مكانيك؛ يعني تعمير خودرو و مهندس مكانيك؛ يعني فردي با دست‌هاي آلوده به بنزين يا روغن ماشين! چنين ديدگاهي را مي‌توانيد در بين تعداد قابل توجهي از عامه مردم و حتي داوطلبان آزمون سراسري بيابيد، در حالي كه رشته مهندسي مكانيك به جز يك درس تك واحدي، تقريباً هيچ ارتباطي با شغل مكانيكي ماشين ندارد. البته دانشجويان در اين رشته با اصول طراحي و طرز كار مكانيزم‌هاي مختلف به كار رفته در اتومبيل به طور اصولي و پايه‌اي آشنا مي‌شوند اما به تعمير خودرو نمي‌پردازند. در حقيقت رشته مكانيك بخشي از علم فيزيك است كه با استفاده از مفاهيم پايه علم فيزيك و به تبع آن رياضي به بررسي حركت اجسام و نيروهاي وارد بر آنها مي‌پردازد و مي‌كوشد تا با توجه به نتايج بررسي‌هاي خود، طرحي نو در زمينه فن شناسي وضعيت ارائه دهد و در راه پيشرفت انسان گامي به جلو بردارد.اين رشته را شايد بتوان از نقطه نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترين رشته مهندسي به شمار آورد. چون رشته مهندسي مكانيك در برگيرنده تمامي علوم و فنوني است كه با توليد، تبديل و استفاده از انرژي، ايجاد و تبديل حركت و انجام كار، توليد و ساخت قطعات و ماشين‌آلات و به كارگيري مواد مختلف درساخت آنها و همچنين طراحي و كنترل سيستم‌هاي مكانيكي، حرارتي و سيالاتي مرتبط مي‌باشد.به عبارت ديگر محاسبات فني، مدلسازي و شبيه‌سازي، طراحي و تهيه نقشه‌ها، تدوين روش ساخت، توليد و آزمايش تمامي ماشين آلات و تأسيسات موجود در دنيا، با تكيه بر توانايي‌هاي مهندسين مكانيك انجام مي‌گيرد. مهندسي مكانيك داراي گرايش‌هاي طراحي جامدات ، حرارت و سيالات ، ساخت و توليد و مهندسي دريا است.
- گرايش حرارت و سيالات:
در گرايش حرارت و سيالات، عوامل مؤثر بر خواص مختلف حركت سيال بخصوص سيال داغ مطالعه مي‌شود و اثر عبور سيال بر محيط، مانند نيروهايي كه در نتيجه عبور خود در محل ايجاد مي‌كند يا طول‌هاي ناشي از افزايش يا كاهش دما در اعضاي مختلف يك دستگاه، بررسي مي‌شود. به عبارت ديگر دانشجويان اين گرايش در زمينه تهويه مطبوع، دستگاه‌هاي آب و فاضلاب و گرم‌كننده ساختمانها مطالعه مي‌كنند و درباره طراحي نيروگاه‌ها، موتورهاي احتراق داخلي و طراحي انواع موتورهاي درونسوز اتومبيل آموزش مي‌بينند.
- درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف مهندسي مكانيك:
رياضيات، فيزيك عمومي، شيمي عمومي، برنامه‌نويسي كامپيوتر، محاسبات عددي، معادلات ديفرانسيل، رياضي مهندسي، مباني مهندسي برق، نقشه‌كشي صنعتي، استاتيك، ديناميك، مقاومت مصالح، علم مواد، ترموديناميك، مكانيك سيالات، طراحي اجزاء، انتقال حرارت، ديناميك ماشين، ارتعاشات مكانيكي، كنترل اتوماتيك.
- دروس تخصصي گرايش حرارت و سيالات:
توربوماشين، توربين گاز و موتور جت، موتورهاي احتراق داخلي، سوخت و احتراق، نيروگاه، تهويه مطبوع، سيستم‌هاي تبريد و سردخانه، سيستم‌هاي انتقال سيال، كنترل آلودگي محيط زيست.( بسياري از درس‌هاي مهندسي مكانيك در گرايش‌هاي مختلف همراه با آزمايشگاه و كارگاه است.)
- گرايش طراحي جامدات:
مهندس طراح جامدات بايد تمامي نيروها و گشتاورهايي را كه به هر عضو ماشين وارد مي‌شود بررسي كرده و بهترين حالت قطعه مورد نظر را براي تمامي آن نيروها و گشتاورها و همچنين براي داشتن بهترين كارايي به دست آورد و كارايي مناسب آن قطعه را در زمان طولاني تضمين كند. همچنين طراحي سيستم، طراحي ماشين‌هاي تراش، فرز، چاپ و قسمت‌هاي تعليق، سيستم‌هاي انتقال قدرت و ديناميك يك خودرو، توسط مهندسين اين گرايش طراحي مي‌شود. در ضمن در يك هواپيما قسمت‌هاي مربوط به فرود، پرواز، كنترل پرواز به نحوي مربوط به طراحي جامدات مي‌گردد.
- دروس تخصصي گرايش طراحي جامدات:
روش‌هاي توليد و كارگاه، طراحي مكانيزم‌ها، ياتاقان و روغنكاري، روش‌هاي طراحي‌مهندسي، طراحي ماشين‌هاي ابزار و توليد، طراحي بدنه و شاسي خودرو، طراحي ماشين به كمك كامپيوتر، ساخت به كمك كامپيوتر، رباتيك.
- گرايش ساخت و توليد:
يك قطعه بايد به چه روشي ساخته شود تا داراي توليدي سريع، ارزان و همچنين كيفيت مناسب و كارايي مطلوب باشد؟ پاسخ به اين سؤال مهم بر عهده مهندسين گرايش ساخت و توليد است. گرايش ساخت و توليد به زمينه‌هاي كاربردي مهندسي مكانيك مي‌پردازد و مهندس اين گرايش در زمينه شكل دادن فلزات، طراحي قالب‌ها و ساخت قطعه‌هاي گوناگون فعاليت مي‌كند.
- دروس تخصصي مجموعه ساخت و توليد:
قالب و پرس، ماشين‌هاي كنترل عددي، اندازه‌گيري، توليد مخصوص، هيدروليك و پنوماتيك
- گرايش مهندسي دريا:
دانشجوي مهندسي دريا گرايش كشتي‌سازي مسائلي از قبيل طراحي بدنه، استحكام بدنه، سيستم‌هاي پيشرانه، پايداري كشتي در مقابل امواج كناري و جانبي كشتي و طراحي سيستم‌هاي مربوط به ناوبري را مطالعه مي‌كند. به عبارت ديگر يك مهندس دريا، مهندس مكانيكي است كه در كاربردهاي دريايي مشغول به كار مي‌شود. گفتني است اين گرايش تنها در دانشگاه صنعتي شريف ارائه مي‌شود و در دانشگاه‌هاي ديگر به عنوان يك رشته مجزا مطرح است.
توانايي‌هاي لازم :
دانشجوي مهندسي مكانيك بايد در دو درس رياضي و فيزيك قوي بوده و همچنين از هوش، استعداد و قدرت تجسم خوبي برخوردار باشد. فعاليت در رشته مهندسي مكانيك بسيار متنوع است و در نتيجه هم دانشجوي علاقه‌مند به كارهاي تئوريك مي‌تواند جذب اين رشته شود و در بخش‌هاي نظري و تئوري فعاليت كند و هم دانشجوي خلاق و علاقه‌مند به طراحي و ساخت وسايل و دستگاه‌هاي مختلف مي‌تواند اين رشته را انتخاب نمايد.
موقعيت شغلي در ايران :
توسعه سخت افزاري و رشد مسايل مهندسي، گرايش به سمت توليد داخل و ايجاد تكنولوژي توليد تجهيزات و وسايل در داخل كشور و روي آوردن به خدمات مهندسي در داخل كشور به علت محدوديت‌هاي ارزي و كاهش درآمدهاي نفتي، باعث رشد چشمگير بازار كار مهندسين مكانيك در ايران شده است. يك مهندس مكانيك در حال حاضر در زمينه‌هاي مختلفي فعاليت مي‌كند كه از جمله آنها مي‌توان طراحي و ساخت ماشين‌آلات و قطعات آنها، طراحي و ساخت تجهيزات مكانيكي نيروگاه‌ها، طراحي و ساخت تجهيزات و سيستم‌هاي انتقال و تصفيه آب، سيستم‌هاي مكانيكي وكنترلي پالايشگاه‌ها و كارخانجات شيميايي، طراحي و ساخت تأسيسات حرارتي و برودتي ساختمانها ، ساخت ماشين‌آلات تغليظ و بازيافت مواد مثل كارخانجات قند، كاغذ سازي ، سيمان، نساجي، نمك و كنسانتره، طراحي و ساخت وسايل و تجهيزات حمل و نقل زميني، دريايي و هوايي، ساخت تجهيزات دفاعي و ساخت ربات‌ها، بازوهاي مكانيكي و سيستم‌هاي توليد را نام برد. در ضمن يك مهندس مكانيك مي‌تواند به عنوان كارشناس و مشاور فني در بانك‌ها، شركت‌هاي سرمايه‌گذاري و بيمه و شركت‌هاي بازرسي و نظارت امور بين‌المللي فعاليت كند.
دانشگاه های پذیرنده :
ارومیه ، بو علی سینا – همدان ، بیرجند ، بین المللی امام خمینی (ره) قزوین ، تبریز ، تهران ، خلیج فارس – بوشهر ، رازی – کرمانشاه ، زنجان ، سمنان ، سیستان و بلو چستان – زاهدان ، شهرکرد ،شهید باهنر کرمان ، شهید چمران – اهواز ، شیراز ، صنعتی اصفهان ، صنعتی امیر کبیر – تهران ،خواجه نصیر الدین طوسی – تهران ، صنعتی شاهرود ، صنعتی شریف – تهران ، علم و صنعت ایران – تهران ، فردوسی – مشهد ، کاشان ، گیلان – رشت ، مازندران – بابلسر ، محقق اردبیلی – اردبیل ، هرمزگان – بندر عباس ، یاسوج ، یزد ، مجتمع عالی جندی شاپور – دزفول ، دانشگاه تهران و دانشگاه ایندیانا – پوردو آمریکا ،آموزشکده فنی اراک ، مهندسی گلپایگان , صنعتی مالک اشتر – شاهین شهر اصفهان ، امام حسین (ع) – تهران .
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه ، شبانه
دانشگاه : دولتی ، غیر انتفاعی
گرایشها : حرارت و سیالات ، طراحی جامدات ، ساخت و تولید ، مهندسی دریا
مهندسی مکانیک در حرارت و سیالات و دبیر فنی مکانیک در حرارت و سیالات
مقدمه:
به منظور تربیت متخصصان متعهد در صنایع و تبدیل صنایع وابسته به صنایع مستقل و خودکفا، پس از بررسی و پژوهش در صنایع مکانیک "مجموعه کارشناسی مکانیک در حرارت و سیالات" با مشخصات زیر در محدوده "دوره کارشناسی" تدوین شده است.
1- تعریف و هدف:
این مجموعه یکی از مجموعه های آموزش عالی است که با بکار بردن علوم و تکنولوژی مربوط جهت طرح در محاسبه اجزاء و سیستم هایی که اساس کار آنها مبتنی بر تبدیل انرژی و انتقال حرارت و جرم است می تواند کارآیی لازم را به متخصصان بدهد و آنها را آماده سازد تا در صنایع مختلف مکانیک در حرارت و سیالات (مرکز تولید نیروی کارخانه ها، نیروگاههای حرارتی، موتورهای احتراق، توربین های گازی و موتورهای جت، سیستمهای تاسیسات حرارتی و برودتی، سیستمهای آبی) مسئولیت طراحی و محاسبات و اجرای طرحها را عهده دار شوند و در دبیر فنی مکانیک هدف تربیت کارشناس دبیر فنی متعهد و متخصص است که بتواند دروس فنی و کارگاهی دوره چهار ساله هنرستانهای صنعتی را تدریس کند.
2- دوره و شکل نظام:
طول متوسط دوره این مجموعه 4 سال است . کلیه دروس این دوره ها در 8 ترم برنامه ریزی می شود و دانشجویان موظفند یکصد و چهل واحد تعیین شده دوره را بانضمام 272 ساعت کارآموزی در واحدهای صنعتی ذیربط اخذ نمایند.
طول هر ترم 17 هفته آموزش کامل است. مدت تدریس هر واحد نظری 17 ساعت و هر واحد آزمایشگاهی 34 ساعت است و مدت آزمون برای هر واحد حداقل یک ساعت است.
3- واحدهای درسی:
تعداد کل واحدهای درسی این مجموعه 140 واحد به شرح زیر است:
1-3- دروس تربیتی 11 واحد (دبیری)
2-3- دروس عمومی 20 واحد
3-3- دروس پایه 27 واحد
4-3- دروس اصلی 61 واحد
(دبیری 50 واحد)
5-3- دروس تخصصی 21 واحد
6-3- دروس اختیاری 5 واحد
7-3- پروژه تخصصی و کارگاه 6 واحد
کارآموزی بدون واحد بوده و دانشجویان موظفند 272 ساعت در دو دوره زمانی مختلف ترجیحا در تابستان سال سوم و چهارم آنرا بگذرانند.
3- نقش و توانائی:
فارغ التحصیلان این دوره قادرند عهده داز انجام طراحی و محاسبه اجزاء و سیستمها در بخش عمده ای از صنایع زیر: مراکز تولید نیروی کارخانه، نیروگاههای حرارتی و نیروگاههای آبی، صنایع اتومبیل سازی و موتورهای احتراقی، تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمانها و سردخانه، صنایع نفت، صنایع ذوب فلزات، صنایع غذایی، تاسیسات آبی و سایر کارخانجات تولیدی و ... باشند.
فارغ التحصیلان دوره های دبیری علاوه بر توانائی تدریس دوره چهارساله هنرستان، توانائی تدریس پاره ای از دروس فنی، رشته مکانیک را در آموزشکده های فنی خواهند داشت. همچنین بررسی مشکلات آموزشی هنرجویان و ارائه از طریق به آنان، بررسی مشکلات تربیتی آنان و ارائه راهنمائیهای لازم، تهیه طرح درسهای ضروری برای هنرجویان و بکارگیری لوازم کمک آموزشی در امر تدریس.
ضرورت و اهمیت:
ضرورت تدوین این مجموعه با توجه به بند 4 روشن است.
دروس پایه
| ردیف | نام درس | واحد |
|
01 02 03 06 07 10 11 1-10 1-11 13 |
ریاضی 1 ریاضی 2 معادلات دیفرانسیل برنامه سازی کامپیوتر محاسبات عددی فیزیک 1 فیزیک 2 آزمایشگاه فیزیک 1 آزمایشگاه فیزیک 2 شیمی عمومی |
3 3 3 3 2 3 3 1 1 3 |
| جمع | 25 |
دروس تخصصی * (انتخابی) (مجموعه حرارت و سیالات)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
61 66 1-48 72 74 64 68 62 70 78 80 82 54 56 |
زبان تخصصی موتورهای احتراق داخلی آزمایشگاه انتقال حرارت توربوماشین نیروگاهها (حرارت، آبی و هسته ای) حرارت مرکزی و تهویه مطبوع 1 انتقال حرارت 2 سوخت و احتراق طراحی مبدلهای حرارتی سیستمهای انتقال آب طراحی سیستم های تبرید و سردخانه کنترل آلودگی محیط زیست دینامیک گازها سیستمهای اندازه گیری |
2 3 1 3 3 3 2 2 3 3 3 2 3 2 |
| جمع | 35 |
* دانشجویان موظفند از دروس مندرج در این جدول 21 واحد آنرا با نظر استاد راهنما انتخاب نمایند.
دروس اختیاری (5 واحد) (مجموعه حرارت و سیالات)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
88 84 90 86 1-76 98 56 94 52 29 1-13 1-66 97 |
طراحی موتورهای احتراق داخلی تولید بخار توربین گاز و موتور جت حرارت مرکزی و تهویه مطبوع 2 آزمایشگاه تاسیسات حرارتی و برودتی ماشینهای آبی یاتاقان و روغنکاری مدیریت و اقتصاد صنعتی روشهای تولید و کارگاه نقشه کشی 2 آزمایشگاه شیمی آزمایشگاه ماشینهای حرارتی کارگاه ریخته گری |
3 2 3 2 1 3 2 2 3 2 1 1 1 |
| جمع | 26 |
دروس تربیتی مکاینک در حرارت و سیالات (11 واحد)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
1 2 3 4 5 6 7 |
روانشناسی تربیتی روشها و فنون تدریس سنجش و اندازه گیری اصول و فلسفه آموزش و پرورش روانشناسی کودکی و نوجوانی مدیریت آموزشی تولید و کاربرد مواد آموزشی |
2 3 2 3 2 2 2 |
| جمع | 16 |
دروس اصلی (مجموعه حرارت و سیالات)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
21 23 24 1-24 28 31 32 33 37 41 42 1-42 43 44 1-44 45 46 47 1-47 48 49 51 1-49 53 |
ریاضی مهندسی مبانی مهندسی برق 1 مبانی مهندسی برق 2 ازمایشگاه مباین مهندسی برق نقشه کشی صنعتی 1 استاتیک دینامیک مقاومت مصالح 1 علم مواد ترمودینامیک 1 ترمودینامیک 2 آزمایشگاه ترمودینامیک مکانیک سیالات 1 مکانیک سیالات 2 آزمایشگاه مکانیک سیالات طراحی اجزاء 1 طراحی اجزاء 2 مقاومت مصالح 2 آزمایشگاه مقاومت مصالح انتقال حرارت 1 دینامیک ماشین ارتعاشات مکانیکی آزمایگشاه دینامیک و ارتعاشات کنترل اتوماتیک |
3 3 3 1 2 3 4 3 3 3 3 1 3 3 1 3 3 2 1 3 3 3 1 3 |
| جمع | 61 |
پروژه تخصصی، کارآموزی و کارگاه
| ردیف | نام درس |
حداقل زمان (ساعت) |
واحد |
|
91 93 96 95 1-92 2-92 |
پروژه تخصصی کارگاه جوشکاری و ورقکاری کارگاه اتوماتیک کارگاه ماشین ابزار و ابزارسازی کارآموزی 1 (یکماه) کارآموزی 2 (یکماه) |
51×3 51 51 51 136 136 |
3 1 1 1 1 1 |
| جمع | 578 | 8 |