مجلاتی که اقدام به چاپ مقالات علمی میکنند، سه سطح دارند؛
پایه اول، مجلات علمی- ترویجی
پایه دوم، مجلات علمی- پژوهشیهستند که فاکتورهای ارزیابی آنان دشوارتر از پایه اول است. هنگامی که فردی برای مجلات علمی-پژوهشی مقاله ای ارسال میکند، ممکن است پاسخ به نویسنده آن، یک سال طول بکشد و این زمان ، تضمینی برای چاپ مقاله به شمار نمی رود.
بارها مشاهده شده است که پس از گذشت این زمان طولانی، پاسخ به چاپ آن مقاله منفی بوده یا دستور به اصلاح مواردی داده شده است. برای دفاع از تز دکتری دانشجویان دکتری، چاپ دو مقاله در مجلات علمی- پژوهشی ضروری است؛ همچنین شرط ممتاز بودن دانشجویانی که به منظور اعطای بورس تحصیلی و اعزام به خارج کشور انتخاب میشوند، چاپ دو مقاله در مجلات علمی – پژوهشی ضروری است.
پایه سوم، مرتبه آخر و بالاترین و دشوارترین سطح ارزیابی مقالات، سیستم ارزیابی ISI است. این شاخص ارزیابی به سنجش معتبر ترین مقالات علمی در سطح بین المللی مشغول است. ISI تعدادی از بهترین مجلات دنیا را در دسترس مخاطبان قرار میدهد. در این مجلات مقالاتی با جدیدترین تحقیقات علمی دنیا به چاپ میرسد. برای چاپ مقالات در ژورنالهای ISI ، گزینش بسیار دقیق و منظمی وجود دارد.
ارزیابی مقالات به دست دانشمندان معتبر هر علمی انجام میشود.(اتفاق افتاده است که پروفسورهای داور در بعضی مجلات ISI مشترک هستند) و پس از بررسی دقیق و موشکافانه مقالات، ویراستاران مجرب به ویراستاری دقیق مقالات می پردازند. مجلاتی که در ISI فهرست میشوند، برای همیشه ثابت نیستند؛ یک مجله ممکن است در یک زمان، جزو مجلات ISI باشد ، اما بعدها به دلیل افت کیفی از این فهرست خارج شود یا به عکس.
در حال حاضر بیش از 16000 مجله در لیست ISI قرار دارند. هر ساله 2000 مجله جدید ارزیابی شده و حدود ده درصد آنها به لیست ISI اضافه میشود. هر مجله علمی ، برای اینکه در این فهرست معتبر قرار گیرد، ارزیابی دقیق میشود.
فاکتورهایی که از سوی ISI ارزیابی میشوند عبارتند از :
رعایت استانداردهای بانک اطلاعاتی ISI ،
کمیته علمی منتخب مجله،
تنوع بین المللی مقالات چاپ شده در آن،
انتشار به موقع مجله و جایگاه نشر آن،
با بررسی همه این فاکتورها یک امتیاز کلی به مجله داده میشود. از دیگر نکاتی که در این معیار بین المللی ارزیابی میشود، عنوان مقالات، چکیده و کلمات کلیدی است که باید به زبان انگلیسی باشد؛ همچنین بهتر است منابع نیز به انگلیسی نوشته شود و ارزیابی مقالات چاپ شده در مجله باید توسط محققان صاحب نام علمی انجام شده باشد؛ یعنی باید بهترینهای علمی جهان عضو کمیته بررسی کننده مقالات مجله باشند.
پس از ارسال هر مقاله به مجلات فهرست شده در سیستم ISI حدوداً 12 تا 18 ماه طول میکشد تا نتیجه بررسی آن به نویسنده اعلام شود که در صورت رد نشدن مقاله، گاهی پس از این مدت طولانی دستور به اصلاح مواردی از مقاله را میدهند. نکته دیگر قابل ذکر، مسئله ارجاع به خود است؛ یعنی نویسندگانی که میخواهند مقالاتشان در ژورنالهایی با معیار ISI چاپ شود ، حتی الامکان نباید از مقاله های قبلی خودشان به عنوان مرجع استفاده کنند. چون این مسئله از اعتبار بین المللی مقاله کاسته و احتمال انتشار مقاله را در ژورنالهای فهرست شده ISI کاهش میدهد. ضریب تاثیر، نکته قابل تامل دیگری در این زمینه است؛ به این معنا که تعداد ارجاعاتی که در کلیه مقالات علمی به آن نشریه شده است ، در یک دوره سه ساله محاسبه میشود.
تعداد ارجاعات در سال 2008=42 تعداد مقالات چاپ شده در نشریه مذکور در سال 2007= 27 تعداد مقالات چاپ شده در نشریه مذکور در سال 2006 = 33 تعداد ارجاعات: کل مقالات 7/0= ضریب تاثیر 7/0 = 60/42 چاپ مقالات در ISI در تمام دنیا و از جمله ایران، مبنایی برای ارتقاء سطح علمی اساتید است.
یعنی اساتید دانشگاهها برای بالا رفتن درجه علمی خود باید مقالاتی را در سیستم ISI به چاپ برسانند. به جز دانشمندان و اساتید طرفدار ارتقای سطح علمی اساتید بر اساس چاپ مقالات در ISI عده ای دیگر نیز نظر مخالف دارند و معتقدند که چاپ مقالات در ISI نشاندهنده میزان تولید علم در کشور نیست و از سوی دیگر رتبه بندی اساتید را بر این اساس موجب انتشار مقالات غیر کاربردی میدانند؛ اما این روش، یک روش آزموده شده در سراسر دنیاست و برای تولید مقالات کاربردی باید فاصله علم و صنعت در کشور به حداقل برسد و تحقیقات اصولی برای حل مشکلات روزمره کشور جایگاه خود را پیدا کند.
به عبارت دیگر میبایست برای حل مسائل جاری همراه با تامین هزینه های لازم، از توانمندی های درخشان دانشمندان کشور استفاده شایان به عمل آید و تحقیقات پروژه های کاربردی در اختیار متخصصان قدرتمند داخلی قرار گیرد. خواه ناخواه پیروی از نحوه ارتقای اساتید که در دنیا رایج است و بستگی به تعداد مقالات ISI چاپ شده دارد، انگیزه قوی تری برای محققان به منظور ارائه تحقیقاتشان در شاخص دشوار و سنگین ISI ایجاد میکند و این کار، منجر به پیشرفت علمی کشور و بالاتر رفتن سطح بین المللی ایران خواهد شد.
ISI هر سال در لیستی رتبه علمی کشورها را اعلام میکند که نشان دهنده سطح علمی بین المللی هر کشور است. چند سایت معروف خارجی و یک سایت در داخل ایران اقدام به فروش مقالات ISI به کاربران میکنند. اغلب دانشگاهها با توجه به وضعیت مالی خود و سطح علمی و میزان استفاده دانشجویان اقدام به خرید تعدادی از این مقالات در رشته های مختلف میکنند و پس از آن، دانشجویان با ورود به آن سایت ها با وجود نشانه هایی در کنار مقاله ، مجاز به استفاده کامل یا ذخیره کردن آن مقاله هستند. اشخاص حقیقی نیز میتوانند به صورت مستقل اقدام به خرید مقالات مورد نظر خود کنند.
معمولاً این خرید ها از طریق کارت اعتباری انجام میشود و قیمت هر مقاله نیز تقریباً 30 دلار است. البته استفاده از چکیده مقالات برای همه کاربران آزاد است و این افراد نیازی به خرید آن ندارند. هر مقاله قبل از چاپ شدن در ژورنالها به مدت یک تا دو ماه در سایت قرار میگیرد که در این زمان، استفاده و ذخیره کردن آن مقاله برای همه کاربران آزاد و رایگان است. به منظور منطقه ای کردن ISI یا به عبارت دیگر به منظور داشتن یک ISI اسلامی، کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی شیراز موظف به تشکیل پایگاه استنادی علوم ایران و جهان اسلام شده است و این مرکز سعی دارد به سنجش تولیدات علمی در کشور های اسلامی بپردازد.
رتبه بندی نشریات کشورهای اسلامی از دیگر اقدامات این موسسه است که ISC نامیده میشود. طی تلاشها و توافقات انجام شده با ISI قرار است ISC به ISI بپیوندد. با برقراری ارتباط ISC با ISI علم به زبان فارسی در سطح بین المللی شناخته خواهد شد و سهم ایران از تولیدات علمی دنیا بیشتر خواهد شد.
برگرفته از نشریه پیک سنجش