داده ها و اطلاعات یکی از با ارزش ترین و مهمترین منابع تحقیق برای پژوهشگران و حتی مدیران و تصمیم گیرندگان سازمانی محسوب می شود. هر چه اطلاعات دقیق تر و بیشتری در مورد یک پدیده داشته باشید بهتر خواهید توانست آن را مدیریت کرده و برای آن برنامه ریزی کنید. زمانی که یک موضوع تحقیق را انتخاب می کنید به دنبال این هستید که راه حل درست، قابل قبول و کاربردی برای آن ارائه نمایید و این کار ممکن نیست مگر با داشتن داده ها و اطلاعات درست و دقیق در مورد آن مشکلات.
بسیاری از شرکت ها و سازمان ها سالانه مبالغ بسیار زیادی را صرف گردآوری و تحلیل داده های سازمانی می کنند چرا که این داده ها می توانند سود، بهره وری، فروش بیشتر، رضایت مشتریان، کاهش هزینه ها و بسیاری مزایای دیگر برای موسسات و شرکت ها به همراه داشته باشد. از طرف دیگر دانشگاه ها و موسسات آموزشی در قالب پایان نامه یا رساله دکتری از دانشجویان درخواست می کنند که سعی کنند با انجام یک پژوهش مشکلی را در جامعه، علم یا صنعت شناسایی و حل کنند و بعضا هزینه های زیادی را متحمل می شوند تا به نتایج مناسب دست پیدا کنند. روش های جمع آوری داده ها در روش تحقیق کمی و کیفی شامل موارد زیر می شود:
1. مصاحبه (Interview): مصاحبه یا اینترویو به روشی از گردآوری داده اطلاق می شود که پژوهشگر یا نویسنده بدون آنکه پیش زمینه ذهنی از پاسخ سوالات برای مخاطب ایجاد کند، اقدام به جمع آوری نظرات افراد در مورد یکسری از موضوعات مشخص می کند. یکی از مهمترین نکاتی که در فرآیند مصاحبه مطرح می شود این است که مخاطب نباید تحت تاثیر نظر پژوهشگر یا مصاحبه کننده قرار بگیرد و نظرات یا ایده های او را بازتاب دهد. سوالات خودتان را باید به گونه ای مطرح کنید که کاملا خنثی باشد تا جهت دهی ذهنی یا تعصب در فرآیند مصاحبه وارد نشود. روش مصاحبه معمولا یک روش گران قیمت قلمداد می شود و راههای برای کاهش هزینه های آن وجود دارد از جمله مصاحبه تلفنی یا آنلاین و تشکیل تیم هایی از مصاحبه شوندگان برای صرفه جویی در زمان و هزینه. به طور کلی نویسنده یا پژوهشگر می بایست مشخص کند که هدف اصلی از مصاحبه چیست و چطور قصد دارد هزینه های مربوط به آن را کاهش دهد.
2. تحقیق میدانی و پرسشنامه (Questionnaire and Survey): پرسشنامه یا تحقیق میدانی به صورت گسترده ای در روش تحقیق کمی کاربرد دارد و معمولا به دو روش سوالات باز و سوالات بسته مطرح می شوند. سوالات باز بسیار شبیه به مصاحبه بوده و شخص مشارکت کننده در تحقیق می تواند نظر و دیدگاه خود را در مورد سوالات پرسشنامه نگارش کند. ولی در سوالات بسته معمولا یک طیف لیکرت 5-7 تایی تعریف شده و از متقاضیان درخواست می شود که از بین گزینه های موجود با توجه به دیدگاه و نظر خودشان یکی را انتخاب کنند. معمولا داده های گردآوری شده در قالب پرسشنامه را به صورت عددی وارد نرم افزارهایی مانند SPSS کرده و توسط نرم افزارهای موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. طراحی سوالات پرسشنامه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که در صورت طراحی سوالات اشتباه، نتایج و اطلاعات غلطی حاصل شده و تمامی دستاوردهای پایان نامه دچار مشکل خواهد شد.
3. مشاهده (Observation): این روش از گردآوری داده ها بدون دخالت مستقیم پژوهشگر و مطرح کردن سوال انجام می پذیرد که اصلاحا عنوان مشاهده به آن اطلاق می شود. روش مشاهده یکی از روش های گردآوری داده است که معمولا در روش تحقیق کیفی مورد استفاده قرار می گیرد و جنبه های یکجانبه بودن و یا غیرقابل اعتماد بودن ممکن است برای آن مطرح شود. به طور کلی توصیه می شود این روش را در تلفیق با سایر روش های گردآوری داده ها مثل مصاحبه یا پرسشنامه انجام دهید.
4. اسناد و اطلاعات ثبت شده (Documents and Records): در برخی از موارد در فرآیند گردآوری داده های پایان نامه ممکن است نیازی به صرف هزینه و زمان زیاد برای گردآوری داده ها نباشد و براحتی بتوان داده ای مربوط به تحقیق را از گزارشات، اسناد و مدارک ثبت شده دولتی و غیردولتی گردآوری نمود. گزارشات سازمانی، اسناد مالی، قراردادها و تمامی مدارکی که حاوی اطلاعات یک مجموعه باشند می توانند در فرآیند پژوهش و تحقیق مورد استفاده قرار بگیرند.
5. گروه های هدف (Focus Group): روش گردآوری داده های مربوط به گروه های هدف نوعی از روش تحقیق است که در آن یک گروه مشخص از افراد که ویژگی های مشابهی دارند را انتخاب کرده و در قالب مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه از آن ها داده گردآوری می شود. بیشتر سوالاتی که در این بخش از مشارکت کنندگان پرسیده می شود در قالب سوالات باز طراحی شده است و مخاطبان می توانند به آن پاسخ های کاملا دلخواه بدهند.
6. تاریخچه زبانی (Oral Histories): روش گردآوری داده ها در قالب تاریخچه زبانی ممکن است شبیه به مصاحبه به نظر برسد ولی محقق به دقت اطلاعات تاریخی، نظرات، دیدگاه مشارکت کنندگان را جمع آوری، ثبت و ضبط و تفسیر می کند.
اهمیت رفرنس دهی در تحقیق - روش تحقیق کمّی در پایان نامه - روش تحقیق کیفی در پایان نامه