آیا می دانید که در کشورهای پیشرفته 70 % کودکان ، زیر پوشش مراکز پیش دبستانی قرار دارند و در کشور ما این رقم تنها 8 % است . دلیل استقبال کشور های توسعه یافته از مراکز پیش دبستانی این است که امروزه روانشناسان و متخصصان علوم تربیتی معتقدند که شخصیت اصلی انسان ، در چهار سال اول زندگی شکل می گیرد و و در این سنین کودک باید تحت تعلیم و تربیتی عمیق و همه جانبه قرار گیرد تا به رشد کامل جسمی ، روحی و عاطفی دست یابد .
در این میان مراکز پیش دبستانی می توانند با ایجاد امکانات آموزشی پرورشی ، اجتماعی و رفاهی ، شرایط لازم را برای رشد همه جانبه کودکان فراهم سازد ، این مراکز اولین محیط اجتماعی و در واقع پلی بین خانه و اجتماع برگ است که کودک به آن تعلق دارد . در این ، مراکز آگاهی های کودک رشد یافته و با استفاده از روشهای غیر آموزشی ، فرصتی برای یاد گیری وسیعتر ، غنی و همه جانبه پیدا می کند . این نوع آموزش با روحیه جستجو گر ، فعال و کنجکاو کودک سازگار است و او را به یادگیری و اکتشاف بر می انگیزد .
بنابر این در کنار خانواده ها و هم پای تربیت آنها ، لازم است که مراکز آموزش پیش از دبستان درزمینه تکامل همه جانبه کودک نقش داشته باشد
اهمیت این مراکز زمانی آشکارتر می شود که بدانیم در بسیاری از مواقع ، خانواده وظیفه خود را به دلیل آشنا نبودن با مسائل تربیتی ، فقر فرهنگی ، کم سوادی یا بی سوادی ، مشکلات اقتصادی ، دور بودن والدین از محیط خانه به علت کار و تأمین زندگی ، از هم گسیختگی خانوادگی و موارد بی شمار دیگر ، بخوبی ایفا نمی کند . اینجاست که مراکز پیش دبستانی باید کمبود های آموزشی ، تربیتی ، جسمی و عاطفی کودکان را جبران نمایند .
رشته رشد و پرورش کودکان پیش دبستانی با توجه به همین ضرورت و نیاز به داشتن مربیان مجرب و توانمند ، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دایر شده است . این رشته در مقطع کارشناسی دو گرایش (کودکان عادی ) و ( کودکان نیازهای ویژه ) دارد .
گرایش کودکان عادی :
چگونه باید برای کودکان داستان گفت ، به آنها شعر آموخت و با آنها بازی کرد؟ زبان آموزی و آموزش مفاهیم ریاضی چگونه باید به آنها یاد داد تا کودک رشد کامل و همه جانبه ای داشته باشد ؟
هر بازی ، سرگرمی و آموزشی در این مرکز قبل از دبستان ، سبب تکامل ادراک ، حافظه ، تخیلات ، خلاقیت و نیروی عضلانی کودک می شود و برای وی امکان کنترل اعمال او را فراهم می سازد . در مرکز قبل از دبستان ، کودک با دیدن نمایشهای عروسکی و عادت به بازی با دوستان در نقش بزرگسالان و بیان قصه با نقاشی و معرفی شخصیت های واقعی یا غیر واقعی ، امکان می یابد تا وارد دنیای بزرگسالان شود و بیان قصه با نقاشی و معرفی شخصیت های واقعی یا غیر واقعی امکان می یابد تا وارد دنیای بزرگسالان شود و به اصطلاح پایش روی زمین قرار گیرد .همچنین نقاشی هایی که کودک در مهد کودک می کشد ، در تشکیل شخصیت و روان او اهمیت بسزایی دارد و نه تنها برای او امکان شناسایی محیط و شرکت خود را در آن فراهم می کند ، بلکه به او امکان می دهد تا مسائلی را که به صورت نا منظم از همه طرف برای او مطرح است به شکل صورت بندی شده منظم کند .البته برای رسیدن به اهداف یاد شده ، نیاز به مربیان متخصصی است که از ویژگی ها و نیاز های کودکان اطلاع داشته باشند ، هدف رشته رشد و پرورش کودکان پیش دبستانی – گرایش کودکان عادی ، تربیت همین دسته از مربیان است ، افرادی که در مراکز پیش دبستانی وابسته به سازمان بهزیستی ، وظیفه آموزش و تربیت کودکان را بر عهده دارند . گفتنی است که این گرایش نقاط اشتراکی با رشته علوم تربیتی – گرایش آموزش کودکان دبستانی و پیش دبستانی دارد ؛ با این تفاوت که رشته علوم تربیتی در دو حیطه کودکان دبستانی و پیش دبستانی فعالیت می کند و مربیان مورد نیاز آموزش و پرورش را در دو حیطه تربیت می نماید ، اما رشته رشد و پرورش کودکان پیش دبستانی – گرایش کودکان عادی ، زیر نظر سازمان بهزیستی کشور است و تنها مربیان پیش دبستانی را تربت می کند .
- گرایش کودکان با نیاز های ویژه :
اطلاع از ناتوانی ها ، توانایی ها و قابلیت کودکان را در سنین پیش از دبستان ، به طور چشمگیری در موفقیت های بعدی و پیشگیری از اختلالات بسیار موثر است .
از همین رو در این دوران یکی از مهمترین خدماتی که مربی می تواند انجام دهد ، تشخیص کودکان تحت مراقبت خود ، از نظر رفتارهای فیزیکی و ذهنی است ، زیرا یک مربی در زمانی طولانی و در موقعیت های بسیار طبیعی ودکان را مشاهده می کند و چنانچه تفاوتی جدی و زیر بنایی در کودک وجود داشته باشد ، می تواند این اختلالات را در بسیاری از زمینه ها ، پیش از اینکه جدی شوند تشخیص دهد و زمینه را برای کمکهای لازم متخصصان به نحو معتبر فراهم آورد .
زمانی می توان به اهمیت این مسأله پی برد که دانست ، هر چه ناتوانایی های کودکان زودتر شناخته شود ، زودتر تصحیح می شود و حتی تشکیل الگو ها و عادت های نا مطلوب و واکنش های عاطفی کاهش می یابد .
برای مثال ، اگر در دوره پیش از دبستان ، کودکانی که دچار تنبلی چشم ، نا شنوایی یا کم شنوایی و اختلال ذهنی هستند ، شناخته شوند ، در بهبود جسمی ، ذهنی و روحی آنها بسیار تأثیر خواهد گذاشت و والدین نیز دچار تنش و آسیب اجتماعی و عاطفی کمتری می شوند .
هدف گرایش رشد و پرورش کودکان با نیاز های ویژه ، تربیت متخصصانی است که نتوانند در این زمینه فعالیت کنند و نیاز های جامعه ما را بر طرف سازند .
توانایی های لازم :
کودک مثل آئینه درخشانی است که هر چه ببیند ، فوراً می گیرد و منعکس می کند .او مثل صفحه سپیدی است که هر آنچه بر آن بنویسی ، در خود نگاه می دارد و چون خمیر یا مومی است که در دستان مربی به هر گونه ای ساخته می شود . در واقع آنچه در کودکی به خرد سال آموخته می شود ، درست مثل نقشی است که بر سنگی کنده شود ، اثرش همیشه باقی می ماند .
از همین رو ، مربی کودکان پیش دبستانی بودن ، از سخت ترین کار ها است ؛ زیرا رفتار ، طرز صحبت کردن و بیان ، نگاه ، پوشش ، راه رفتن و در کل همه کارهای مربی ، در کودک نقش جاودانه می بندد و کوچکترین لغزش مربی ، بر گروهی از کودکان اثری منفی می گذارد .
از سوی دیگر ، مربی کودکان بودن ، از بهترین کار ها است ؛ چرا که با شخصیت و روح انسانهایی پر احساس و پر از شور معصومانه سر و کار دارد و پایه جامعه را می سازد .
به همین دلیل دانشجوی این رشته باید فردی پاک ، صادق ، سالم و پر انرژی و عاشق کودکان و آشنا با روانشناسی کودک باشد .همچنین لازم است که وی فردی خلاق و سازنده باشد تا بتواند شیطنت و کنجکاوی کودکان را به بهترین راه سوق دهد و از شجاعت و جسارت کودک برای یاد گیری ، کشف دنیای پیرامون و پرورش هوش و استعداد وی بهره بگیرد .
برای مثال ، اسباب بازی که در دیدگاه اکثر مردم وسیله ای برای گذراندن اوقات فراغت کودک است ، می تواند انعکاسی از ابزار شغل و ححرفه فردای کودک باشد ؛نحوه استفاده از آن حرفه ای را به او آموزش می دهد ، نوع و شکل و رنگ آن ، او را با دنیایی از علم فیزیک آشنا می نماید ، روش کار با آن می تواند دری از دنیای عجایب را بر روی کودک بگشاید و در کل این وسیله می تواند به او توجه و دقت در مسائل را بیاموزد .
در این میان ، یمک مربی باید فکری سازنده داشته باشد تا با این وسایل ، هم شوق و رغبت کودک را جلب کند و هم وسیله بازی ، خصوصیت آموزشی و پرورشی را در خود داشته باشد و فرهنگ درست و صحیح را نیز ب کودک انتقال دهد .
موقعیت شغلی در ایران :
در حال حاضر 36 هزار مربی ، بدون تحصیلات دانشگاهی و تخصص لازم ، در مهد کودکهای کشور فعالیت می کنند این به معنای آن است که فرصتهای شغلی بسیاری برای فارغ التحصیل این رشته وجود دارد ؛ زیرا بی شک هر مرکز پیش دبستانی مایل است که از مربیان مجرب و متخصص برخوردار باشد ؛ کار شناسانی که می توانند سطح کیفی مرکز را در حد قابل توجهی افزایش دهند .
در ضمن فارغ التحصیل این رشته می تواند به عنوان کارشناس تهیه مواد و وسایل آموزشی و کمک آموزشی ، در مراکز پیش دبستانی و نیز به عنوان کارشناس آموزش و برنامه ریزی درسازمان بهزیستی کشور ،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مراکز کودکان استثنایی فعالیت نماید .
- درس های این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در هر گرایش کودکان عادی و کودکان با نیاز های ویژه
اصول و مبانی آموزش و پرورش ، آموزش و پرورش تطبیقی ، روان شناسی عمومی ، روش ها و فنون تدریس ، روانشناسی رشد ، آسیب شناسی روانی کودک ، کمکهای اولیه ، روانشناسی تربیتی ، بهداشت روانی و مسائل خانواده ، مقدمات برنامه ریزی آموزشی و درسی ، آموزش و پرورش
کودکان استثنایی ، عوامل اجتماعی در رشد و پویایی گروهی ، روش های مصاحبه ، مقدمات تکنولوژی آموزشی ، روش های آماری در علوم تربیتی ، سنجش و اندازه گیری در علوم تربیتی ، بهداشت و تغذیه مادر کودک ، بیماری های کودکان ، اختلالات رفتاری و روش های تغییر و اصلاح رفتار کودکان ، روانشناسی بازی ، مدیریت مراکز پیش دبستانی ، آشنایی با مفاهیم ریاضیات و علوم پیش دبستانی ، آموزش مهارتهای اجتماعی و اخلاق به کودکان ، آموزش هنر به کودکان ، کاردستی و مهارتهای فنی ، کارورزی ، مشاوره کودک ، قصه گویی و نمایش خلاق ، برنامه ریزی در دوره پیش دبستان ، مسائل ژنتیک ، جامعه شناسی عمومی ، حقوق کودک ، مقدمات روش تحقیق در علوم تربیتی ، مقدمات تکنولوژی آموزشی ، روش های آماری در علوم تربیتی ، سنجش و اندازه گیری در علوم تربیتی ، آشنایی با کامپیوتر ، ارتباط و آموزش خانواده ،آموزش و پرورش پیش دبستانی .
- دروس تخصصی گرایش کودکان عادی:
رشد و پرورش زبان و مهارتهای کلامی ، حرکات ورزشی و سرودهای خاص کودکان ، ادبیات کودکان ، کارورزی ، طرح پژوهشی مقدماتی .
دروس تخصصی گرایش رشد و پرورش کودکان با نیاز های ویژه
شناخت کودکان ، آشنایی با اختلالات رشد روانی – حرکتی کودکان عادی و استثنایی، آشنایی با بهداشت روانی معلولین و خانواده آنها ، آشنایی با روانشناسی کودکان فزون کنش و کمرویی در کودکان پیش دبستانی و روش های اصلاح ، اختلالات گویایی و روش های اصلاح در کودکان و نوجوانان ، کارورزی ، طرح پژوهشی مقدماتی .
دانشگاه های پذیرنده : دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی – تهران
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها : کودکان عادی ، رشد و پرورش کودکان با نیازهای ویژه .