زمانی که صحبت از کار پژوهشی و دانشگاهی می شود، کاملا مشخص است که چه انتظاراتی از نویسنده و یا پژوهشگر وجود دارد. یک پژوهشگر می بایست در تمام مراحل نگارش یک مقاله علمی کاملا دقیق بوده و از منابع معتبر استفاده نماید. تحقیق علمی که قصد داشته باشد با اطلاعات نادرست و غیرمنطقی موجب سردرگمی و گمراهی مخاطب شود، یقینا در هیچ مرکز علمی جای نخواهد داشت. اما یکی از مهمترین فاکتورهای تقویت و بهبود کیفیت مقاله استفاده از منابع معتبر و به روز است. هرچه تعداد استفاده از این منابع معتبر در تحقیق شما بیشتر باشد، در نهایت شانس پذیرش، چاپ و سایتیشن آن بالاتر خواهد رفت. اما قبل از اینکه به سراغ پیدا کردن منابع معتبر برویم باید مشخص کنیم که تحقیق ما از چه نوعی است. چرا که نوع تحقیق تعیین کننده نوع منابع و فرآیند گردآوری داده ها است. انواع تحقیق عبارتند از:

1. تحقیقات بنیادی تجربی: منابع و داده ها میبایست از طریق پرسشنامه، مصاحبه، آزمایشات و غیره گردآوری شوند.

2. تحقیقات بنیادی نظری: منابع و داده ها به واسطه اطلاعات موجود در کتابخانه ها بدست می آید.

3. تحقیقات کاربردی توسعه ای: تحقیقاتی که داده های آنها از طریق پژوهش های میدانی جمع آوری شده و هدف آنها بهبود خدمات و تولیدات یک سازمان یا یک شرکت است.

4. تحقیقات کاربردی علمی: این نوع از تحقیقات کاربردی به نوعی حل مسئله محسوب می شوند و هدف انجام آن برطرف کردن یک مشکل در یک جامعه یا سازمان است. 

همانطور که مشاهده کردید هر کدام از این تحقیقات نیاز به منابع خاصی دارد که در فرآیند نگارش مقاله علمی مورد نیاز است اما منابع معتبر علمی نیز در سه دسته کلی قرار می گیرند.

1. منابع دست اول: منابعی که توسط خود نویسنده ایجاد و ارائه می شود.

2. منابع دست دوم:: منابعی که از کتاب ها، مقالات و متون دیگر استخراج می شوند.

3. منابع دست سوم: منابعی که به نوعی کاربرد سازمانی و گزارشی دارند.

و اما در نهایت محبوبترین روشهای پیدا کردن منابع علمی عبارتند از: 

اولین روش استفاده از سایت گوگل اسکالر (Google Scholar) است که به شما این امکان را می دهد با جستجوی یک کلیدواژه و یا نام نویسنده مقالات موردنظرتان را پیدا کنید.

دومین روش استفاده از ابزارهای رفرنس دهی است که دقیقا مشابه گوگل اسکولار با سرچ کردن کلیدواژه می توانید اطلاعات مورد نظرتان را پیدا کنید.

سومین روش مراجعه به پایگاه های داده های الزویر (Elsevier)، تیلور اند فرانسیس (Taylor and Francis) و امرالد (Emerald) است که میتوانید منابع معتبر را در آن بیابید.

چهارمین روش مراجعه به سایت سیر (CiteSeer) است که همانند گوگل اسکولار از قدرت بالایی در سرچ برخوردار است.

پنجمین روش برای پیدا کردن منابع معتبر استفاده از وبگاه ماکروسافت آکادمیک ریسرچ (Microsoft academic research) است که دسترسی به تمامی منابع معتبر منتشر شده در ژورنال های مختلف را دارد. 

تقویت مقاله - ویراستاری مقاله - رفرنس دهی

تفاوتی ندارد که یک پژوهشگر حرفه ای در زمینهرفرنس نویسیهستید و یا اینکه به تازگی شروع به نگارش مقاله کرده اید. به یاد داشته باشید که هر فرآیند علمی از قبیل نگارش پایان نامه، نوشتن پروپوزال، آماده کردن یک مقاله علمی و غیره مشتمل بر بایدها و نبایدهایی است که بدون توجه به آن نمی توانید نتیجه مطلوبی بدست آورید. تمامی بخش های یک مقاله علمی از جمله مقدمه، چکیده، ادبیات موضوع، روش تحقیق، نتیجه گیری و رفرنس دهی دارای بایدها و نبایدهایی است که در صورت رعایت کردن موجب بهبود کیفیت آن خواهد شد. در این مطلب سعی می کنیم بایدها و نبایدهایی را در ارتباط با بخش منابع و فرآیند رفرنس دهی ذکر کنیم:

بایدهای رفرنس دهی:

1. سعی کنید از مانند مندلی، اندنوت و غیره استفاده کنید.

2. قبل از آغاز رفرنس نویسی سعی کنید اطلاعات لازم را در مورد روشهای استاندارد رفرنس نویسی بدست آورید. بسیاری از ژورنال ها از روش های خاصی برای رفرنس دهی استفاده می کنند و این روش ها ممکن است در ژورنال های مختلف، متفاوت باشد. حتی دانشگاه ها و موسسات آموزشی نیز، از روش های متفاوتی برای رفرنس دهی استفاده می کنند. 

3. رعایت اصول نگارشی روشهای رفرنس دهی (Referencing Styles) به صورت کاملا دقیق و مشتمل بر جزییات کامل 

4. آماده سازی رفرنسها در یک فایل جداگانه پیش از وارد کردن در فایل اصلی مقاله

5. مقایسه رفرنس های متنی و لیست رفرنس های پایان مقاله

(اصلاح لیست در صورتی که رفرنس های اضافی یا رفرنس های کمتر از متن قرار داده اید-تطبیق دقیق و کامل رفرن متن و رفرنس پایان پژوهش)

6. بررسی ترتیب رفرنس ها بر اساس الفبای انگلیسی یا فارسی (حتی اگر از نرم افزارهای رفرنس دهی استفاده می کنید، باز هم چک کردن این موضوع ضروری است)

7. نام نویسندگان را از نظر صحیح بودن املای واژگان آنها بررسی نمایید

8. زمانی که متن یک مقاله را در تحقیق خودتان می آورید، نباید مفهوم یا محتوای معنایی آن را تغییر دهید( نه کاملا کپی که پلاجریسم شناخته شود نه کاملا تغییر یافته که مفهوم تغییر کند)

رعایت بایدها در رفرنس دهی به تنهایی نمیتواند تضمین کننده کیفیت بالای رفرنس ها باشد. محقق باید توجه ویژه ای به اصول مربوط به نبایدهای رفرنس دهی نیز داشته باشد. 

نبایدهای رفرنس دهی:

1. نباید تفاوت های میان رفرنس دهی مقاله، کتاب، پایان نامه، روزنامه یا متون آنلاین را فراموش کنید. هر کدام از این متون روش رفرنس دهی مخصوص به خودشان را دارند.

2. فرآیند رفرنس دهی را نباید پس از پایان تحقیق انجام دهید. بلکه در طول فرآیند گردآوری مطالب و نگارش مقاله فرآیند رفرنس دهی را انجام دهید.

3. تمامی منابعی که استفاده میکنید را در رفرنس های خودتان بگنجانید.

4. منابعی که از آنها استفاده نکرده اید را در رفرنس ها قرار ندهید (برخی از نویسندگان برای سایتیشن این کار را انجام می دهند)

5. نقل قول ها را با رفرنس ها اشتباه نگیرید.

اشتباهات رایج دررفرنس دهینرم افزارهای رفرنس دهی - رفرنس دهی - ژورنال ها

در زمان نگارش یک مقاله علاوه بر تقویت متون در بخش های مختلف، نیاز است که به نگارش بخش رفرنس یا منابع نیز توجه ویژه ای داشته باشیم. چنانچه رفرنس دهی ناقص یا نادرست در مقاله انجام دهیم، ممکن است مخاطب گمان کند که ما به دنبال تغییر حقایق تحقیق هستیم و یا قصد داریم مفاهیم نامرتبط را در تحقیق خودمان بگنجانیم. رفرنس دهی یا رفرنس نویسی درست می تواند اعتبار تحقیق مان را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش داده و پذیرش آن را تضمین کند. واقعیت این است که حتی اگر دقت بالایی در تدوین و تهیه رفرنس های تحقیق داشته باشیم ممکن است همچنان اشتباهاتی را در ارتباط با فرآیند رفرنس دهی مرتکب شویم. با دانستن اشتباهات رایج در فرآیند رفرنس دهی می توانیم از وقوع آنها جلوگیری کرده و مقاله خودمان را تقویت کنیم.

اشتباهات رایج در فرنس دهی عبارتند از:

1. عدم آگاهی در مورد انواع روش های رفرنس نویسی: این موضوع برای بهترین نویسندگان نیز ممکن است اتفاق بیافتد که تفاوت این روشها را ندانند. زمانی که شما قصد دارید یک مقاله را در ژورنال مورد نظرتان سابمیت کنید باید به استانداردهای ژورنال توجه کنید که روش رفرنس دهی در آن ژورنال چگونه است. آیا از روش APA استفاده می کند یا Harvard؟ آیا مقالات چاپ شده در این ژورنال رفرنس دهی یکسانی دارند یا خیر؟ چنانچه اطلاعات خاصی در مورد رفرنس دهی در ژورنال مورد نظر پیدا نکردید می توانید تعدادی از آخرین مقالات چاپ شده را بررسی و کنترل کنید. 

2. فراموش کردن شماره صفحه در زمان رفرنس دهی: بسیاری از نویسندگان زمانی که از متن یک کتاب یا مقاله برای رفرنس نویسی استفاده می کنند فراموش می کنند که شماره صفحه آن را ذکر کنند. به یاد داشته باشید زمانی که متنی را از کتاب یا مجله ای به امانت در تحقیقتان استفاده می کنید، باید شماره صفحه آن را نیز ذکر کنید. چرا که تعداد صفحات یک کتاب به مراتب بیشتر از یک مقاله است و مخاطب نمیتواند کل کتاب را به دنبال متن مورد نظر شما بگردد. بنابراین در زمان رفرنس نویسی به این موضوع توجه کنید.

3. فراموش کردن سایتیشن: برخی از نویسندگان ممکن است متنی را در تحقیق خود قرار دهند و آن را به درستی رفرنس دهی کنند ولی در نهایت فراموش کنند منبع را در بخش نهایی تحقیق قرار دهند. این موضوع باعث می شود هماهنگی بین رفرنس های متن و بخش منابع از بین برود.

4. مشکلات اساسی در متن منابع: یکی از نواقص اصلی بخش منابع وجود فاصله های بی مورد، قرار گرفتن نادرست اطلاعات در منبع، جایگذاری نادرست ویرگول یا نقطه ویرگول و پرانتز است که میتواند ساختار آن را به کلی دچار مشکل کند. سعی کنید متن خودتان را به دقت در این زمینه بررسی و اصلاح کنید.

منابع - اعتبار سنجی رفرنس در تحقیق - APA