نوار عنوان
نوار عنوان (Title Bar) موارد مهمی را نمایش میدهد: نسخهی Vensim، مدلی که باز است (مثلاً Sales.mdl) و متغیر میز کار (Workbench Variable) (مثلاً بهرهوری نیروی فروش).
متغیر میز کار (Workbench Variable) هر متغیری در مدل است که شما آن را انتخاب کردهاید و میخواهید اطلاعات بیشتری در مورد آن به دست آورید، مانند رفتار دینامیک آن متغیر. متغیر میز کار را میتوان با کلیک روی یک متغیر یا استفاده از کنترل انتخاب متغیر در پنل کنترل (Control Panel) انتخاب کرد.
منو
بسیاری از عملیاتها در Vensim از طریق منو قابل انجام هستند.
- منوی File شامل عملکردهای معمولی مانند باز کردن مدل، ذخیره، چاپ و غیره است.
- منوی Edit به شما امکان میدهد بخشهای انتخاب شده از مدل خود را کپی و پیست کنید. همچنین میتوانید یک متغیر را در مدل خود جستجو کنید.
- منوی View گزینههایی برای دستکاری طرح مدل و مشاهده مدل به صورت فقط متن (موجود فقط در Vensim Professional و DSS) دارد.
- منوی Layout به شما این امکان را میدهد که موقعیت و اندازه عناصر در طرح را تغییر دهید.
- منوی Model دسترسی به تنظیمات مدل، ویژگیهای بررسی مدل و وارد کردن و صادر کردن مجموعه دادهها را فراهم میکند.
- منوی Simulation دسترسی به کنترل شبیهسازی و سایر عملکردهای مربوط به شبیهسازی را فراهم میکند.
- منوی Tools تنظیمات جهانی Vensim را تنظیم میکند و به شما این امکان را میدهد که ابزارهای تحلیل و ابزارهای طرح را تغییر دهید و همچنین گزینههای جهانی را تنظیم کنید. در Vensim PLE و PLE Plus منوی Options به جای منوی Tools وجود دارد.
- منوی Output دسترسی به هر پنجرهای که مدل نیست (مانند گرافها، جداول و غیره) را فراهم میکند.
- منوی Window به شما امکان میدهد بین پنجرههای مختلف باز جابجا شوید.
- منوی Help دسترسی به سیستم کمک آنلاین را فراهم میکند.
منوها حساس به زمینه هستند و دستورات مربوط به پنجرهای که در حال حاضر فعال است اعمال میشوند. پرکاربردترین دستورات منو همچنین دارای کلیدهای میانبر هستند و میتوانند از طریق نوار ابزار که در زیر توضیح داده شده است انجام شوند.
نوار ابزار
نوار ابزار دکمههایی برای برخی از پرکاربردترین آیتمهای منو و ویژگیهای شبیهسازی فراهم میکند. اولین مجموعه از دکمهها به برخی از آیتمهای منوی File و Edit دسترسی دارند.
دکمههای بعدی و جعبه ویرایش Runname برای شبیهسازی مدلها استفاده میشوند.
چند دکمه آخر به کلاسهای پنجره و پنلهای کنترل دسترسی دارند. با کلیک روی دکمهای، آن نوع پنجره به جلو میآید یا از میان پنجرههای آن نوع جابجا میشوید.
ظاهر دقیق نوار ابزار بستگی به پیکربندی Vensim شما دارد. برخی پیکربندیها از موارد کمتری نسبت به آنچه که در بالا نشان داده شده است برخوردارند. به عنوان مثال، نوار ابزار Vensim PLE به صورت زیر ظاهر میشود:
پنجرههای Vensim
انواع پنجرهها
Vensim شامل چندین نوع پنجره است:
پنجرههای ساخت برای ساخت مدلهای جدید یا برای ویرایش، جابجایی و شبیهسازی مدلهای موجود استفاده میشود. در Vensim Professional و DSS، چندین مدل میتوانند به طور همزمان باز شوند، هرکدام در پنجره ساخت خود، و پنجره ساخت میتواند به یک ویرایشگر متن تغییر یابد برای ساخت و ویرایش مدلهای مبتنی بر متن.
پنجرههای خروجی توسط ابزارهای تحلیل Vensim ایجاد میشوند و شامل نمودارها، جداول و لیستها هستند.
پنجرههای کنترل شامل پنل کنترل، جعبه گفتگوی تبدار برای کنترل تنظیمات داخلی Vensim، و کنترل زیرشاخهها هستند که برای تعریف و انتخاب زیرشاخهها در Vensim Professional و DSS استفاده میشود.
جابجایی بین پنجرهها
وقتی یک پنجره برای اولین بار انتخاب یا ایجاد میشود، آن پنجره به بالاترین سطح منتقل میشود و فعال میشود، در حالی که تمام پنجرههای دیگر غیرفعال میشوند. شما فقط میتوانید در پنجره فعال کار کنید. چهار روش مختلف برای جابجایی بین کلاسهای پنجره وجود دارد:
روی دکمه پنجره مناسب در نوار ابزار کلیک کنید.
Ctrl + Shift + Tab را فشار دهید تا بین کلاسهای پنجره جابجا شوید.
از منوی پنجرهها، گزینه "Pop Build Forward"، "Pop Output Forward"، "Control Panel"، یا "Subscript Control" را انتخاب کنید.
از موس استفاده کنید و روی پنجره مناسب کلیک کنید (این روش فقط در صورتی کار میکند که پنجره قابل مشاهده باشد).
روش آخر مخصوصاً برای پنجره ساخت مناسب است، که بزرگترین پنجره است و معمولاً زمانی که پنجرههای دیگر فعال هستند پوشیده نمیشود.
جابجایی بین پنجرههای یک نوع
ممکن است پنجرههای خروجی متعددی باز باشند و در پیکربندیهای پیشرفتهتر، پنجرههای ساخت متعددی باز باشند. چهار روش برای جابجایی بین پنجرههای باز در یک کلاس وجود دارد:
روی دکمه کلاس پنجره به طور مکرر کلیک کنید.
Ctrl + Tab را فشار دهید.
از منوی پنجرهها، "Output Window List" را برای پنجرههای خروجی انتخاب کنید یا روی پنجره ساخت مورد نظر که در پایین منوی پنجرهها نشان داده شده است کلیک کنید.
از موس استفاده کنید و روی پنجره مناسب کلیک کنید (این روش فقط در صورتی کار میکند که پنجره قابل مشاهده باشد).
پنجرههای ساخت
پنجرههای ساخت برای ساخت مدلها در Vensim استفاده میشوند. به طور پیشفرض، آنها با ابزارهای طراحی برای ترسیم ساختار مدل و نوشتن معادلات باز میشوند. نوار وضعیت دکمههایی برای تغییر طراحی فراهم میکند. به جز در PLE، مدلها میتوانند از چندین طرح یا نمای طراحی مختلف ساخته شوند. هر نمای طراحی قسمتی از مدل را نمایش میدهد، مشابه اینکه هر صفحه در یک کتاب قسمتی از داستان را تعریف میکند. در Vensim Professional و DSS، پنجره ساخت میتواند به ویرایشگر متن تغییر یابد برای ساخت و ویرایش مدلهای مبتنی بر متن. در این صورت، نوار وضعیت به نسخه ویرایش متن تغییر میکند.
پنجرههای خروجی
پنجرههای خروجی با کلیک روی یک ابزار تحلیل ایجاد میشوند. ابزارهای تحلیل اطلاعات را از مدل جمعآوری کرده و آنها را در پنجرهای به صورت نمودار، گراف یا متن نمایش میدهند، بسته به ابزار خاص. دهها پنجره از این نوع میتوانند همزمان باز باشند، و یک پنجره خاص میتواند به طور جداگانه با کلیک روی دکمه بستن در گوشه بالا سمت چپ یا سمت راست بسته شود، یا تمام پنجرهها را میتوان با استفاده از گزینه "Windows > Close All Output" در منو به طور همزمان بست.
ابزارهای طراحی
ابزارهای طراحی در یک مجموعه ابزار طراحی ترسیم گروهبندی شدهاند.
ابزارهای طراحی موجود در مجموعه ابزار طراحی داخلی عبارتند از:
- قفل — طراحی قفل است. اشارهگر میتواند اشیاء طراحی و متغیر کارگاه را انتخاب کند، اما نمیتواند اشیاء طراحی را جابجا کند.
- جابجایی/اندازهگذاری — جابجایی، اندازهگذاری و انتخاب اشیاء طراحی: متغیرها، پیکانها و غیره. متغیر — ایجاد متغیرها (ثابتها، کمکیها و دادهها).
- مخزن — ایجاد متغیرها با شکل جعبهای (برای سطوح، معروف به مخازن یا متغیرهای حالت).
- جدول جستجو — ایجاد متغیرهای نوع جدول جستجو.
- پیکان — ایجاد پیکانهای مستقیم یا منحنی.
- جریان — ایجاد نرخها (معروف به جریانها) که شامل یک متغیر، پیکانهای عمود، یک شیر و در صورت لزوم منابع و خروجیها (ابرها) میشود.
- متغیر موجود — افزودن یک متغیر موجود مدل و علل آن به نمای طراحی.
- متغیر سایه — افزودن یک متغیر موجود مدل به نمای طراحی به عنوان متغیر سایه (بدون افزودن علل آن).
- ادغام — ادغام دو متغیر به یک متغیر واحد، ادغام سطوح با ابرهای موجود، ادغام پیکانها با یک متغیر برای تقسیم یک پیکان، و انجام سایر عملیاتها.
- شیء ورودی/خروجی — افزودن اسلایدرهای ورودی و نمودارها و جداول خروجی به طراحی. نظر طراحی — افزودن نظرات و تصاویر به طراحی.
- ابزار نمایانسازی — نمایان کردن (قابل مشاهده کردن) متغیرها در نمای طراحی.
- ابزار پنهانسازی — پنهان کردن متغیرها در نمای طراحی.
- حذف — حذف ساختار، متغیرهای موجود در مدل و نظرات در طراحی.
- معادلات — ایجاد و ویرایش معادلات مدل با استفاده از ویرایشگر معادلات.
- حالتهای مرجع — استفاده از این ابزار برای ترسیم و ویرایش حالتهای مرجع.
- ظاهر — استفاده از این ابزار برای تغییر ظاهر اشیاء طراحی.
- چیدمان — استفاده از این ابزار برای تنظیم موقعیت، اندازه و فاصله اشیاء طراحی.
برای ساخت یک مدل، ابتدا ابزار طراحی را با کلیک بر روی آن با موس انتخاب کنید. همچنین میتوانید ابزار را با فشار دادن یک کلید از روی کیبورد عادی (نه صفحه کلید عددی) انتخاب کنید. از 1 برای ابزار اول، 2 برای دوم و به همین ترتیب استفاده کنید (0 برای دهمین ابزار، Q برای یازدهمین، W برای دوازدهمین و غیره). توجه داشته باشید که این فقط زمانی کار میکند که پنجره ساخت فعال باشد.
موس را به نمای طراحی حرکت دهید و با کلیک یک بار با دکمه چپ موس، ابزار را اعمال کنید (برای پیکانها و نرخها، ابتدا یک بار کلیک کنید، سپس موس را حرکت داده و دوباره یک بار کلیک کنید).
توجه: انتخاب ابزار طراحی ثابت است. به این معنی که ابزار طراحی انتخاب شده تا زمانی که ابزار دیگری را انتخاب نکنید فعال باقی میماند — فقط آن را ادامه دهید و در طراحی اعمال کنید.
ابزار پایین
ابزار پایین وضعیت طراحی و اشیاء موجود در طراحی را نمایش میدهد. این نوار ابزار شامل دکمههایی برای تغییر وضعیت اشیاء انتخاب شده و حرکت به نمای دیگر است.
دکمههای موجود در نوار ابزار پایین فقط زمانی فعال میشوند که قابل استفاده باشند. به عنوان مثال، دکمه فونت زمانی غیرفعال است که یک پیکان انتخاب کرده باشید.
چیدمان نوار ابزار پایین به شرح زیر است:
نمایهها
- ناوبری نمایهها: انتخاب نمایهها از لیست
- تغییر نام نمایه
- نمایه قبلی در لیست
- نمایه بعدی در لیست
- افزودن نمایه
- جستجو برای یک نمایه
پنهان/نمایان کردن
- نمایش سطح پنهان طراحی
- پنهان کردن سطح بالا/پایین
ظاهر
- فونت
- اندازه فونت
- رنگ فونت
- پررنگ
- ایتالیک
- زیرخط
- خط خورده
- رنگ حاشیه شیء
- رنگ پر کردن شیء
- شکل شیء
- سبک پیکان
- قطبیت پیکان
- رنگ پیکان
- تنظیم سطح پنهان
شبیهسازی
علاوه بر ساخت مدلها، شما میتوانید از پنجره ساخت برای انجام وظایف شبیهسازی استفاده کنید. مهمترین نکته این است که شما میتوانید وارد حالت تنظیم شبیهسازی (Simulation Setup) و حالت SyntheSim از پنجره ساخت شوید.
در حالت تنظیم شبیهسازی، تمام مقادیر ثابت (Constants) و جستجوهای (Lookups) مدل برجسته خواهند شد. با کلیک بر روی آنها، میتوانید تغییرات موقت در مقادیر وارد شده برای شبیهسازی ایجاد کنید. در حالت SyntheSim، هر مقدار ثابت مدل دارای یک لغزنده (Slider) خواهد بود که میتوانید از آن برای تنظیم مقادیر استفاده کنید.
برای ورود به حالت تنظیم شبیهسازی و حالت SyntheSim، کافیست بر روی آیکونهای مربوطه در نوار ابزار کلیک کنید.
ابزارهای تجزیه و تحلیل
ابزارهای تجزیه و تحلیل برای نمایش اطلاعات مربوط به متغیر کاری (Workbench Variable) استفاده میشوند، چه جایگاه یا مقدار آن در مدل باشد، یا رفتار آن از دادههای شبیهسازی. ابزارهای تجزیه و تحلیل در مجموعههای ابزاری گروهبندی شدهاند. در نسخههای Vensim PLE و PLE Plus تنها میتوانید از مجموعه ابزارهای داخلی استفاده کنید. در سایر پیکربندیها، مجموعه ابزارهای تجزیه و تحلیل قابل تغییر است. مجموعه ابزار داخلی (که همچنین به نام default1.vts شناخته میشود) و مجموعه ابزار کاملتر default2.vts شامل بسیاری از ابزارهای تجزیه و تحلیل هستند که برای بررسی مدلها نیاز است.
به جز در Vensim PLE و PLE Plus، ابزارهای تجزیه و تحلیل میتوانند برای نمایش اطلاعات مختلفی در مورد متغیر کاری پیکربندی شوند. برای پیکربندی یک ابزار، روی آن با دکمه راست موس کلیک کرده و گزینههای آن را تغییر دهید. همچنین میتوانید ابزارها را به مجموعه ابزارها اضافه کنید. مانند مجموعه ابزارهای اسکچ، اگر تغییراتی ایجاد کنید، هنگام خروج از Vensim از شما خواسته میشود تا مجموعه ابزار را ذخیره کنید. چندین مجموعه ابزار تجزیه و تحلیل مختلف با Vensim همراه است که میتوان آنها را از منوی Tools>Analysis Toolset>Open باز کرد.
مجموعه ابزارهای زیر به طور پیشفرض در Vensim موجود است.
DSS/Professional | PLE Plus | PLE/Reader |
در زیر توصیفی از عملکرد ابزارها آمده است. ابزارهای نشاندادهشده از مجموعه ابزار default2.vts هستند که شامل ابزارهای بیشتری نسبت به مجموعه ابزار داخلی میباشد. در Vensim PLE و PLE Plus تنها ابزارهای داخلی نشان دادهشده در بالا قابل دسترسی هستند. ابزار Statistics و ابزار Text Editor در Vensim Standard موجود نیستند و ابزار Venapp Editor تنها در Vensim DSS قابل دسترسی است.
توجه داشته باشید که میتوانید از Ctrl+1 برای فعالسازی اولین ابزار، Ctrl+2 برای دومی و به همین ترتیب استفاده کنید. این کار برای 10 ابزار اول (Ctrl+0 دهمین است) کاربرد دارد.
ابزارهای تحلیل ساختاری
ابزار | توضیحات | |
Causes Tree | یک نمای گرافیکی درختی از علل متغیر کاری (Workbench Variable) ایجاد میکند. | |
Uses Tree | یک نمای گرافیکی درختی از استفادههای متغیر کاری ایجاد میکند. | |
Loops | فهرستی از تمام حلقههای بازخوردی که از طریق متغیر کاری عبور میکنند، نمایش میدهد. | |
Document | معادلات، تعاریف، واحدهای اندازهگیری و مقادیر انتخابی برای متغیر کاری را مرور میکند. |
ابزارهای تحلیل دادهها
ابزار | توضیحات | |
Causes Strip Graph | نمودار سادهای در یک نوار ایجاد میکند که به شما امکان میدهد علیت را با نمایش علل مستقیم متغیر کاری دنبال کنید. | |
Graph | رفتار را در یک نمودار بزرگتر از نمودار نوار نمایش میدهد و گزینههای خروجی مختلفی دارد. | |
Sensitivity Graph | نمودار حساسیت یک متغیر و دامنه عدم قطعیت آن را که از آزمایش حساسیت بهدست آمده است، ایجاد میکند. | |
Bar Graph | نمودار ستونی از یک متغیر در یک زمان خاص ایجاد میکند یا هیستوگرام متغیرها را در تمامی زمانها یا در شبیهسازیهای حساسیت در یک زمان نمایش میدهد. | |
Table | جدولی از مقادیر متغیر کاری ایجاد میکند. | |
Table Running Down | جدولی با زمان در حال پیشرفت به سمت پایین. | |
Runs Compare | تمام Lookups و Constants در اولین دادهبارگذاریشده را با دادههای بارگذاریشده دوم مقایسه میکند. | |
Statistics | آمار خلاصهای از متغیر کاری و علل یا استفادههای آن فراهم میکند. |
ابزارهای دیگر
ابزار | توضیحات | |
Units Check | یک روش جایگزین برای دسترسی به ویژگی بررسی واحدها ارائه میدهد. | |
Equation Editor | یک روش جایگزین برای دسترسی به معادله متغیر کاری فراهم میکند. | |
Venapp Editor | ویرایش بصری Venapps را پشتیبانی میکند. | |
Text Editor | یک ویرایشگر متنی عمومی. همانطور که نشان داده شده است، برای ویرایش فایلهای .vgd پیکربندی شده است. |
خروجی ابزار تحلیل
با کلیک بر روی یک ابزار تحلیل، یک پنجره جدید با خروجی قالببندیشده ایجاد میشود، به جز ابزارهای Table و Document که اطلاعات را به هر پنجره خروجی موجود جدول یا سند اضافه میکنند. خروجی یک ابزار تا زمانی که آن را حذف نکنید، بر روی صفحه باقی میماند و با تغییرات اعمالشده در مدل بهروزرسانی نمیشود. تنها استثنا در این مورد خروجی ابزاری است که در یک طراحی (Sketch) بهوسیله شیء ورودی/خروجی (Input Output Object)، جاسازی شده است.
مثالی از خروجی ابزار تحلیل، نموداری است که در زیر نمایش داده شده است. توضیحات دکمههای مشترک در تمامی پنجرههای خروجی در زیر آمده است.
- اگر مدل را تغییر دهید یا یک مجموعه داده جدید بسازید، میتوانید بهراحتی و سریع خروجی قدیمی را با کلیک بر روی یکی از دکمههای بستن در گوشه بالا سمت چپ یا بالا سمت راست یا با فشار دادن کلید Del حذف کنید.
- برای حذف تمام پنجرههای خروجی، میتوانید از گزینه منو Windows > Close All Output استفاده کنید.
- برای جلوگیری از بسته شدن پنجره خروجی، میتوانید روی دکمه قفل در گوشه بالا سمت چپ کلیک کنید تا پنجره قفل شود. کلیک دوباره روی دکمه قفل، پنجره را باز خواهد کرد.
- برای ذخیره دائمی اطلاعات در یک پنجره خروجی، میتوانید با کلیک بر روی دکمه ذخیره (برای ذخیره به فایل) یا دکمه صادرات (برای ذخیره به کلیپبورد جهت چسباندن در یک برنامه دیگر) در حالی که پنجره خروجی فعال است، اطلاعات را ذخیره کنید.
- اگر خروجی را حذف کنید، میتوانید به راحتی آن را با فراخوانی مجدد ابزار تولیدکننده آن تولید کنید (مگر اینکه تغییراتی در مدل ایجاد کرده باشید یا مقادیر خاصی از Constants یا Lookup Table را تنظیم کرده باشید).
خروجی ابزارهای تحلیل به راحتی ایجاد و به راحتی حذف میشود. ابزارهای تحلیل اطلاعات جدیدی تولید نمیکنند، بلکه اطلاعات موجود را به شکلی مفیدتر و قابل هضمتر ارائه میدهند.
پنل کنترل
پنل کنترل به شما این امکان را میدهد که تنظیمات داخلی که عملیات Vensim را مدیریت میکنند، تغییر دهید. به عنوان مثال، میتوانید انتخاب کنید که کدام متغیر Workbench انتخاب شود یا چه مجموعه دادههایی بارگذاری شوند. تصویر بالا دکمه پنل کنترل را نشان میدهد که در نوار ابزار بالای صفحه قرار دارد.
برای باز کردن پنل کنترل، میتوانید روی دکمه پنل کنترل در نوار ابزار کلیک کنید یا گزینه منوی Tools -> Control Panel را انتخاب کنید. دکمه پنل کنترل همچنین یک منوی کشویی دارد تا بتوانید انتخاب کنید که کدام پنلها نمایش داده شوند. یا میتوانید با کلیک راست روی دکمه پنل کنترل، تنظیم کنید که پنل کنترل به صورت شناور باز شود یا به صورت ثابت در کنار صفحه باشد، یا کدام پنلها بهطور پیشفرض نمایش داده شوند.
برای انتخاب یک کنترل خاص، روی تب مناسب در بالای پنجره کلیک کنید.
- مدیر مجموعه دادهها (Dataset Manager) به شما امکان میدهد که مجموعههای داده ذخیره شده (روندها) را بارگذاری/خالی/ترتیبدهی کنید.
- نمودارهای سفارشی (Custom Graphs) کنترل نمودار سفارشی را باز میکند.
- محور زمان (Time Axis) به شما این امکان را میدهد که دوره زمانی که ابزارهای تحلیل روی آن عمل میکنند را تغییر دهید یا تمرکز کنید.
- متغیرها (Variables) به شما اجازه میدهد که یک متغیر در مدل خود انتخاب کنید و آن را به عنوان متغیر Workbench انتخاب کنید.
- مقیاسبندی نمودار (Graph Scaling) این امکان را میدهد که مقیاسهای نمودارهای خروجی را تغییر دهید.
- نمایشها (Views) به شما این امکان را میدهد که یک نمای خاص را جستجو کنید. این برای مدلهای بسیار بزرگ مفید است.
- جایگزینها (Placeholders) یک کنترل است که مقادیر جایگزین (Placeholder) را تنظیم میکند (این ویژگی در Vensim PLE و PLE Plus موجود نیست، لطفاً به راهنمای مرجع مراجعه کنید).
کنترل زیرنویس (Subscript Control)
کنترل زیرنویس در Vensim Professional و DSS برای ایجاد، ویرایش و انتخاب عناصر برای دامنههای زیرنویس استفاده میشود تا عملیات ابزارهای تحلیل متمرکز شوند. به عنوان مثال، برای مدلی با متغیرهایی که با وظیفه (task) زیرنویس شدهاند، انتخاب تنها یک وظیفه (TASK3) ابزارهای تحلیل را متمرکز میکند تا فقط اطلاعات مربوط به همان وظیفه (TASK3) نمایش داده شود. زیرنویسها با کلیک کردن روی آنها یا با کلیک روی دکمههای "All" (همه) یا "None" (هیچکدام) انتخاب و لغو انتخاب میشوند.
برای باز کردن کنترل زیرنویس، روی دکمه کنترل زیرنویس در نوار ابزار کلیک کنید. شما میتوانید دامنههای جدید زیرنویس را با کلیک بر روی دکمه New... تعریف کرده و دامنه زیرنویس مربوط به تب فعلی را با کلیک بر روی دکمه Edit... ویرایش کنید.