انسان و اخلاق
انسان موجودی اخلاقی است. این بدان معنا نیست که ما به طور طبیعی خوب رفتار می کنیم و به این معنا نیز نیست که به طور بی وقفه ای به یکدیگر می گوییم که چه باید کرد.
اما ما به هم نمره می دهیم و ارزیابی می کنیم، این یا آن چیز مقایسه و تحسین می کنیم، ادعا و توجیه می کنیم.
ما صرفا را در انزوا و خلأ «ترجیح» نمی دهیم. ما دوست داریم که ترجیح هایمان مشترک باشند و آن ها را به درخواست هایی از یکدیگر تبدیل می کنیم. این درخواست ها و تقاضاها به طور بی پایانی احساس ما از مسئولیت، گناه و شرم و همچنین حس ما را از ارزش خود و دیگران را تنظیم می کنند.
اندیشیدن درباره محیط اخلاقی تنها مخصوص معدودی از نظریه پردازان دانشگاهی نیست. از کارتونیست ها گرفته تا رمان نویس ها و روزنامه نگاران و سیاستمداران در مورد محیط اخلاقی جامعه نظر می دهند و آن را نقد می کنند. ٔ
درگیر بااخلاق نیست، اما یک جاه طلبی ویژه به این ترتیب فلسفه تنها حوزه دارد. جاه طلبی برای اینکه محرک های انگیزه ها، استدلال ها و احساسات ما را بفهمد و تحلیل کند. خرمگس آتن اخلاق آزاردهنده است. ما اغلب به طور مبهمی ناراحت می شویم وقتی درباره چیزهایی مانند استثمار منابع جهان فکر می کنیم.
یا وقتی به این موضوع فکر می کنیم که چگونه آسایش ما حاصل شرایط سخت و تیره روزی کارگران در کشورهای فقیر است.
ما حتی گاهی به طور دفاعی از مطرح شدن چنین مسائلی عصبانی می شویم. اما همیشه برای همه چیز توجیه داریم و برای مثال ممکن است در توجیه استثمار کارگران از بازار آزاد حرف بزنیم! ً به همین دلیل است که سقراط، فیلسوف یونان باستان، خرمگس دقیقا آتن لقب گرفت.
او در کوچه پس کوچه های آتن از مردم درباره بدیهی ترین باورهایشان سؤال می کرد و آن ها را به چالش می کشید. سؤال های ساده ای که هرکسی باکمی اندیشه درمی یابد که چقدر نمی داند یا چقدر عقایدش باهم اخالق برای همه ۹ ً مربوط به مسائل اخلاقی در زندگی در تضاد هستند.
سؤال های سقراط عمدتا روزمره بودند که پس از پیش رفتن دیالوگ با مردم به مسائل انتزاعی تر فلسفه و اخلاق منتهی می شدند. سؤال هایی درباره عدالت، انصاف، خوبی، همدلی، صداقت و … هر آنچه امروز هم پس از قرن ها در زندگی مدرن با آن ها مواجه هستیم.
سؤالهای دشوار، دشواری ها و آزاردهندگی اخلاق، این حوزه و موضوعات موردبحث با همه آن برای همه ما جالب است. همه ما اندیشه ها و ایده های خاص خود را دراین باره داریم که چه چیزی درست و چه چیزی نادرست است و چگونه می توان خوب و بد را از هم تمیز داد. بنابراین این درس را با سؤال هایی شروع می کنیم که مجبوریم به آن ها پاسخ دهیم، وقتی اخلاق در زندگی ما دخالت می کند! شاید بتوان گفت بیشتر مسائل اخلاقی به نوعی در سؤال های فهرست زیر قرار می گیرند: آیا تفاوتی بین قوانین اخلاق و قوانین اجتماعی وجود دارد؟ ً چگونه است؟ خودخواه و حریص یا بخشنده و مهربان؟ انسان واقعا آیا بعضی از افراد ازنظر اخلاقی «بهتر» از بقیه هستند یا اینکه همه به طور مساوی توانایی خوب بودن دارند؟ آیا روش های خوبی برای آموزش کودکان وجود دارد که کودکان با آموختن آن ها اخلاقی رفتار کنند؟
آیا هرکسی حق دارد که به بقیه بگوید خیر و شر چیست؟ آیا انواع خاصی از اعمال، مانند شکنجه کودکان، وجود دارند که همواره و در هر شرایطی بد باشند؟ چه جوابی به این سؤال وجود دارد که «چرا من باید یک فرد خوب باشم؟» آیا اخلاق نوع خاصی از دانش و معرفت است؟ اگر این طور است اخلاق چیست و چگونه می توانیم آن را کسب کنیم؟ آیا اخلاقیات درباره اطاعت از مجموعه ای از قوانین است یا درباره تفکر دقیق و محتاطانه به پیامدهای اعمالمان؟ وقتی افراد می گویند «می دانم که قتل نادرست است» آیا «می دانند» که قتل نادرست است یا به طور قوی به آن باور دارند؟
قرار نیست در این درس نامه به همه این سؤال ها پاسخ دهیم. هدف آن است که مانند هر حوزه دیگری در فلسفه به روش های اندیشه و تفکر درباره این مسائل بپردازیم تا درنهایت خودمان بتوانیم مستقل بیندیشیم و در دوراهی های اخلاقی زندگی روزمره پاسخ خودمان را برای هر سؤال داشته باشیم. اخالقیات یا اخالق آنچه به عنوان علم اخلاق که شاخه ای مهم از فلسفه است می شناسیم، با اخلاقیات به عنوان مجموعه ای از دستورالعمل های رفتاری متفاوت است.
اخلاقیات شامل اعمالی است که ما مجاز به انجام آن ها هستیم یا نیستیم و ً با رفتار ما در مورد دیگر افراد مربوط است. عمدتا اما اخلاق فراتر از این استانداردها و دستورالعمل های رفتاری است و همه آنچه را که به زندگی خوب یا بد مربوط می شود در برمی گیرد.
برای مثال بسیاری از نظریه پردازان اخلاق از نقش دوستی یا تفکر در یک زندگی خوب حرف زده اند، اما شما عملی غیراخلاقی انجام نداده اید اگر نتوانید این کارها را انجام ً مربوط به این استانداردهای دهید. بااین حال بزرگ ترین سؤال اخلاق عمیقا اخلاقیات است که نه تنها درباره زندگی خوب برای خود ماست بلکه درباره آن است که چگونه اعمال ما به طورجدی ممکن است زندگی دیگران را تحت تأثیر قرار دهد. در این درس می خواهیم بسیاری از سؤال های بزرگ اخلاق را بررسی کنیم. اخالق برای همه ۱۱ اما این یک کتاب درسی کلاسیک نیست و به نظر نمی رسد گفتن اینکه کانت چه گفت یا ارسطو چه گفت، کمکی به گسترش توانایی ما در تفکر به معماهای اخلاقی وقتی که به صورت فردی یا در جامعه با آن ها مواجه می شویم، کند. استدلال های واقعی اخلاقی نیازمند درگیری شخصی با موضوعات است، نه تبعیت از موضع های استاندارد و شناخته شده که فلاسفه اخلاق در اختیار ما قرارداده اند. بااین حال بخش بزرگی از اندیشه و فرهنگ ما وامدار فلاسفه و متفکران بزرگ است و خواه ناخواه حتی در بحث های عادی روزمره هم خود را نشان می دهند. بنابراین شناختن این مواضع و پایه های فلسفی که بر آن استوارند ما را یک قدم به داشتن اندیشه مستقل نزدیک تر می کند. نقشه سفری که در این درسنامه در پیش داریم در این درس نامه بعد از تعریف اخلاق که در همین درس اول با آن آشنا شدید، در درس دوم به سراغ مسئله مهمی به نام نسبی گرایی در اخلاق خواهیم رفت. همان طور که ممکن است در بحث های روزمره دیده باشید، بسیاری مدعی هستند که اخلاق نسبی است و هر کس حق دارد نظر خود را درباره مسائل اخلاقی داشته باشد. اما آیا اگر کسی به نسل کشی و نابود کردن عده ای از مردم به دلیل عقیده، نژاد یا جنسیت یا هر دلیل دیگری باور داشته باشد، بازهم می توانیم بگوییم اخلاق نسبی است و او حق دارد چنین عقیده ای داشته باشد؟ این سؤال را در درس دوم بررسی خواهیم کرد. در درس سوم به سراغ این موضوع خواهیم رفت که در جهان نسبی گرا و ً می تواند مبنا و پایه ای برای اخلاق باشد.
بدون ارزش امروزی، چه چیزی واقعا درس چهارم به این موضوع اختصاص دارد که آیا علم به معنای خاص علوم تجربی با توجه به همه پیشرفت هایی که در جهان امروز دارد می تواند منبعی برای اخلاق باشد و مشکلات ما را در اخلاق حل کند؟ در درس پنجم جستجو به دنبال مبنای اخلاق را با این سؤال پی می گیریم که آیا دین می تواند منبعی برای اخلاق باشد؟ با توجه به اینکه بسیاری دین را بااخلاق هم ارز می دانند شاید فهم این موضوع که پارادوکس و تناقضی در پشت این باور نهفته است شگفت آور باشد. درس ششم جایی است که پس از جستجوی فراوان به این نتیجه می رسیم که اگر هیچ کدام از منابع مطرح شده در درس های قبل پایه ای مستحکم برای ً مبنایی ندارد. اینجاست که بحث اخلاق نیستند، پس شاید اخلاق اصلا عینیت در اخلاق که موضوع این درس است مطرح می شود. در درس هفتم به دنبال چیزی می گردیم که قاعده طلایی اخلاق شهرت دارد ً چنین اصل و قاعده ای کمکی به حل مسائل و می خواهیم بدانیم آیا اصلا اخلاقی ما خواهد کرد؟
درس هشتم به دنبال دغدغه معروفی است که همه ما در زندگی با آن مواجه شده ایم و این سؤال را از خود پرسیده ایم که آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟ درس نهم به محدودیت های اخلاق می پردازد و پاسخ این سؤال را جستجو می کند که آیا همه معماهای اخلاقی جواب دارند؟ اخلاق هم مانند هر بخش دیگری از معرفت بشری محدودیت هایی دارد که در این درس به آن ها اشاره خواهیم کرد. اگر به درس دهم و آخر رسیدید، خواهید دید که همچنان در ابتدای این مسیر دشوار قرار دارید و ازآنجا به بعد باید خودتان به دنبال جواب سؤال هایتان باشید. در این درس علاوه بر ارائه بعضی از تعریف ها از مکتب ها و چارچوب های مختلف اخلاقی، فهرستی از منابع برای مطالعه بیشتر در اختیارتان قرار خواهیم داد تا خودتان به دنبال حل مسائل بروید و مستقل بیندیشید. امیدواریم که با خواندن این درس، شما هم بتوانید درباره قضاوت ها و مواضع خود شفاف تر شوید و شاید آن ها را در پرتو دیدگاه اندیشمندان بزرگ اخلاق در گذشته و حال اصلاح کنید یا تغییر دهید.
لطفا جهت انجام فرآیند خرید وارد لینک فروشگاه شوید
