آيا خياباني را مي‌شناسيد كه در آن نانوايي, خواروبار فروشي, ميوه‌فروشي يا آرايشگاه نباشد؟
بي‌شك در هر خياباني مراكز خدماتي ياد شده و دهها واحد خدماتي ديگر به چشم مي‌خورد. اما چرا در حالي كه هيچ سازمان يا نهادي مسؤول ايجاد اين مراكز در خيابان‌هاي مختلف نيست ما در هر خياباني به واحدهاي فوق دسترسي داريم؟راستي چرا بسياري از واحدهاي خدماتي 50 سال پيش مثل لحاف دوزي, چيني بندزني و حلبي‌سازي از بين رفته‌اند و در مقابل مغازه‌هاي تزئينات ساختماني و فروشگاه‌هاي لوازم صوتي و تصويري ايجاد شده است؟ علم اقتصاد به سؤال‌هاي فوق پاسخ مي‌دهدو اين كه در يك جامعه چه عواملي باعث تخصيص منابع مي‌شود.
به عبارت ديگر علم اقتصاد، علم تخصيص بهينه منابع است. منابعي كه كم يا محدود هستند. اين علم در مراكز آموزش عالي تحت عنوان رشته علوم اقتصادي ارائه مي‌شود. رشته اقتصاد در مقطع كارشناسي داراي شش شاخه اقتصاد نظري, بازرگاني, كشاورزي, پول و بانكداري, صنعتي و حمل و نقل است و داوطلبان هر سه گروه آزمايشي علوم رياضي و فني, علوم تجربي و علوم انساني مي‌توانند اين رشته را انتخاب كنند. البته براي داوطلبان علوم انساني شاخه اقتصاد نظري ارائه نشده است.
اما به گفته استادان اين رشته تفاوت شاخه‌هاي مختلف اقتصاد در مقطع كارشناسي كمتر از 30 واحد درسي است و چون دانشجويان مي‌توانند 9 واحد اختياري خود را از شاخه ديگر انتخاب كنند، تفاوت قابل توجهي بين شاخه‌هاي مختلف اين رشته وجود ندارد. بويژه اين كه بين دروس تخصصي هر شاخه نيز تشابه‌هاي بسياري وجود دارد براي مثال از يازده درس اختصاصي شاخه اقتصاد پول و بانكداري , چهار درس آن با شاخه اقتصاد بازرگاني مشترك است. با اين همه ما براي آشنايي شما با شاخه‌هاي رشته اقتصاد, به معرفي اجمالي آنها مي‌پردازيم.
- شاخه اقتصاد نظري:
هسته اصلي تئوري‌هاي اقتصادي مثل اقتصاد رياضي و اقتصاد سنجي در شاخه اقتصاد نظري مطالعه مي‌شود؛ يعني اين شاخه بيشتر جنبه انتزاعي و تئوري دارد و تأكيد آن بر روي تئوري‌هاي رياضي است و دانشجوي اقتصاد نظري كمتر پديده‌هايي از قبيل تجارت را مطالعه مي‌كند.
دروس تخصصي اقتصاد نظري :
اقتصاد كشاورزي, اقتصاد مديريت, اقتصاد رياضي, اقتصاد سنجي, تاريخ عقايد اقتصادي, برنامه‌ريزي اقتصادي, اقتصاد منابع .
- شاخه اقتصاد بازرگانی:
اقتصاد بازرگاني يكي از شاخه‌هاي كاربردي اقتصاد است كه در آن دانشجو با جنبه‌هاي توصيفي و تحليلي مديريت توليد, مديريت بازاريابي و كاربردهاي آن، قوانين و مقررات ماليات در ايران, انواع حسابرسي و اصول حسابداري آشنا مي‌شود. همچنين با استفاده از يك سري مدلهاي تصميم‌گيري و متدهاي كمي, تعيين خط مشي مطلوب را در مسائلي كه يك مدير با آن مواجه مي‌شود، فرا مي‌گيرد.
- دروس تخصصي اقتصاد بازرگانی :
اقتصاد مديريت, روش‌هاي مقداري در بازرگاني, مديريت توليد, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, حسابداري شركت‌ها, حسابداري صنعتي, اصول بازاريابي, اصول بيمه, مديريت مالي.
- شاخه اقتصاد صنعتی:
در شاخه اقتصاد صنعتي دانشجويان طي چند واحد با ساختار بازار صنعت, بازرگاني بين‌المللي, منافع و مضرات انحصار, سياست رقابت, منافع مصرف‌كننده, هزينه‌ها و حقوق و مقررات كاري كه تنظيم‌كننده روابط بين كارگران و كارفرمايان است, آشنا مي‌شوند.
- دروس مشترك در همه شاخه‌هاي علوم‌اقتصادی :
زبان خارجه تخصصي, اصول سازماني و مديريت, حقوق تجارت, مباني جامعه‌شناسي, رياضيات, آمار, روش تحقيق, اصول حسابداري, جغرافياي اقتصادي ايران, اقتصاد خرد, اقتصاد كلان, پول و بانكداري, مباني فقهي اقتصاد صدر اسلام, نظام‌هاي اقتصادي, تجارت بين‌الملل, اقتصاد توسعه, اقتصاد ايران.
دروس تخصصي اقتصاد نظري :
اقتصاد صنعتي, حسابداري شركت‌ها, حسابداري صنعتي, اقتصاد منابع, مديريت توليد, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, اقتصاد سنجي, حقوق كار و روابط صنعتي, پژوهش عملياتي.شاخه اقتصاد پول و بانكداريدانشجويان اين شاخه با نحوه عملكرد بانك‌هاي داخلي و خارجي, اسناد اعتباري ارزي, سياست‌هاي پولي و مالي به عنوان مهم‌ترين سياست‌هاي تثبيت اقتصادي و چگونگي تجزيه و تحليل صورت حساب‌هاي مالي آشنا مي‌شوند.
دروس تخصصي اقتصاد پول و بانكداري :
عمليات بانكي داخلي, عمليات بانكي خارجي, سياست‌هاي پولي و مالي, بانكداري اسلامي, روش‌هاي مقداري در بازرگاني, سازمان‌هاي پولي و مالي بين‌المللي, حسابداري شركت‌ها, تجزيه و تحليل صورت‌هاي مالي, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, تأمين منابع مالي و بورس اوراق بهادار, مديريت مالي.
- شاخه اقتصاد كشاورزی:
دانشجويان اين شاخه, اقتصادي را كه به محصولات كشاورزي و زمين و زراعت باز مي‌گردد, مطالعه مي‌كنند. زيرا بازار محصولات كشاورزي به دليل اينكه در بسياري از موارد، پيوستگي توليد را ندارد همچنين متغيرهايي مثل آب و هوا و خاك در آن اثر عمده‌اي مي‌گذارد, به مطالعه تخصصي و ويژه‌اي نيازمند است؛ يعني كارشناس اقتصادي اين بخش بايد علاوه بر آشنايي با اصول و مباني علم اقتصاد, با مسائل كشاورزي از قبيل توليد كشاورزي و بازارهاي محصولات كشاورزي آشنايي داشته باشد.
- دروس تخصصي اقتصاد كشاورزی :
اقتصاد كشاورزي, توسعه و سياست كشاورزي, اقتصاد منابع, اقتصاد سنجي, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, بازاريابي محصولات كشاورزي, مديريت مزرعه, جامعه‌شناسي روستايي, پژوهش عملياتي.
توانايیهای لازم :
در مقطع متوسطه, كتاب اقتصاد تنها براي دانش‌آموزان رشته علوم‌انساني ارائه شده است و چون مباحث اين كتاب جنبه حفظي دارد, بسياري از داوطلبان آزمون سراسري تصور مي‌كنند كه براي موفقيت در رشته اقتصاد بايد حافظه قوي داشت تا بتوان مفاهيم و نظريه‌هاي متعدد را حفظ كرد. در حالي كه به گفته استادان و دانشجويان اين رشته, دانشجوي اقتصاد بيش از هر چيز بايد در درس رياضي قوي باشد تا بتواند در اين رشته موفق گردد.همچنين دانشجوي اقتصاد لازم است كه به مباحث اجتماعي علاقه‌مند بوده و الفباي جامعه‌شناسي, علوم سياسي و روانشناسي را بداند چون اقتصاد يك حلقه از علوم اجتماعي است و زنجيره علوم اجتماعي نيز به هم مرتبط است.
موقعيت شغلی در ايران :
دانشجويان دوره كارشناسي اقتصاد بيشتر اطلاعات اوليه و پايه را مطالعه مي‌كنند در نتيجه نبايد انتظار داشته باشند كه پس از فارغ‌التحصيلي به طور تخصصي و كاربردي فعاليت نمايند مگر دانشجوياني كه خودشان مطالعه و فعاليت بيشتري داشته و تئوري‌هايي را كه مطالعه مي‌كنند, به كار نيز مي‌گيرند. يعني مي‌توانند مدلهاي اقتصادي نوشته, تجزيه و تحليل كرده و پيشنهادهاي تازه‌اي براي رفع مشكلات اقتصادي مؤسسه و سازمان‌هاي مختلف ارائه دهند.البته اين به آن معنا نيست كه در حال حاضر فارغالتحصيلان اين رشته بازار كار ندارند بلكه مي‌توانند در بخش‌هاي مختلف وزارت اقتصاد مثل بخش ماليات, وزارت صنايع, سازمان برنامه و بودجه, بانك مركزي و مركز آمار فعاليت كنند و مهمتر از همه اينكه حتي اگر فارغالتحصيلان اقتصاد در رشته تخصصي خود فعاليت نكنند, به دليل داشتن ذهني باز و تحليل‌گر و آشنايي صحيح با مسائل و مباحث اقتصادي, نگاه كارشناسانه‌اي نسبت به جامعه و پيرامون خود دارند و مي‌توانند در هر شغلي موفق و كارآمد باشند.