تحلیل آماری.
علم آمار به معنای مطالعه فرآیند گردآوری، تجزیه و تحلیل، تفسیر، ارائه و سازماندهی دادههای خام است. با توجه به این موضوع، تعریف تحلیل آماری (statistical analysis) به معنای تولید نمودارها و جداول آماری از دادههای خام است، به گونه ای که نتایج آن قابل فهم و استنتاج باشند. فرض کنید به عنوان یک پژوهشگر اقدام به توزیع پرسشنامه در مورد یک موضوع مشخص کردهاید و دادههای خام بسیاری را در این حوزه جمع نمودهاید. اما چطور میخواهید متوجه نظر مشارکت کنندگان و یا افراد پاسخ دهنده به تحقیق شوید؟ چگونه میخواهید دریابید که نتایج تحقیق چه بودهاست؟ و یا چطور میخواهید از صحت و اعتبار تحقیقتان مطمئن شوید؟
در همین راستا یکی از اساسیترین و مهمترین ابزار تحلیل و بررسی صحت و دقت نتایج تحقیق، استفاده از تحلیل آماری (Statistical Analysis) است که به شما کمک می کند تا یافتهها و نتایج شفافی از دادههای خام بدست آورید. شروع فرآیند تحلیل آماری با مشخص کردن جامعه آماری و جامعه نمونه آغاز میشود.
پیش از آنکه اقدام به جمعآوری دادهها کنید باید سعی کنید جامعه هدف خود برای تحقیق را شناسایی نمایید. برای مثال فرض کنید موضوع تحقیق شما " تاثیر تحریمهای بینالمللی بر روی تصمیمهای سازمانی هتلداران کشور" است. به نظر شما جامعه هدف مناسب برای گردآوری دادههای آماری کدام است؟ آیا کارکنان هتلها هم میتوانند در فرآیند گردآوری دادهها مشارکت کنند؟ آیا تنها مدیران و تصمیمگیران هتلها گزینه مناسبی هستند و یا سیاستگذاران کشوری در حوزه گردشگری و هتلداری نیز مناسب این تحقیق میباشند؟ انتخاب درست و دقیق جامعه آماری به شما کمک میکند که بتوانید دادههای دقیقتری داشته و به نتایج کاربردیتر دست پیدا کنید.
جامعه نمونه نماد و مظهری از جامعه آماری است و یک ماهیت خلاصه شده از آن ارائه مینماید. در مثال قبلی گردآوری داده از تمامی مدیران و سیاستگذاران هتلداری کار بسیار دشواری است و به همین منظور پژوهشگر سعی میکند یک جامعه نمونه از آن انتخاب کند. برای مثال جامعه هتلداران استان تهران و یا مدیران هتل های 4و5 ستاره میتوانند نمونه مناسب و قابل اندازهگیری برای یک تحقیق باشند. از طرف دیگر انتخاب نمونه در تعمیمپذیری تحقیق تاثیر بسیار زیادی دارد. اگر نمونه آماری به درستی انتخاب شود و نماینده مناسبی برای کل جامعه باشد، در نهایت نتایج به دست آمده از نمونه تحقیق قابل تعمیم به کل جامعه آماری است.
تحلیلهای آماری و کمی که در حوزههای مختلف انجام میگیرند دو رویکرد کلی را دنبال میکنند:
(1) مطالعات آزمایشگاهی
(2) مطالعات مشاهدهای
مطالعات آزمایشگاهی (Experimental Study) برروی یک سیستم و یا نمونه انجام میشود و هدف آن دستکاری و بررسی نتایج حاصل از دستکاری است. فرض کنید قصد بررسی مقاومت یک نوع خاصی از سیمان یا بتون در محیط آزمایشگاه را دارید.
در این حالت سعی میکنید با اعمال تغییرات و دستکاری محیطی مانند رطوبت، فشار، دما و سایر عوامل محیطی و شیمیایی، میزان مقاومت در سیمان و یا بتون را اندازه بگیرید.
مطالعات مشاهده ای (Observational Study) که بیشتر در حوزه علوم اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرند به بررسی یه موضوع در جامعه پرداخته و نتایج حاصل از مشاهدات خود را گزارش خواهد کرد.
دو روش آماری مهم در فرآیند تحلیل آماری نیز عبارتند از:
(1) آماری توصیفی (Descriptive Statistic)
آمار توصیفی در تحلیل آماری به بررسی و تجزیه و تحلیل یک گروه مشخص و یا نمونه خاص پرداخته که تنها ویژگیهای آن گزارش میشود و این نتایج قابل تعمیم نمی باشد.
(2) آمار استنباطی (Inferential Statistic)
آمار استنباطی به مطالعه نمونه به عنوان نمایندهای از کل جامعه پرداخته و نتایج آن را به صورت یافتههای قابل تعمیم ارائه مینماید.
اولین نوشتهها و مستندات در مورد تحلیل آماری و احتمالات توسط خلیل ابن احمد فراهیدی دانشمند عرب بین قرن 100-176 هجری در کتاب "پیامهای رمزنگاری" مورد استفاده قرار گرفت. در این کتاب خلیل ابن احمد از روشها و تحلیلهای آماری و ریاضی سخن گفت که به واسطه آن میتوان پیامها را رمز نگاری و کدگذاری کرد.
اما اولین نوشتهها در مورد آمار و تحلیل آماری در اروپا به سال 1663 باز میگردد. در این سال مقالهای با عنوان "مشاهدات طبیعی و سیاسی در مورد لوایح مرگ و میر" توسط شخصی به نام جان گرانت (John Graunt) منتشر شد. این تحقیق به ضرورت استفاده از داده ها و تحلیلهای آماری در سیاست گذاری و تصمیمسازی اقتصادی و سیاسی پرداختهبود و به این موضوع اشاره داشت که اطلاعات زمینهای و جمعیت شناختی در یک جامعه میتوانند در فرآیند برنامهسازی اقتصادی و سیاسی تاثیر بسزایی داشته باشند.
اما شکل جدید و شناخته شده امروزی علم آمار در اوایل قرن 19و20 در سه مرحله شکل گرفت. اولین مرحله از فرآیند شکلگیری تحلیل و علوم آماری توسط فرانسیس گالتون و کارل پیرسون (Galton and Pearson) شکل گرفت که روشهای آماری را به قواعد بسیار منظم و کاربردی برای تحلیل تبدیل کردند. از مهمترین دستاوردهای گالتون ارائه تعاریف آماری مانند انحراف معیار، رگرسیون و همبستگی بود که تاثیر بسیار زیادی در درک روابط بین متغیرهای آماری ایجاد کرد.
دومین موج از توسعه علم آمار و تحلیل آماری بین سالهای 1910 تا 1920 شکل گرفت که مهمترین نقش در توسعه آن را شخصی به نام ویلیام سیلی (William Sealy) ایفا کرد و رونالد فیشر (Ronald Fisher) آن را به اوج رسانید. رونالد فیشر در یکی از مهمترین و معتبرترین مقالاتش، مفهومی به نام واریانس و اهمیت آن در تحلیلهای آماری را مطرح کرد و در نهایت آخرین موج از توسعه علم آمار که به اصلاح و تعدیل مفاهیم قبلی اختصاص داشت توسط پیرسون و نیمن (Pearson and Neyman) بین سال های 1930-1934 انجام گرفت.
امروزه علم آمار و تحلیلهای آماری در بسیاری از تحقیقات، برنامهریزیها و تصمیمگیریهای کشوری و بین الملل نقش اساسی داشته و به واسطه آن میتوان به نتایجی بسیار دقیق دست یافت و استدلالهایی مبتنی بر واقعیت انجام داد. با توجه به اینکه روشها و تکنیکهای مختلفی برای تجزیه و تحلیل آماری و فهم دادههای خام وجود دارد، اما تحلیلهای آماری معمولا بر3 مفهوم کلی استوار هستند که درک آنها کمک بسیار زیادی به پژوهشگران در تجزیه و تحلیل دادههای خام خواهد کرد. به پژوهشگران توصیه میشود قبل از انجام تحلیلهای پیشرفته توسط نرم افزارهای آماری، 3 مفهوم بنیادی در آمار را آموخته و مورد استفاده قرار دهند.
این 3 مفهوم بنیادی در تحلیل آماری عبارتند از:
میانگین: میانگین که در زبان آماری با دو عنوان (Mean) و (Average) شناخته میشود، نشان دهنده روند کلی در دادههای خام است. میانگین کاربردهای بسیار زیادی در تحلیل ایفا میکند برای مثال قصد دارید بدانید میانگین پاسخهای افراد در یک طیف لیکرت 5 تایی چگونه است؟ آیا دادهها می تواند نرمال باشد یا غیرنرمال هستند؟ و یا میانگین عددی یک متغیر چگونه است.
برای مثال فرض کنید میزان تحمل فشار در بیش از 1000 لوله چدنی با اندازه، شکل و وزن یکسان در نرم افزار SPSS وارد شده است و هر کدام از این قطعههای آلیاژی در یک فشار مشخص و متفاوت با سایرین شکسته میشود. حال میخواهید متوجه شوید که میانگین فشاری که این 1000 لوله چدنی تحمل کردهاند چه مقدار است؟ بهترین روش برای این کار استفاده از میانگین یا دستور Mean در نرم افزارهای آماری است. اما تنها استفاده از میانگین در تفسیر آمار نمیتواند روش تحلیل مناسبی باشد چرا که این مفهوم با میانه (Median) و مد (Mode) ارتباط نزدیکی دارد و در دادههای با توزیع غیر نرمال اهمیت پیدا میکنند.
انحراف معیار: دومین مفهوم بنیادی در آمار انحراف معیار یا Standard Deviation نام دارد که پراکندگی دادهها در اطراف میانگین را اندازه میگیرد. انحراف معیار بالا نشاندهنده این است که داده از میانگین فاصله زیادی دارند و انحراف معیار پایین نشاندهنده این است که پراکندگیدادهها بسیار نزدیک و در اطراف میانگین است. یکی از بهترین و مناسبترین ابزارها برای تشخیص پراکندگی دادهها انحراف معیار است، اما اگر پراکندگی داده غیرنرمال و با الگوی پیچیده باشند نمیتوان از ابزار انحراف معیار برای تفسیر بهره برد.
رگرسیون: رگرسیون (Regression) یکی از ابزارهای آماری برای سنجش ارتباط میان متغیرهای وابسته و پیوسته است. ابزار رگرسیون میتواند یک پیشبینی از رفتار و تغییرات یک متغیر نسبت به متغیر دیگر را ارائه نماید. بطور کلی خط رگرسیون که از میان نقاط پراکندگی متغیر عبور میکند میتواند نشان دهد که ارتباطات تا چه اندازهای قوی یا ضعیف هستند.
آزمونهای آماری - اصطلاح شناسی مقالات
تعاریف و آزمونهای آماری.
1- تعریف علم آمار: علم آمار به مجموعه روشهای علمی اطلاق میشود که برای جمع آوری اطلاعات اولیه، مرتب و خلاصه کردن، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات اولیه و تفسیر آنها به کار میرود.
2- تعریف جامعه آماری: هر مجم یا افرادی که لااقل دارای یک صفت مشترک باشد را جامعه آماری میگویند. هر یک از اشیاء یک جامعه آماری را یک فرد جامعه مینامیم. مجموع اشیاء یک جامعه را حجم جامعه مینامیم.
3- تعریف متغیر: صفاتی از هریک از افراد جامعه آماری که از یک فرد به فرد دیگر تغییر میکنند متغیر میباشند. متغیرها به سه دسته تقسیم میشوند:
3-1- متغیر اسمی: متغیرهای کیفی که قابل مقایسه با همدیگر نیستند، مانند رنگ چشم که مثلا مشکی یا میشی است و نمیتوان گفت که مشکی از میشی بهتر است.
3-2- متغیر ترتیبی: متغیرهای کیفی که شدت و ضعف را نشان میدهند یعنی ترتیب بین اعداد رعایت شده است.
3-3- متغیرهای کمی: متغیرهایی هستند که قابل اندازه گیری یا شمارش و یا قابل مقایسه و سنجش هستند. این متغیرها نیز بر دو قسم هستند:
3-3-1- متغیرهای کمی گسسته: متغیرهای قابل شمارش هستند که بین مقادیر قابل تصور از آن فاصله وجود داشته باشد. مانند تعداد افراد خانوار
3-3-2- متغیرهای کمی پیوسته: متغیرهای کمی هستند که مقادیر خودشان را از اعداد حقیقی میگیرند یعنی فاصله ای بین هیچ یک از دو مقدار قابل تصور از متغیر وجود ندارد. مانند قد و وزن یا طول.
4- بررسی آماری: بررسیای است که موضوع مورد مطالعه را به یک جامعه مربوط میکند و در آن جامعه افراد را مورد مطالعه قرار میدهد. بررسیهای آماری شامل سه مرحله است.
1) مشاهده
2) گروه بندی تهیه جداول و رسم نمودارها
3) محاسبه شاخصها، مشخص کنندهها و تجزیه و تحلیل آنها
5- آمارگیری: در مطالعات آماری که اطلاعات آماری را نتوان از ثبت جاری به دست آورد، از طریق آمارگیری استفاده میکنیم. مشاهدات به طور کلی خود بر دو نوع هستند:
5-1- سراسری: کلیه افراد جامعه را مورد مطالعه قرار میدهیم و معمولا این نوع مشاهدات را سرشماری مینامیم و اصولا سرشماری خاص انسان است. ولی امروز در تمام زمینهها به کار میرود.
5-2- غير سراسری: مشاهداتی هستند که در تمام افراد جامعه مورد مطالعه قرار نمیگیرند و خود به چند دسته تقسیم میشوند:
5-2-1- آمارگیری نمونهای: در زیر چند روش نمونه گیری به طور فهرست وار اشاره میگردد.
5-2-1-1- نمونهگیری تصادفی: یکی از دقیقترین روشهای آمارگیری است که افراد مورد مطالعه به طور تصادفی و بر طبق قانون احتمالات انتخاب میشوند. به طوری که این جامعه نمونه نماینده جامعه اصلی باشد. هر نمونه که با یک شانس معلوم انتخاب شدهباشد نمونه تصادفی نامیده میشود. اگر روند انتخاب نمونه طوری باشد که شانس انتخاب برای هر نمونه ممکن (با حجم ثابت از همان جامعه) برابر باشد آن را نمونه تصادفی ساده مینامیم ولی اگر شانس انتخاب هر یک از اعضای نمونه برابر نباشد آن را نمونه تصادفیای با احتمال متغیر مینامیم نمونه برداری تصادفی سادهای را میتوان به روش با جای گذاری و یا بدون جای گذاری انجام داد.
5-2-1-2- نمونهگیری خوشهای: یک نمونه گیری تصادفی ساده است که به جای یک فرد گروههایی از افراد جامعه به عنوان واحد انتخابی در نظر گرفته میشوند و آن را میتوان با جای گذاری و یا بدون جای گذاری اجرا کرد.
5-2-1-3- نمونهگیری تصادفی طبقهای: فرض کنید جامعه را به k طبقه متساوی الحجم تقسیم کنیم و بخواهیم از جامعه یک نمونه n تایی انتخاب کنیم. میتوان از هر یک از طبقات یک نمونه به اندازه انتخاب کرد. حال اگر طبقهها هم حجم نباشد، نسبت نمونه متشابه نمیشود. یعنی متغیر میباشد. در این صورت آن را نمونهگیری تصادفی با احتمال متغیر مینامیم.
5-2-2- آمارگیری با روش توده اصلی: در این روش تمام افراد جامعه را مورد مطالعه قرار نمیدهیم. بلکه جزئی از جامعه که سهم همه موضوع مورد مطالعه را در بردارند را مورد توجه قرار میدهیم.
5-2-3- آمارگیری با روش یکه نگاری: در این روش به جای آن که تمام واحدهای یک جامعه را مطالعه کنیم و یا تعدادی را بر اساس روشهای تصادفی انتخاب کنیم فقط یک واحد جامعه را مطالعه میکنیم و در آن واحد به جزئیات میپردازیم که البته در جای خود با ارزش است ولی از لحاظ تعمیم به کل جامعه بی ارزش میباشد.
5-2-4- آمارگیری با روش مکاتبه: در این روش ما یک پرسشنامه تنظیم میکنیم و آن را برای افراد جامعه میفرستیم و جوابهای رسیده را مطالعه میکنیم.
6- آمار استنباطی و آمار توصیفی
در یک پژوهش جهت بررسی و توصیف ویژگیهای عمومی پاسخدهندگان از روشهای موجود در آمار توصیفی مانند جداول توزیع فراوانی، در صد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی و میانگین استفاده میگردد. بنابراین هدف آمار توصیفی یا descriptive محاسبه پارامترهای جامعه با استفاده از سرشماری تمامی عناصر جامعه است.
در آمار استنباطی یا inferential پژوهشگر با استفاده مقادیر نمونه آمارهها را محاسبه کرده و سپس با کمک تخمین و یا آزمون فرض آماری، آمارهها را به پارامترهای جامعه تعمیم میدهد. برای تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیههای پژوهش از روشهای آمار استنباطی استفاده میشود.
پارامتر شاخص بدست آمده از جامعه آماری با استفاده از سرشماری است و شاخص بدست آمده از یک نمونه n تایی از جامعه آماره نامیده میشود. برای مثال میانگین جامعه یا µ یک پارامتر مهم جامعه است. چون میانگین جامعه همیشه در دسترس نیست به همین خاطر از میانگین نمونه که برآورد کننده پارامتر µ است در بسیاری موارد استفاده میشود.
7- آزمون آماری و تخمین آماری
در یک مقاله پژوهشی یا یک پایان نامه باید سوال پژوهش یا فرضیه پژوهش مطرح شود. اگر تحقیق از نوع سوالی و صرفا حاوی پرسش درباره پارامتر باشد، برای پاسخ به سوالات از تخمین آماری استفاده میشود و اگر حاوی فرضیهها بوده و از مرحله سوال گذر کرده باشد، آزمون فرضیهها و فنون آماری آن به کار میرود.
هر نوع تخمین یا آزمون فرض آماری با تعیین صحیح آماره پژوهش شروع میشود. سپس باید توزیع آماره مشخص شود. براساس توزیع آماری آزمون با استفاده از دادههای به دست آمده از نمونه محاسبه شده آماره آزمون محاسبه میشود. سپس مقدار بحرانی با توجه به سطح خطا و نوع توزیع از جداول مندرج در پیوست های کتاب آماری محاسبه میشود. در نهایت با مقایسه آماره محاسبه شده و مقدار بحرانی سوال یا فرضیه تحقیق بررسی و نتایج تحلیل میشود. در ادامه این بحث موشکافی میشود.
8- آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک
آمار پارامتریک مستلزم پیش فرضهایی در مورد جامعهای که از آن نمونهگیری صورت گرفته میباشد. به عنوان مهمترین پیش فرض در آمار پارامتریک فرض میشود که توزیع جامعه نرمال است اما آمار ناپارامتریک مستلزم هیچ گونه فرضی در مورد توزیع نیست. به همین خاطر بسیاری از تحقیقات علوم انسانی که با مقیاسهای کیفی سنجیده شده و فاقد توزیع (Free of distribution ) هستند از شاخصهای آماری ناپارامتریک استفاده میکنند.
فنون آمار پارامتریک شدیداً تحت تاثیر مقیاس سنجش متغیرها و توزیع آماری جامعه است. اگر متغیرها از نوع اسمی و ترتیبی بوده حتما از روشهای ناپارامتریک استفاده میشود. اگر متغیرها از نوع فاصلهای و نسبی باشند در صورتی که فرض شود توزیع آماری جامعه نرمال یا بهنجار است از روشهای پارامتریک استفاده میشود در غیر این صورت از روشهای ناپارامتریک استفاده میشود.
8-1- خلاصه آزمونهای پارامتریک
آزمون t تک نمونه: برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه استفاده میشود. در بیشتر پژوهشهایی که با مقیاس لیکرت انجام میشوند جهت بررسی فرضیههای پژوهش و تحلیل سوالهای تخصصی مربوط به آنها از این آزمون استفاده میشود.
آزمون t وابسته: برای آزمون فرض پیرامون دو میانگین از یک جامعه استفاده میشود. برای مثال اختلاف میانگین رضایت کارکنان یک سازمان قبل و بعد از تغییر مدیریت یا زمانی که نمرات یک کلاس با پیش آزمون و پس آزمون سنجش میشود.
آزمون t دو نمونه مستقل: جهت مقایسه میانگین دو جامعه استفاده میشود. در آزمون t برای دو نمونه مستقل فرض میشود واریانس دو جامعه برابر است. برای نمونه به منظور بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس جنسیت در خصوص هر یک از فرضیههای پژوهش استفاده میشود.
آزمون t ولچ: این آزمون نیز مانند آزمون t دو نمونه جهت مقایسه میانگین دو جامعه استفاده میشود. در آزمون t ولچ فرض میشود واریانس دو جامعه برابر نیست. برای نمونه به منظور بررسی معنیدار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس جنسیت در خصوص هر یک از فرضیههای پژوهش استفاده میشود.
آزمون t هتلینگ: برای مقایسه چند میانگین از دو جامعه استفاده میشود. یعنی دو جامعه براساس میانگین چندین صفت مقایسه شوند.
تحلیل واریانس (ANOVA): از این آزمون به منظور بررسی اختلاف میانگین چند جامعه آماری استفاده میشود. برای نمونه جهت بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس سن یا تحصیلات در خصوص هر یک از فرضیههای پژوهش استفاده میشود.
تحلیل واریانس چند عاملی (MANOVA): از این آزمون به منظور بررسی اختلاف چند میانگین از چند جامعه آماری استفاده میشود.
تحلیل کوواریانس چند عاملی (MANCOVA): چنانچه در MANOVA بخواهیم اثر یک یا چند متغیر کمکی را حذف کنیم استفاده میشود.
8-2- خلاصه آزمونهای ناپارامتریک
آزمون علامت تک نمونه: برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه استفاده میشود.
آزمون علامت زوجی: برای آزمون فرض پیرامون دو میانگین از یک جامعه استفاده میشود.
ویلکاکسون: همان آزمون علامت زوجی است که در آن اختلاف نسبی تفاوت از میانگین لحاظ میشود.
من-ویتنی: به آزمون U نیز موسوم است و جهت مقایسه میانگین دو جامعه استفاده میشود.
کروسکال-والیس: از این آزمون به منظور بررسی اختلاف میانگین چند جامعه آماری استفاده میشود. به آزمون H نیز موسوم است و تعمیم آزمون U مان-ویتنی میباشد. آزمون کروسکال-والیس معادل روش پارامتریک آنالیز واریانس تک عاملی است.
فریدمن: این آزمون معادل روش پارامتریک آنالیز واریانس دو عاملی است که در آن k تیمار به صورت تصادفی به n بلوک تخصیص داده شدهاند.
کولموگروف-اسمیرنف: نوعی آزمون نیکویی برازش برای مقایسه یک توزیع نظری با توزیع مشاهده شده است.
آزمون تقارن توزیع: در این آزمون شکل توزیع مورد سوال قرار میگیرد. فرض به دلیل آن است که توزیع متقارن نیست.
آزمون میانه: جهت مقایسه میانه دو جامعه استفاده میشود و برای k جامعه نیز قابل تعمیم است.
مک نمار: برای بررسی مشاهدات زوجی درباره متغیرهای دو ارزشی استفاده میشود.
آزمون Q کوکران: تعمیم آزمون مک نمار در k نمونه وابسته است.
ضریب همبستگی اسپیرمن: برای محاسبه همبستگی دو مجموعه داده که به صورت ترتیبی قرار دارند استفاده میشود.
آزمون میانه - معرفی نرم افزار Smart PLS - آزمون کروسکال والیس
استخراج مقاله.
استخراج مقاله، یکی از فرآیندهای بسیار با اهمیتی است که هر پژوهشگری بعد از اتمام پایاننامه و یا رساله خود با آن روبرو خواهد شد. فرآیند استخراج مقاله از پایاننامه اگر به شکل درست و استاندارد خود انجام شود، در نهایت نتیجه کار یک مقاله بسیار با کیفیت خواهد بود. یک پژوهشگر برای اینکه بتواند اقدام به استخراج مقاله از پایان نامه خود کند، باید به اصول کلی نگارش مقاله و ساختار علمی آن تسلط کامل داشته باشد. بر خلاف باور بسیاری از دانشجویان اساساً مفهوم استخراج مقاله از پایان نامه، کپی پیست کردن بخشهای مختلف پایان نامه و رساله در قالب مقاله نیست. شاید در نگاه اول اینطور بنظر برسد که تبدیل یک پایان نامه 150 صفحهای به یک مقاله 10 صفحهای، چیزی جز خلاصه کردن فصول پایان نامه نیست. اما هرگز در نگاه اول تصمیم نگیرید!، در صورتی که نگارش مقاله بصورت کپی و پیست کردن انجام شود، مقاله شما کیفیت لازم را نخواهد داشت. بنابراین، استخراج مقاله خصوصا در سطح ISI, SCOPUS ویژگیهای منحصربفردی دارد که به وضوح آن را از سایر مقالات تفکیک میکند. یک مقاله علمی نتیجه یک پژوهش سیستماتیک، ژرف، منطقی و متمرکز است که یک موضوع نوآورانه را با رویکردی دقیق و تحلیلی مورد بررسی قرار میدهد.
اهمیت استخراج مقاله از پایاننامه برای دانشجویان ارشد و دکتری
استخراج مقاله از پایاننامه یا رساله به دلایل مختلفی برای دانشجویان اهمیت پیدا میکند. برخی از دانشجویان با هدف دفاع از رساله دکتری، برخی برای انتشار یافتههای تحقیقاتی خود در ژورنالهای بینالمللی، برخی برای بهرهمند شدن از مزایای چاپ مقاله در داخل کشور و برخی دیگر برای تقویت رزومه و اپلای اقدام به استخراج و نگارش مقاله میکنند. استخراج و یا نگارش مقاله برای دانشجویانی که قصد پذیرش تحصیلی و اپلای را دارند از الزامات است و دانشجو برای تقویت رزومه خود میتواند سریعترین راه را که همان استخراج مقاله است، انتخاب کند. معمولا دانشجویانی که در رزومه تحصیلی خودشان حداقل یک یا دو مقاله ISI داشته باشند، نسبت به سایر رقبا شانس بالاتری برای پذیرش و فاند تحصیلی خواهند داشت. وجود مقاله در رزومه دانشجو میتواند به اعضای کمیته ارزیاب در دانشگاه مورد نظر این پیام را برساند که شخص متقاضی (Applicant) به مباحث پژوهشی، تحقیقاتی و نگارش علمی کاملا تسلط دارد. بنابراین فرآیند استخراج مقاله به دلیل سرعت بالا در آماده سازی، میتواند یکی از بهترین و مناسبترین گزینههای تقویت رزومه برای دانشجویان در تمامی مقاطع تحصیلی محسوب شود.
استخراج و نگارش مقاله
ضرورت وجود یک ساختار استاندارد در فرآیند استخراج مقاله
در صورتی که فرآیند نوشتن مقاله از پایاننامه مطابق با استانداردهای ساختاری مقالات علمی انجام نشود تبدیل به یک کار پژوهشی ضعیف میشود که قابلیت چاپ در هیچ یک از مجلات معتبر علمی را نخواهد داشت. اگر به عنوان یک پژوهشگر، مقالات موجود در ژورنالهایی مانند Emerald, Tylor & Francis, Sage, Elsevier و غیره را مورد بررسی قرار دهید، متوجه خواهید شد که تمامی مقالات موجود در این ژورنالها توانستهاند اطلاعاتی بسیار تخصصی را بصورت کاملا سازمان یافته و استاندارد در اختیار مخاطبان خود قرار دهند. اما مقالات موجود در ژورنالهایی با سطح کیفی پایینتر در ایجاد این ارتباط علمی مشکل داشته و از نواقص زیادی مانند عدم رعایت استانداردهای نگارشی در مقاله، وجود برخی نواقص علمی و تخصصی، سردرگمی نویسنده مقاله در پرداختن به موضوع اصلی و عدم برخورداری از تحلیلهای آماری رنج میبرند. اساساً فرآیند نگارش و استخراج اینگونه مقالات به گونهای طی شده است که نمیتوانند با خواننده ارتباط علمی شفافی برقرار کنند و معمولا مخاطب را دچار ابهام خواهند کرد. بنابراین، پژوهشگر در زمان نوشتن مقاله از پایاننامه باید به استانداردهای ساختاری مقاله نویسی مسلط بوده تا بتواند اطلاعات علمی درون مقاله را بصورت واضح و دقیقی در اختیار مخاطب خود قرار دهد.
استخراج مقاله و انتخاب نوع مجلات علمی (ژورنال Journal)
انتخاب مجلات علمی (ژورنال Journal) ممکن است قبل یا بعد از فرآیند استخراج مقاله اتفاق بیافتد. برخی از پژوهشگران قبل از استخراج مقاله اقدام به انتخاب ژورنال مورد نظرشان میکنند تا بتوانند نگارش مقاله را در قالب ژورنال مورد نظر انجام دهند. و اما برخی دیگر از پژوهشگران بعد از استخراج مقاله اقدام به انتخاب ژورنال هدف میکنند که در این روش بعد از ارزیابی محتوای مقاله، فرآیند انتخاب ژورنال متناسب با احتمال چاپ و پذیرش بالا انجام میپذیرد.
بطور کلی مقالات استخراج شده را می توان در یکی از مجلات علمی زیر سابمیت کرد:
مجلات ISI،WOS: مجلات ISI, WOS از زیر مجموعههای شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) میباشند که در سال 1960 توسط یوجین گارفیلد از دانشگاه پنسیلوانیا تاسیس شد. واژه ISI یک واژه بسیار رایج در زبان فارسی است و غالبا به مقالاتی اطلاق میشود که از نظر محتوایی بسیار علمی و تخصصی هستند. البته تمامی ژورنالهای ISI از سطح کیفی یکسانی برخوردار نیستند و ایمپکت فاکتور آنها، اچ ایندکس مقالات موجود در این ژورنالها خود عاملی برای دسته بندی ژورنالهای ISI محسوب میشود. بنابراین توصیه می شود در زمان بررسی ژورنال مورد نظرتان حتما به بخش اندیسگذاری (Indexing) ژورنال رفته و آن را بررسی نمائید تا از اعتبار ژورنال اطمینان داشته باشید. لازم به ذکر است میتوانید از سایت JCR نیز در این زمینه استفاده کنید.
مجلات مهندسی برق و الکترونیک (IEEE): مجلات IEEE با بیش از 5 میلیون مقاله چاپ شده در زمینههای مربوط به رشتههای برق، الکترونیک، علوم کامپیوتر و سایر رشتههای مهندسی یکی از بزرگترین و معتبرترین انتشارات در این زمینه محسوب میشوند. انتشارات IEEE بیش از 100 ژورنال معتبر در رشتههای مختلف مهندسی برق و الکترونیک را پوشش میدهند.
مجلات اسکوپوس(Scopus): نمایه اسکوپوس یکی از زیرمجموعههای نشریه معتبر الزویر (Elsevier) میباشد که با بیش از 25 میلیون سند و بیش از 5 هزار ناشر، یکی از مجلات بسیار معتبر و شناخته شده در تمامی رشتههای دانشگاهی محسوب میشود. این مجلات در چهار دسته بندی کلی (Q1,Q2,Q3,Q4) میباشند که Q1 جزء بالاترین و با کیفیتترین آنها است. مجلات اسکوپوس در حال حاضر در تمامی رشتههای دانشگاهی و علمی، اقدام به پذیرش و چاپ مقاله میکنند.
مجلات ISC: پایگاه استناد علوم جهان اسلام ISC که به عنوان Islamic World Science Citation Center نیز شناخته میشود، در سال 2008 در باکو آذربایجان تاسیس شد و کلیه دانشگاههای فعال در کشورهای اسلامی ملزم به همکاری با این موسسه شدند. بر اساس چشم انداز مشخص شده توسط این موسسه، این نهاد قصد دارد در زمینه چاپ مقالات و مرجعیت مقالات علمی تا سال 2026 هم تراز سایر مراکز اسنادی بین المللی مانند ISI و Scopus باشد.
مجلات برتر در حوزه پزشکی (PubMed, PubMed Central, MedLine): مقالات نگارش شده در زمینه پزشکی و یا زیستشناسی در یکی از سه پایگاه اصلی و معتبر این رشتهها یعنی پابمد(PubMed)، پابمد سنترال(PubMed Central) و مدلاین(MedLine) چاپ میشوند. مجله پابمد و پابمد سنترال توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا در سال 1996 تاسیس شدند و حاوی بیش از 22 میلیون منبع در رشتههای مختلف پزشکی و زیست شناسی میباشند. مجله مدلاین نیز توسط کتابخانه ملی آمریکا در سال 1960 تاسیس شده و حاوی بیش از 16 میلیون مقاله از 4500 پایگاه علمی میباشد.
مقالات علمی-پژوهشی: مقالات علمی-پژوهشی به مقالاتی اطلاق میشوند که با هدف کشف و تبیین یک موضوع در جامعه و یا رویکرد حل مشکلی در جامعه اقدام به تحقیق نظام مند میکند. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و بررسی یک مشکل علمی درون ساختار جامعه و بسط دانش در این زمینه میباشد. درجه علمی و کیفیت این مجلات در داخل، از طریق سازمانهایی مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی مشخص میشود.
مجلات نمایه شده در سیویلیکا: مقالاتی که در فهرست سیویلیکا نمایه میشوند جزء مقالات معتبرهستند. این مقالات عموما از طرف بسیاری از مراکز علمی و دانشگاهی معتبر، شناخته شده و در تحلیل های رتبه بندی و علم سنجی از طرف این موسسات لحاظ میشوند.
مجلات علمی ترویجی: این مجلات از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تایید شده است. لیست این مجلات که آخرین آن در اردیبهشت ماه 1397 منتشر شده است، در اختیار تمامی مراکز آموزشی، وزارتخانهها و ارگانهای دولتی قرار گرفته است.
مجلات علمی-تخصصی: مجلات علمی تخصصی مجلاتی هستند که به صورت تخصصی در یک زمینه خاص اقدام به چاپ و انتشار مقاله میکنند. اینگونه مجلات از طرف وزات علوم، تحقیقات و فناوری نمایه شده نیستند و تنها توسط ارگانها و اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر میشوند.
حال که با انواع مجلات علمی بیشتر آشنا شدید، قصد داریم شما را با بخشهای مختلف یک مقاله آشنا کنیم.
چگونگی استخراج مقاله استاندارد از نظر ساختاری:
فرآیند استخراج و نوشتن مقاله از پایاننامه باید کاملا هدفمند باشد تا احتمال پذیرش و چاپ در ژورنالهای بین المللی و معتبر را بالا ببرد. برای مثال ممکن است پایان نامه دانشجویی از نظر محتوایی در بالاترین سطح کیفی خود باشد ولی فرآِیند استخراج مقاله از پایاننامه آنچنان غیر استاندارد و غیرحرفهای انجام شود که در نهایت احتمال ریجکت شدن آن افزایش یابد. بنابراین توصیه میشود در زمان استخراج مقاله و یا نوشتن مقاله از پایان نامه حتما به استانداردهای ساختاری مقاله توجه فرمائید. یک مقاله استاندارد از نظر ساختاری شامل اجزاء زیر میباشد:
- عنوان
- نام نویسندگان
- چکیده
- کلیدواژهها(معمولا در انتهای چکیده به صورت یک پاراگراف جداگانه نگارش میشود)
- مقدمه
- ادبیات موضوع(شرح کاملی از موضوع و استفاده از منابع به روز در آن)
- روش تحقیق
- بحث و نتیجهگیری
- منابع
اهمیت عنوان در فرآیند استخراج مقاله
همواره قبل از اقدام به استخراج مقاله سعی کنید یک عنوان دقیق و شفاف برای مقاله خود انتخاب کنید. بر اساس مطالعات انجام شده یک رابطه مستقیم بین تعداد واژههای موجود در عنوان مقاله و میزان سایتیشن به آن وجود دارد. بر اساس تحقیقی انجام گرفته در زمینه رابطه بین طول عنوان و میزان سایتسشن که در سال 2017 بر روی بیش از 22 ژورنال ISI با ایمپکت بیش از یک انجام گرفت، مشخص شد که مقالات با عنوان طولانی تر و تعداد واژه های بیشتر میزان سایتشن بالاتری نسبت به سایر مقالات داشته اند. بنابراین چنانچه در زمان استخراج مقاله به موضوعی مثل سایتشن فکر میکنید سعی کنید عنوان طولانیتری برای آن انتخاب نمائید.
اهمیت ترتیب نام نویسندگان در فرآیند استخراج مقاله
یکی از موارد دیگری که در فرآیند استخراج مقاله اهمیت پیدا میکند، رعایت ترتیب نویسندگان است. چرا که در زمان ارزیابی مقاله، ترتیب نویسندگان بسیار اهمیت پیدا میکند. نویسنده اول بیشترین امتیاز و به ترتیب نویسندگان بعدی به اندازه مشارکت شان در مقاله، رتبه بندی و امتیازبندی میشوند. در برخی مواقع ممکن است، نویسنده مسئول (Corresponding Author) به عنوان نویسنده اول در مقاله نباشد که در این صورت امتیازبندی تا حدی متفاوت خواهد بود. فاکتورهایی مانند Affilation، اسم دانشگاه و آدرس ایمیل از جمله مواردی هستند که در زمان نوشتن مقاله از پایاننامه باید رعایت شده و مطابق استانداردها باشند.
چگونگی نگارش چکیده در یک مقاله
در زمان استخراج مقاله از پایاننامه یکی از بخشهایی که نیاز به ظرافت و هوشمندی در فرآیند نگارش دارد، بخش چکیده است. چرا که باید چندین مطلب را بصورت کاملا شفاف و دقیق نهایتا در 300 کلمه بیان کرد. چکیده یک مقاله در بیشتر ژورنالهای ISC, ISI, Scopus محدودهای بین 250 تا 300 کلمه دارد که نباید از آن تجاوز کند. بنابراین نیاز است که پژوهشگر در زمان استخراج مقاله کلیتی از پیشینه، هدف، روش آماری، یافتهها و نتیجهگیری را با ظرافتی بسیار زیاد در قالب 300 کلمه گنجانده و ارائه کند. برای نمونه تمامی پیشنویسهای ارائه شده توسط نشریه معتبر الزویر (ٍElsevier) در همین قالب 300 کلمهای برای چکیده تنظیم و آماده شدهاند.
بنابراین در زمان استخراج مقاله حتما دقت کنید که فاکتورهای زیر در آن گنجانده شوند:
- بیان موضوع و مشکل تحقیق (حوزه تمرکز تحقیق).
- روش شناسی تحقیق (مطالعات تجربی، روش نمونهگیری، جامعه آماری و پرسشنامه).
- نتایج و یافتههای تحقیق
- بحث و نتیجهگیری کلی تحقیق به همراه پیشنهادات اصلی پژوهش
- ضرورت انتخاب کلید واژهها در فرآیند استخراج مقاله
یکی دیگر از اصول بنیادین که در زمان استخراج مقاله از پایاننامه باید به آن توجه داشته باشید، انتخاب کلید واژههای تحقیق است. کلید واژهها به گونهای انتخاب میشوند که بیانگر محتوای مقاله بوده و ارتباط کاملا نزدیکی با عنوان مقاله داشته باشند. اگر قصد دارید مقاله شما تعداد بازدیدهای بیشتری دریافت کرده و احتمال سایتیشن آن بالا برود، یکی از بهترین راهها برای این موضوع انتخاب کلید واژه های درست در فرآیند نگارش مقاله است.
نحوه نگارش مقدمه در فرآیند استخراج مقاله
نگارش مقدمه در زمان استخراج مقاله از پایاننامه باید کاملا استاندارد و نظاممند انجام شود. بسیاری از مقالات ممکن است بدلیل نقص در مقدمه مقاله در همان ابتدای کار بعد از سابمیت از طرف ژورنالهای ISI, Scopus ریجکت شوند. میتوان گفت بسیاری از سردبیرها در ژورنالهای ISI, Scopus در همان مرحله اول پیش از اینکه مقاله شما را برای بازبینی (Review) به داوران بفرستند اقدام به بررسی مقدمه مقاله شما میکنند. در صورتی که نتوانند با مطالعه این بخش درک روشنی از محتوا و یا ضرورت پژوهش پیدا کنند، بلافاصله نامه ریجکت را برای شما ارسال میکنند. حال سوالی که به ذهن پژوهشگر و یا دانشجو میرسد این است که چگونه میتوانیم در فرآیند استخراج مقاله، مقدمهای نگارش کنیم که تمامی فاکتورهای لازم را داشته و کاملا استاندارد و علمی بنظر برسد. بطور کلی بخش مقدمه باید دربرگیرنده فاکتورهای زیر باشد:
- ارائه توضیحی مختصر و قانع کننده در مورد دلیل و ضرورت انجام پژوهش
- ارائه توضیحی مختصر در مورد موضوع، اهداف و سوالات تحقیق
- نگارش ادبیات موضوع مرتبط با عنوان مقاله به گونهای که بتوان یک ارتباط منطقی بین پیشینه پژوهش و مسئله تحقیق شما ایجاد کرد.
- مشخص کردن کاربرد پژوهش و اهمیت آن برای جامعه
- بیان نتایج بدست آمده از پژوهشهای پیشین با هدف ارائه راه حل برای تحقیق پیشرو
بنابراین زمانی که فرآیند استخراج مقاله از پایاننامه را تکمیل کردید باید به این موضوع توجه کنید آیا فاکتورهای ذکر شده در بخش مقدمه مقاله استخراجی وجود دارد یا خیر. وجود این فاکتورها در بخش مقدمه مقاله میتواند کیفیت آن را تاسطح ISI ارتقا ببخشد.
نحوه استخراج و نگارش ادبیات موضوع (Literature Review) در مقاله
یکی از تفاوتهای میان نگارش مقاله با استخراج مقاله در نحوه آماده سازی و ساختاربندی ادبیات موضوع (Literature Review) است. زمانی که شما به عنوان پژوهشگر اقدام به نوشتن مقاله از پایاننامه میکنید، باید بخش ادبیات موضوع را بصورت اقتباسی از محتوای پایاننامه آماده کنید. این بدین معنا است که شخص پژوهشگر نمیتواند تغییرات زیادی را در محتوای آن ایجاد کند و عموما باید به محتوای پایاننامه پایبند باقیبماند. اما زمانی که همین پژوهشگر قصد نگارش مقاله از ابتدا را داشته باشد، میتواند به انتخاب خود اقدام به گزینش منابع و محتوا نماید. اما باید به این موضوع توجه داشته باشید که زمانی که اقدام به استخراج مقاله میکنید، نمیتوانید تمام ادبیات موضوع پایاننامه را در قالب مقاله بگنجانید و باید اقدام به انتخاب درست محتوا کنید. بنابراین توصیه میشود اطلاعاتی را در مقاله استخراج شده بگنجانید که ارتباط مستقیمی با عنوان داشته و کاملا واضح مسئله تحقیق را بیان میکنند. ادبیات موضوع در برگیرنده بخشهای زیر میباشد که گنجاندن تمامی موارد ذکر شده موجب افزایش کیفیت مقاله خواهد شد:
- هر مطلب در سرفصل مربوط به خود در زمان نگارش ادبیات موضوع قرار بگیرد.
- ارتباط بین مطالب مختلف در ادبیات موضوع را بطور واضح و شفاف بیان کنید.
- سعی کنید هرگونه گپ محتوایی در ادبیات موضوع را با پیشینههای تحقیق مرتبط و به روز پوشش دهید.
- بیان نتایج مربوط به تحقیقات پیشین بصورتی که بتواند راه حلی برای مسئله تحقیق شما باشد.
لازم به ذکر است هیچگاه در فرآیند استخراج مقاله یا نگارش مقاله نباید متون مختلف را در قالب ادبیات موضوع خلاصه کنید. بلکه مناسبترین رویکرد برای نگارش ادبیات موضوع، گردآوری محتوا با دید تحلیلی، تلفیقی و استنتاجی است تا بتوانید ارتباط و انسجام کل مقاله را به درستی حفظ کنید.
اهمیت روش تحقیق در استخراج مقاله
حال که نیمی از فرآیند استخراج مقاله از پایاننامه را به انتها رساندهاید نوبت به آن رسیده است تا در مورد روش گردآوری و تحلیل دادهها بصورت دقیق و شفاف صحبت کنید. این بخش از فرآیند نگارش مقاله که به موضوعاتی مانند روشهای تحلیل آماری، گردآوری دادهها، ابزار معمول و رایج برای گردآوری دادهها، جامعه آماری، جامعه نمونه، روش نمونهگیری، ابزار تحلیل دادها و در نهایت ارائه نتایج پژوهش در قالب جدول و شکل میپردازد، با عنوان روش تحقیق در مقاله شناخته میشود. شاید این بخش از استخراج مقاله به دلیل مشخص بودن تمامی فاکتورهای ذکر شده کاملا ساده بنظر برسد ولی آماده سازی آن به هیچوجه آسان نخواهد بود. به این دلیل که بخش روش تحقیق در پایاننامه معمولا بطور مفصلی به توضیح در مورد ابزارها و نحوه گردآوری و تحلیل دادهها میپردازد ولی این کار در فرآیند استخراج مقاله ممکن نخواهد بود. چرا که ساختار مقاله این اجازه را به پژوهشگر نمیدهد که تمامی این اطلاعات را در آن بگنجاند و شخص مجبور است که این اطلاعات را بصورت مختصر و شفاف در آن بیان کند. بنابراین میتوان گفت که یکی از بزرگترین چالشهای پیشروی پژوهشگران در فرآیند استخراج مقاله، چگونگی آماده سازی بخش روش تحقیق است بگونهای که مقاله از لحاظ محتوایی دچار مشکل و نقص نشود.
نحوه نگارش بحث و نتیجه گیری دراستخراج مقاله
موضوع بحث و نتیجهگیری در فرآیند استخراج مقاله بسیار اهمیت دارد، چرا که این بخش نشان دهنده یافتهها، دستاوردها، اهمیت پژوهش و میزان کاربردی بودن یک تحقیق است. به طور کلی هدف اصلی از نگارش و یا استخراج مقاله این است که بتوان یافتههای یک پژوهش علمی را در اختیار عموم مردم قرار داد. و هر چه اعتبار و رتبه علمی ژورنالی که شما مقاله خود را در آن به چاپ رساندهاید بالاتر باشد نشان دهنده اعتبار یافتهها، دستاوردها و نتایج پژوهش شما است. بخش نتیجه گیری نشان دهنده خروجی کار پژوهشی شماست.
بنابراین در فرآیند استخراج مقاله و نگارش بخش نتیجه گیری سعی کنید نکات زیر را حتما در آن بگنجانید:
- ارائه دستاوردها و یافته های با اهمیت در پژوهش.
- ارائه بخشی از تحلیلهای آماری که با یافته های تحقیق ارتباط مستقیم دارد.
- ارائه جداول و تصاویری که به روشن شدن یافته های تحقیق کمک می کند.
اما باید توجه داشته باشید زمانی که در فرآیند استخراج مقاله قصد دارید یافتههای تحقیق را آنالیز کرده و به بحث در مورد آن بنشینید، نیاز است که در مورد اهمیت و کاربردی بودن نتایج نیز صحبت کنید. بنابراین زمانی که میخواهید بخش بحث و تحلیل دادهها را نگارش کنید نیاز است که فاکتورهای زیر را در آن بگنجانید:
- در ابتدا سعی کنید به مسئله پژوهش اشاره کرده و مشکل تحقیق را به دقت تبیین نمائید.
- سعی کنید تحلیلهای درون مقاله را به ادبیات موضوع و نتایج آماری ارتباط دهید.
- بصورت کاملا تحلیلی اقدام به بحث و بررسی نتایج نمایید.
- از بیان مطالب تکراری که در ادبیات موضوع و مقدمه ذکر کرده اید، پرهیز کنید.
در صورتی که تمامی این موارد را بصورت دقیق و استاندارد رعایت کنید، در نهایت خروجی کار در فرآیند استخراج مقاله یک کار قوی و قابل استناد خواهد بود که قابلیت پذیرش و چاپ در بسیاری از ژورنال های ISI, ISC, IEEE, Scopus را خواهد داشت.
نحوه مرتب کردن منابع در مقاله استخراج شده
در نهایت پس از اتمام فرآیند استخراج مقاله از پایاننامه نیاز است که منابع موجود در مقاله بر اساس حروف الفبا به انگلیسی و فارسی مرتب و آماده شوند. در حال حاضر بسیاری از پژوهشگران از نرمافزارهایی مثل مندلی (Mendeley) برای رفرنس دهی در مقالات خود استفاده میکنند. حتما بعد از اتمام فرآیند استخراج مقاله و قبل از مرتب کردن رفرنسهای مقاله، به ژورنال مورد نظرتان که قصد سابمیت مقاله را دارید مراجعه کرده و در بخش (Instructions For Authors) ببینید روش رفرنس دهی مورد نظر این ژورنال چیست. بطور کلی پنج روش محبوب و پرکاربرد برای رفرنس دهی در تمامی ژورنال ها وجود دارد که محبوب ترین آن روش APA است. البته بسیاری از ژورنالهای معتبر از روشهایی مانند Vancouver, Harvard, Chicago, MLA نیز برای رفرنس دهی استفاده میکنند. تنها تفاوت اصلی بین این روشها محل قرار گیری نام، نام خانوادگی، زمان چاپ، عنوان مقاله و غیره در فرآیند رفرنس دهی است.