تفاوتی ندارد که یک پژوهشگر حرفه ای در زمینهرفرنس نویسیهستید و یا اینکه به تازگی شروع به نگارش مقاله کرده اید. به یاد داشته باشید که هر فرآیند علمی از قبیل نگارش پایان نامه، نوشتن پروپوزال، آماده کردن یک مقاله علمی و غیره مشتمل بر بایدها و نبایدهایی است که بدون توجه به آن نمی توانید نتیجه مطلوبی بدست آورید. تمامی بخش های یک مقاله علمی از جمله مقدمه، چکیده، ادبیات موضوع، روش تحقیق، نتیجه گیری و رفرنس دهی دارای بایدها و نبایدهایی است که در صورت رعایت کردن موجب بهبود کیفیت آن خواهد شد. در این مطلب سعی می کنیم بایدها و نبایدهایی را در ارتباط با بخش منابع و فرآیند رفرنس دهی ذکر کنیم:

بایدهای رفرنس دهی:

1. سعی کنید از مانند مندلی، اندنوت و غیره استفاده کنید.

2. قبل از آغاز رفرنس نویسی سعی کنید اطلاعات لازم را در مورد روشهای استاندارد رفرنس نویسی بدست آورید. بسیاری از ژورنال ها از روش های خاصی برای رفرنس دهی استفاده می کنند و این روش ها ممکن است در ژورنال های مختلف، متفاوت باشد. حتی دانشگاه ها و موسسات آموزشی نیز، از روش های متفاوتی برای رفرنس دهی استفاده می کنند. 

3. رعایت اصول نگارشی روشهای رفرنس دهی (Referencing Styles) به صورت کاملا دقیق و مشتمل بر جزییات کامل 

4. آماده سازی رفرنسها در یک فایل جداگانه پیش از وارد کردن در فایل اصلی مقاله

5. مقایسه رفرنس های متنی و لیست رفرنس های پایان مقاله

(اصلاح لیست در صورتی که رفرنس های اضافی یا رفرنس های کمتر از متن قرار داده اید-تطبیق دقیق و کامل رفرن متن و رفرنس پایان پژوهش)

6. بررسی ترتیب رفرنس ها بر اساس الفبای انگلیسی یا فارسی (حتی اگر از نرم افزارهای رفرنس دهی استفاده می کنید، باز هم چک کردن این موضوع ضروری است)

7. نام نویسندگان را از نظر صحیح بودن املای واژگان آنها بررسی نمایید

8. زمانی که متن یک مقاله را در تحقیق خودتان می آورید، نباید مفهوم یا محتوای معنایی آن را تغییر دهید( نه کاملا کپی که پلاجریسم شناخته شود نه کاملا تغییر یافته که مفهوم تغییر کند)

رعایت بایدها در رفرنس دهی به تنهایی نمیتواند تضمین کننده کیفیت بالای رفرنس ها باشد. محقق باید توجه ویژه ای به اصول مربوط به نبایدهای رفرنس دهی نیز داشته باشد. 

نبایدهای رفرنس دهی:

1. نباید تفاوت های میان رفرنس دهی مقاله، کتاب، پایان نامه، روزنامه یا متون آنلاین را فراموش کنید. هر کدام از این متون روش رفرنس دهی مخصوص به خودشان را دارند.

2. فرآیند رفرنس دهی را نباید پس از پایان تحقیق انجام دهید. بلکه در طول فرآیند گردآوری مطالب و نگارش مقاله فرآیند رفرنس دهی را انجام دهید.

3. تمامی منابعی که استفاده میکنید را در رفرنس های خودتان بگنجانید.

4. منابعی که از آنها استفاده نکرده اید را در رفرنس ها قرار ندهید (برخی از نویسندگان برای سایتیشن این کار را انجام می دهند)

5. نقل قول ها را با رفرنس ها اشتباه نگیرید.

اشتباهات رایج دررفرنس دهینرم افزارهای رفرنس دهی - رفرنس دهی - ژورنال ها

در زمان نگارش یک مقاله علاوه بر تقویت متون در بخش های مختلف، نیاز است که به نگارش بخش رفرنس یا منابع نیز توجه ویژه ای داشته باشیم. چنانچه رفرنس دهی ناقص یا نادرست در مقاله انجام دهیم، ممکن است مخاطب گمان کند که ما به دنبال تغییر حقایق تحقیق هستیم و یا قصد داریم مفاهیم نامرتبط را در تحقیق خودمان بگنجانیم. رفرنس دهی یا رفرنس نویسی درست می تواند اعتبار تحقیق مان را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش داده و پذیرش آن را تضمین کند. واقعیت این است که حتی اگر دقت بالایی در تدوین و تهیه رفرنس های تحقیق داشته باشیم ممکن است همچنان اشتباهاتی را در ارتباط با فرآیند رفرنس دهی مرتکب شویم. با دانستن اشتباهات رایج در فرآیند رفرنس دهی می توانیم از وقوع آنها جلوگیری کرده و مقاله خودمان را تقویت کنیم.

اشتباهات رایج در فرنس دهی عبارتند از:

1. عدم آگاهی در مورد انواع روش های رفرنس نویسی: این موضوع برای بهترین نویسندگان نیز ممکن است اتفاق بیافتد که تفاوت این روشها را ندانند. زمانی که شما قصد دارید یک مقاله را در ژورنال مورد نظرتان سابمیت کنید باید به استانداردهای ژورنال توجه کنید که روش رفرنس دهی در آن ژورنال چگونه است. آیا از روش APA استفاده می کند یا Harvard؟ آیا مقالات چاپ شده در این ژورنال رفرنس دهی یکسانی دارند یا خیر؟ چنانچه اطلاعات خاصی در مورد رفرنس دهی در ژورنال مورد نظر پیدا نکردید می توانید تعدادی از آخرین مقالات چاپ شده را بررسی و کنترل کنید. 

2. فراموش کردن شماره صفحه در زمان رفرنس دهی: بسیاری از نویسندگان زمانی که از متن یک کتاب یا مقاله برای رفرنس نویسی استفاده می کنند فراموش می کنند که شماره صفحه آن را ذکر کنند. به یاد داشته باشید زمانی که متنی را از کتاب یا مجله ای به امانت در تحقیقتان استفاده می کنید، باید شماره صفحه آن را نیز ذکر کنید. چرا که تعداد صفحات یک کتاب به مراتب بیشتر از یک مقاله است و مخاطب نمیتواند کل کتاب را به دنبال متن مورد نظر شما بگردد. بنابراین در زمان رفرنس نویسی به این موضوع توجه کنید.

3. فراموش کردن سایتیشن: برخی از نویسندگان ممکن است متنی را در تحقیق خود قرار دهند و آن را به درستی رفرنس دهی کنند ولی در نهایت فراموش کنند منبع را در بخش نهایی تحقیق قرار دهند. این موضوع باعث می شود هماهنگی بین رفرنس های متن و بخش منابع از بین برود.

4. مشکلات اساسی در متن منابع: یکی از نواقص اصلی بخش منابع وجود فاصله های بی مورد، قرار گرفتن نادرست اطلاعات در منبع، جایگذاری نادرست ویرگول یا نقطه ویرگول و پرانتز است که میتواند ساختار آن را به کلی دچار مشکل کند. سعی کنید متن خودتان را به دقت در این زمینه بررسی و اصلاح کنید.

منابع - اعتبار سنجی رفرنس در تحقیق - APA

اعتبار سنجی فرآیندی است که به واسطه آن شخص می تواند مشخص کند تا چه اندازه منابع تحقیق یک نویسنده بدون مشکل و کاملا دقیق است. شاید در گذشته اعتبارسنجی رفرنس کار ساده تری بود چرا که تعداد ژورنال ها و مقالاتی که در یک سال ممکن بود چاپ شوند بسیار اندک بود. اما با گذشت زمان و افزایش تعداد ژورنال ها و همچنین شمار بسیار زیاد مقالاتی که سالانه به چاپ می رسند، کار اعتبارسنجی رفرنس ها نیز دشوارتر شد. بخاطر داشته باشید که به همان اندازه که تعداد مقالات افزایش یافته است، امکانات و ابزارها برای بررسی صحت مقالات نیز بیشتر شده است. از جمله این نرم افزارها می توان به 
Abstrackr, Colandr, Covidence, DRAGON, EPPI-Reviewer, Checkster,SkillSurveyReference, Xref, Crosschq. Rayyan اشاره کرد که به بررسی متون در مقالات پرداخته و آنها را ارزیابی میکنند. همانطور که پیشتر بیان کردیم ابزارهای بسیاری برای رفرنس نویسی نیز وجود دارند که از جمله بهترین های آنها می توان به Mendeley , EndNote اشاره کرد. اما در مجموع چطور می توانیم یک مقاله را از نظر رفرنس دهی اعتبارسنجی کنیم؟ آیا روش مشخصی برای اعتبار سنجی رفرنس مقالات و متون علمی وجود دارد یا خیر؟. برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که بله دو روش مشخص و استاندارد برای اعتبار سنجی رفرنس مقالات وجود دارد که عبارتند از:

1. روش SMT: این روش که با عنوان پیشنویس آماده یا Spesific Manuscript Template نیز شناخته می شود به دنبال این است که نویسنده را مجبور کند پیش از سابمیت مقاله در ژورنال از یک الگوی متنی آماده برای نگارش مقاله خودش استفاده کند. در این روش معمولا یک پیش نویس آماده (Template) برای نگارش مقاله در سایت ژورنال بارگزاری شده و از نویسنده خواسته می شود مقاله خودش را پیش از سابمیت در قالب این الگو درآورد. در این فرآیند معمولا نویسنده باید از Plug-in یک نرم افزار رفرنس دهی مانند مندلی استفاده کند و چنانچه در متن مقاله و یا بخش منابع، رفرنس های اشتباه آورده باشد قطعا در فرآیند رفرنس دهی دچار مشکل خواهد شد. سردبیران ژورنال ها معمولا به این وسیله می توانند اعتبارسنجی یک مقاله را انجام دهند که البته ممکن است برای نویسنده نیز فرآیند زمانبری باشد. 

2. روش RCT: در این روش سردبیر ژورنال از ابزارهای چک کردن رفرنس دهی (Reference Checking Tools) برای اعتبار سنجی رفرنس ها در یک مقاله بهره می برد. این ابزار فرآیند اعتبارسنجی را بسیار ساده کرده و میتواند به نویسنده کمک کند تا به سرعت مقاله خودش را آماده و سابمیت کند و از طرفی ژورنال نیز با فرآیند بسیار ساده تر و قابل اطمینان تری برای اعتبار سنجی رفرنس ها مواجه خواهد بود. از جمله دوتا از برترین این نرم افزارها Checkster و SkillSurveyReference است. زمانی که شما فایل پیش نویس یک مقاله را در این دو نرم افزار سابمیت می کنید بلافاصله آن را به فرمت XML تبدیل میکند. سپس به سرعت متن را بررسی کرده و منابعی که مشکل دار هستند را به صورت هایلایت شده نشان می دهد.

ژورنال ها -  EndNote - Covidence - سابمیت مقاله