدهای این مجموعه 143 واحد میباشد. حداقل میزان تدریس هر واحد نظری یکساعت و هر واحد عملی 3 ساعت در هفته است.
دروس عمومی 20 واحد
دروس پایه 20 واحد
دروس اصلی 50 واحد
دروس تخصصی الزامی 23 واحد
دروس پروازی الزامی 23 واحد
دروس تخصصی اختیاری و پروازی اختیاری 16 واحد
5- این برنامه مشتمل بر سه گرایش می باشد که عبارتند از:
کارشناسی خلبانی در هواپیمای نظامی، هواپیمای غیرنظامی و هلیکوپتر. تا مرحله دروس تخصصی الزامی (یعنی مجموعا 16 واحد) کلیه دروس مشترک است و 30 واحد باقیمانده باضافه کارورزی صرف دادن تخصص به دانشجو در هر گرایش می شود.
دروس پایه
| ردیف | نام درس | واحد |
|
14 15 16 17 18 19 20 21 |
ریاضی عمومی 1 فیزیک مکانیک فیزیک حرارتا ریاضی عمومی 2 فیزیک الکتریسته و مغناطیس آمار و احتمالات معادلات دیفرانسیل آزمایشگاه فیزیک الکتریسته و مغناطیس |
4 2 2 4 2 3 2 1 |
| جمع | 20 |
دروس اصلی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 |
مبانی کامپیوتر ارتعاشات عمومی استاتیک مبانی مهندسی برق عمومی دینامیک عمومی مقاومت مصالح 1 مکانیک سیالات عمومی نجوم ترمودینامیک عمومی نقشه کشی صنعتی مبانی مدیریت و تحقیق در عملیات الکترونیک عمومی آزمایشگاه مقاومت مصالح آئرودینامیک آئرودینامیک سیالات تراکم پذیر آزمایشگاه آترودینامیک مقدمه ای بر اصول پرواز موتورهای هواپیما کارگاه موتور زبان تخصصی 1 ساختمان هواپیما انتقال حرارت عمومی |
2 2 3 3 3 3 3 1 3 1 2 3 1 3 3 1 3 3 1 2 2 2 |
| جمع | 50 |
دروس تخصصی الزامی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 |
سیستمهای الکترونیکی هواپیما سرویس اطلاعات هوانوردی و عملیات هواپیما آلات دقیق هوائی سیستمهای الکترونیکی هواپیما ناوبری هوائی 1 ناوبری هوائی 2 هواشناسی 1 هواشناسی 2 (عملی) فیزیولوژی هوائی قوانین و مقررات هوانوردی مکانیک پرواز کاربردی |
2 2 2 2 2 2 3 1 2 2 3 |
| جمع | 23 |
دروس پروازی الزامی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
55 56 57 58 59 60 61 |
پرواز اولیه 1 (نظری) پرواز اولیه 2 (عملی) پرواز اولیه 3 (نظری) پرواز اولیه 4 (عملی) پرواز پایه 1 (نظری) پرواز پایه 2 (عملی) پرواز پایه 3 (عملی) |
1 1 1 2 3 3 3 |
| جمع | 14 |
دروس تخصصی الزامی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
62 63 64 65 66 67 68 |
پرواز اولیه هلیکوپتر 1 (نظری) پرواز اولیه هلیکوپتر 2 (عملی) پرواز اولیه هلیکوپتر 3 (نظری) پرواز اولیه هلیکوپتر 4 (عملی) پرواز پایه هلیکوپتر 1 (نظری) پرواز پایه هلیکوپتر 2 (عملی) پرواز پایه هلیکوپتر 3 (عملی) |
1 2 2 3 2 2 2 |
| جمع | 14 |
دروس تخصصی اختیاری و پروازی اختیاری
| ردیف | نام درس | واحد |
|
69 70 71 72 73 74 75 76 77 |
ویژگیهای فرودگاهها ایمنی پرواز تسهیلات فروگاهی جنگ الکترونیک آشنایی با اصول رادار آئرودینامیک هلیکوپتر سرویس ناوبری 1 سرویس ناوبری 2 زبان تخصصی 2 (نظری) |
2 1 1 2 2 3 2 2 2 |
| جمع | 18 |
الف: دانشجویان با نظر گروه آموزشی باید 16 واحد از دروس تخصصی اختیاری و پروازی را در یک زمینه خاص انتخاب نموده و با موفقیت بگذرانند.
ب: دانشجویان با نظر گروه آموزشی می توانند تا 6 واحد از دروس مهندسی مکانیک، هوافضا و الکترونیک را بعنوان دروس اختیاری انتخاب نمایند.
دروس گرایشهای نظامی و غیرنظامی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 |
پرواز پیشرفته نظامی 1 (نظری) پرواز پیشرفته نظامی 2 (عملی) پرواز پیشرفته نظامی 3 (عملی) پرواز تخصصی نظامی 1 (نظری) پرواز تخصصی نظامی 2 (عملی) پرواز پیشرفته غیرنظامی 1 (نظری) پرواز پیشرفته غیرنظامی 2 (عملی) پرواز تخصصی غیرنظامی 1 (نظری) پرواز تخصصی غیرنظامی 2 (عملی) پرواز تخصصی غیرنظامی 3 (عملی) |
3 4 3 3 3 2 2 3 1 3 |
| جمع | 27 |
دروس پروازی اختیاری (هلیکوپتر)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
88 89 90 91 92 93 94 95 |
پرواز پیشرفته 2 (نظری) پرواز پیشرفته هلیکوپتر 2 (عملی) پرواز تخصصی هلیکوپتر 1 (نظری) پرواز تخصصی هلیکوپتر 2 (عملی) پرواز تخصی هلیکوپتر 3 (نظری) پرواز تخصصی هلیکوپتر 4 (عملی) پرواز تخصصی نظامی هلیکوپتر شکاری 1 (نظری) پرواز تخصصی نظامی هلیکوپتر شکاری 2 (عملی) |
2 2 2 2 2 3 2 3 |
| جمع | 18 |