رشته‌ اعضای مصنوعی و وسايل‌ كمكی يكی از زيرشاخه‌های توانبخشی است‌ كه‌ در آن‌ طريقه‌ طراحی و ساخت‌ اعضای مصنوعی و وسايل‌ كمكی براساس‌ اصول‌ مهندسی و منطبق‌ با آناتومی بدن‌ آموزش‌ داده‌ می شود. در واقع‌ دروس‌ اين‌ رشته‌ مجموعه‌اي‌ از علوم‌ مهندسي‌ و علوم‌ پزشكي‌ است‌.متخصص‌ اعضاي‌ مصنوعي‌ در سه‌ زمينه‌ حمايت‌ از اعضاي‌ ضعيف‌ و ناتوان‌ بدن‌، ساخت‌ اندام‌ مصنوعي‌ براي‌ عضو از دست‌ رفته‌ و اصلاح‌ ناهنجاري‌ها فعاليت‌ مي‌كند و براي‌ به‌ دست‌ آوردن‌ اين‌ تخصص‌، دروس‌ پايه‌ مثل‌ آناتومي‌ بدن‌، علل‌ ناهنجاري‌ها و بيماري‌هاي‌ اندام‌هاي‌ مورد نظر را مطالعه‌ كرده‌ و سپس‌ نحوه‌ ساخت‌ اُرتزها و پروتزهاي‌ مختلف‌ را فرا مي‌گيرد.گفتني‌ است‌ كه‌ ارتز وسيله‌اي‌ كمكي‌ است‌ كه‌ در موازات‌ اندام‌ فلج‌ يا ضعيف‌ به‌ كار برده‌ شده‌ و به‌ آن‌ كمك‌ مي‌كند تا كارايي‌ بهتري‌ داشته‌ باشد و شامل‌ تمام‌ اندام‌ها از جمله‌ اندام‌ تحتاني‌، اندام‌ فوقاني‌، ستون‌ فقرات‌ و سرو گردن‌ مي‌شود. پروتز نيز عضو مصنوعي‌ است‌ كه‌ جانشين‌ عضو طبيعي‌ شده‌ و در امتداد عضو طبيعي‌ قرار مي‌گيرد.
براي‌ مثال‌ فردي‌ كه‌ دچار بيماري‌ فلج‌ اطفال‌ شده‌ است‌ با استفاده‌ از ارتزهاي‌ كمك‌ كننده‌ مي‌تواند سرپا ايستاده‌ و به‌ فعاليت‌هاي‌ زندگي‌ خود به‌ صورت‌ مستقل‌ ادامه‌ دهد.تفاوت اين رشته با مهندسي پزشكي در اين است كه رشته مهندسي پزشكي؛ در زمينه الكترونيك و بيومكانيك كاربردي كل تجهيزات پزشكي فعاليت مي‌كند يعني طراحي يك دستگاه راديولوژي يا فيزيوتراپي نيز در حيطه كار مهندسي پزشكي قرار مي‌گيرد، در حالي كه رشته اعضاي مصنوعي به طراحي و ساخت وسايل كمكي و اعضاي مصنوعي مي‌پردازد و اعضاي مصنوعي قابل ساخت در اين رشته نيز اعضاي مصنوعي خارج از بدن مثل دست، پا، چشم و بيني است.
از همين جا مي‌توان به يكي ديگر از تفاوت‌هاي موجود بين اين دو رشته پي برد چون فارغ‌التحصيل مهندسي پزشكي علاوه بر اعضاي مصنوعي خارج از بدن، پروتزهاي داخلي مثل قلب مصنوعي يا اعضاي پيچيده الكترونيكي و مكانيكي مثل دست سيبرنتيكي را نيز طراحي مي‌كند، اما فارغ‌التحصيل اعضاي مصنوعي، قطعات ساده‌تري كه با ابزار دستي نيز قابل ساخت است مثل پاي مصنوعي عادي يا انواع بريس‌ها را طراحي كرده و مي‌سازد.


توانايي‌هاي‌ لازم :
دانشجوي‌ رشته‌ اعضاي‌ مصنوعي‌ و وسايل‌ كمكي‌ مثل‌ يك‌ مجسمه‌ساز بايد با گچ‌ مجسمه‌سازي‌ كار كند و قالب‌هاي‌ گچي‌ از پا، دست‌، نيم‌تنه‌ يا سر و گردن‌ بسازد و مثل‌ يك‌ نجار، آهنگر و كفاش‌ بايد به‌ جوشكاري‌، تراشكاري‌، ارّه‌كاري‌، فلزكاري‌ و چرم‌كاري‌ بپردازد. به‌ عبارت‌ ديگر متخصص‌ اين‌ رشته‌ بايد از دست‌هايي‌ توانا برخوردار و به‌ كارهاي‌ فني‌ و صنعتي‌ علاقه‌مند باشد.در ضمن‌ دانشجوي‌ اين‌ رشته‌ بايد داراي‌ جسم‌ و روحي‌ سالم‌ و توانمند باشد تا در انجام‌ كارهاي‌ سنگين‌ اين‌ رشته‌ مثل‌ فلزكاري‌ يا كار با گچ‌ و قالب‌هاي‌ سنگين‌ دچار مشكل‌ نشود و بتواند بعضي‌ از اوقات‌ چهار ساعت‌ سرپا بايستد و كار كند. آمادگي‌ روحي‌ براي‌ برخورد با بيماران‌ و روابط‌ اجتماعي‌ خوب‌ نيز در اين‌ رشته‌ بسيار ضروري‌ است‌ چون‌ رشته‌ اعضاي‌ مصنوعي‌ يك‌ رشته‌ خدماتي‌ است‌ و فارغ‌التحصيل‌ آن‌ بايد با دردمندترين‌ اعضاي‌ جامعه‌ در ارتباط‌ باشد.


موقعيت‌ شغلي‌ در ايران‌ :
فارغ‌التحصيل‌ اين‌ رشته‌ مي‌تواند در دو بخش‌ دولتي‌ و خصوصي‌ فعاليت‌ كند كه‌ بخش‌ دولتي‌ شامل‌ سازمان‌ بهزيستي‌، هلال‌ احمر، بنياد جانبازان‌ و بيمارستان‌هاي‌ داراي‌ مراكز ارتوپدي‌ فني‌ است‌. اما حيطه‌ اصلي‌ فعاليت‌ فارغ‌التحصيلان‌ اين‌ رشته‌ بخش‌ خصوصي‌ است‌ چون‌ رشته‌ اعضاي‌ مصنوعي‌ جزو معدود رشته‌هاي‌ توانبخشي‌ است‌ كه‌ فارغ‌التحصيل آن‌ مي‌تواند پس‌ از كسب‌ تجربه‌ لازم‌، مركز خصوصي‌ داير كرده‌ و به‌ افراد فلج‌ يا افرادي‌ كه‌ انواع‌ بدشكلي‌هاي‌ مختلف‌ و مشكلات‌ ارتوپدي‌ دارند، افرادي‌ كه‌ بيماري‌هاي‌ ساده‌ مثل‌ صافي‌ كف‌ پا داشته‌ و احتياج‌ به‌ كفش‌ طبي‌ دارند و‌ كساني‌ كه‌ دچار قطع‌ عضو هستند، خدمات‌ خود را ارائه‌ دهد.در ضمن‌ اگر دانشجويي‌ اهل‌ تحقيق‌ و مطالعه‌ باشد، در اين‌ رشته‌ زمينه‌ نوآوري‌ بسيار زياد است‌. بخصوص‌ در زمينه‌ پروتزهاي‌ زيبايي؛‌ يعني‌ ساخت‌ چشم‌، گوش‌ و بيني‌ مصنوعي‌ كه‌ نيروي‌ كار متخصص‌ در ايران‌ بسيار كم‌ است‌.

  • درس‌هاي‌ اين‌ رشته‌ در طول‌ تحصيل :

آناتومي‌ انساني‌ ، رسم‌ فني‌ ، كمك‌هاي‌ اوليه‌ ، ايمني‌ و پيشگيري‌ از سوانح‌ در كارگاه‌، رياضيات‌ پايه‌ و مقدمات‌ آمار، تكنيك‌هاي‌ فلزكاري‌ ، تكنيك‌ ارتوپدي‌ فني‌ ، اصول‌ توانبخشي‌ ، خواص‌ مواد (علوم‌ فلزات‌)، خواص‌ مواد (مواد مصنوعي‌)، بهداشت‌ عمومي‌ ، ارتوپدي‌ ، مكانيك‌، تكنولوژي‌ چوب‌ ، تكنيك‌ قطعه‌سازي‌، تئوري‌ پروتز ، تئوري‌ ارتز ، مديريت‌ صنعتي‌، روانشناسي‌ معلولين‌، آناتومي‌ و فيزيولوژي‌

 

هدف اين رشته تربيت متخصصان موردنياز لابراتوارهاي دندانپزشكي مراكز آموزشي، درماني دولتي و خصوصي است. افرادي كه با ساختن عضو مصنوعي براي كار ثابت مانند دندان مصنوعي (دندانپزشك، قالب دندان را تهيه مي‌كند و متخصص پروتزهاي دنداني براساس قالب، دندان را مي‌سازد) و عضو مصنوعي براي كار متحرك مانند پلاك‌هاي ارتودنسي در لابراتورهاي دندانسازي و كلينيك‌هاي دندانپزشكي حضوري فعال دارند.


توانايي‌هاي لازم :
تكنسين‌ پروتزهاي دنداني كاري حساس ودقيق است و نياز به دستاني توانمند و ماهر دارد. در اين رشته دروس فيزيك، شيمي و زيست‌شناسي داراي اهميت است و در نهايت داوطلبان بايد توجه داشته باشند كه هدف اين رشته تربيت تكنسين متخصص و كارآمد است و از همين رو، اين رشته تنها در مقطع كارداني ارائه مي‌شود.


موقعيت شغلي در ايران :
با توجه به توانمندي‌هايي كه دانشجوي اين رشته در طي تحصيل كسب مي‌كند، براحتي مي‌تواند جذب بازار كار شده و شغل مناسبي به دست بياورد.فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند هم به صورت مستقل اقدام به تأسيس لابراتور كنند و هم در كلينيك‌هاي دندانپزشكي فعاليت نمايند زيرا هر دندانپزشك عمومي يا ارتودنتسيت بري ساخت دندان مصنوعي يا قالب‌هاي ارتودنسي بايد با يك تكنسين پروتزهاي دنداني فعاليت كند.

  • درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :

بيوشيمي نظري، آناتومي دندان نظري و عملي، آسيب‌شناسي، ميكروب‌شناسي نظري و عملي، بافت‌شناسي نظري و عملي، آناتومي عمومي نظري و عملي، بهداشت خانواده، فيزيك، پروتز كامل نظري و عملي، پروتز پارسيل، ارتودنسي نظري و عملي، استاتيك نظري و عملي، اوكلوژن نظري و عملي، لابراتوار اختصاصي، پروتزهاي اطفال و ارتودنسي نظري و عملي، مواد دندان نظري و عملي.

دانشگاه های پذیرنده : دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی – درمانی تهران، شهید بهشتی- تهران
مقاطع تحصیلی : کاردانی
دوره ها : روزانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها :

اگر به ياري تو يك ناشنوا با دنياي آواها و نغمه‌ها آشنا شود، چه احساسي خواهي داشت؟ آيا فكري نمي‌كني كه اين لذت بزرگتر از همه لذت‌ها است؟ لذت اين كه يك ناشنوا با لبخندي شيرين به تو بگويد كه به ياري علم،‌انديشه و دست‌هاي پرمحبتت، براي اولين بار نغمه‌ پرندگان را شنيده است؟اين لذتي است كه بسياري از شنوايي شناسان با آن آشنا هستند. البته تجويز سمعك مناسب به ناشنوايان و كم‌شنوايان و ارائه آموزش‌هاي لازم براي چگونگي استفاده از آن، تنها يكي از زمينه‌هاي فعاليت متخصص شنوايي‌شناسي است. چرا كه رشته شنوايي‌شناسي داراي ابعاد بسياري است و در نتيجه زمينه‌هاي فعاليت آن نيز متعدد مي‌باشد.

  • رشته‌ شنوايي‌شناسي‌ داراي‌ چهار حيطه‌ اصلي‌ است‌ كه‌ عبارتند از:

1ـ ارزيابي‌ و تشخيص‌ اختلالات‌ شنوايي‌ و تعادل‌ 2ـ پيشگيري‌ و حفاظت‌ شنوايي‌، كه‌ به‌ بررسي‌ آلودگي‌هاي‌ صوتي‌ كارخانجات‌ و مراكز پر سروصدا مي‌پردازد و تلاش‌ مي‌شود تا خسارت‌هاي‌ ناشي‌ از آلودگي‌ صوتي‌ به‌ حداقل‌ برسد. 3ـ توانبخشي‌ شنوايي‌، كه‌ شامل‌ ساخت‌ و تجويز انواع‌ قالب‌ گوش‌ و تجويز و ارزيابي‌ وسايل‌ كمك‌ شنوايي‌ مانند سمعك‌ مي‌شود. (بر خلاف‌ تصور عامه‌ مردم‌، سمعك،‌ يك‌ بلندگو نيست‌ كه‌ بتوان‌ آن‌ را از داروخانه‌ يا مركز ديگري‌ خريداري‌ كرد و استفاده‌ نمود بلكه‌ يك‌ شنوايي‌شناس‌ بايد با استفاده‌ از اطلاعات‌ علمي‌ خود و با توجه‌ به‌ مقدار شنوايي‌ فرد كم‌ شنوا، سمعك‌ را براي‌ گوش‌ او تنظيم‌ كند.) 4ـ آموزش‌ به افراد كم‌ شنوا و ناشنوا، كه‌ در اين‌ حيطه‌ شنوايي‌شناس‌ به‌ فرد كم‌ شنوا طرز استفاده‌ از سمعك‌ را آموزش‌ داده‌ و او را با اصوات‌ مختلف‌ آشنا مي‌سازد و به‌ ناشنوا لب‌ خواني‌ و گفتارخواني‌ را آموزش‌ مي‌دهد.


توانايي‌هاي‌ لازم :
دقت‌، لازمه‌ رشته‌ شنوايي‌شناسي‌ است‌. چرا كه‌ اگر يك‌ شنوايي‌شناس‌، آزمايش‌هاي‌ مورد نياز را به دقت‌ انجام‌ ندهد، حتي‌ مي‌تواند باعث‌ يك‌ عمل‌ جراحي‌ بي‌دليل‌ شود. همچنين‌ دانشجوي‌ شنوايي‌شناسي‌ بايد به‌ علم‌ فيزيك‌ علاقه‌مند باشد و به‌ علوم‌ تشريح‌ و فيزيولوژي‌ به‌ ويژه‌ در زمينه‌ شنوايي‌ احاطه‌ داشته‌ باشد.


موقعيت‌ شغلي‌ در ايران‌ :
يك‌ پزشك‌ با معاينه‌ سطحي‌ گوش‌ بيمار، تنها مي‌تواند، سطح‌ پرده‌ گوش‌ را بررسي‌ كند اما وراي‌ پرده‌ را نمي‌تواند ببيند؛ يعني‌ براي‌ اطلاع‌ از وضعيت‌ گوش‌ مياني‌، گوش‌ داخلي‌، عصب‌ و مراكز شنوايي‌ مركزي‌ بايد از ابزارهاي‌ شنوايي‌شناسي‌ و متخصصان‌ اين‌ رشته‌ كمك‌ بگيرد. فارغ‌التحصيلان‌ اين‌ رشته‌ مي‌توانند جذب‌ بيمارستان‌ها و درمانگاه‌هاي‌ گوش‌ و حلق‌ و بيني‌ شده‌ يا به‌ طور شخصي‌ همراه‌ با پزشك‌ گوش‌ و حلق‌ و بيني‌ كلينيك‌ شنوايي‌شناسي‌ داير كنند. اجراي‌ برنامه‌ حفاظت‌ شنوايي‌ در يك‌ كارخانه‌ كه‌ سروصداي‌ آن‌ بيش‌ از حد مجاز است‌، نياز به‌ همكاري‌ متخصصان‌ شنوايي‌شناس‌، پزشكان‌، كارشناسان‌ بهداشت‌ صنعتي‌ و مهندسين‌ اكوستيك‌ دارد. در كل‌ مي‌توان‌ گفت‌ كه‌ بازار كار فارغ‌التحصيل‌ شنوايي‌شناسي‌ بخصوص‌ در شهرهاي‌ كوچك‌ خوب‌ است‌.


درس‌هاي‌ اين‌ رشته‌ در طول‌ تحصيل :

  • دروس‌ پايه‌:

فيزيك‌ عمومي‌ ، ميكروبيولوژي‌ ، تشريح‌ و فيزيولوژي‌ عمومي‌، تشريح‌ و فيزيولوژي‌ سرو گردن‌ و گوش‌ و حلق‌ و بيني‌ ، تشريح‌ و فيزيولوژي‌ مغز و اعصاب‌ ، ژنتيك‌ پزشكي‌ ، روان‌شناسي‌ عمومي‌ ، بافت‌شناسي‌ و آسيب‌شناسي‌ عمومي‌، بهداشت‌ عمومي‌ ، كمك‌هاي‌ اوليه‌ ، بيوشيمي‌ ، فارماكولوژي‌ ، مباني‌ علم‌ گفتار، روش‌ تحقيق‌ ، آواشناسي‌ ، اصطلاحات‌ پزشكي‌ ، اصول‌ توانبخشي‌ ، اكوستيك‌.

  • دروس‌ تخصصي‌:

مباني‌ علم‌ شنوايي‌ ، ارزيابي‌ پايه‌ شنوايي‌ ، آناتومي‌ و فيزيولوژي‌ دستگاه‌ شنوايي‌ و تعادل‌ ، بيماري‌هاي‌ گوش‌ و روش‌هاي‌ درمان‌ آن‌ ، رشد طبيعي‌ گفتار و زبان‌ و اختلالات‌ آن‌ ، ارزيابي‌ تكميلي‌ شنوايي‌ ، بيماري‌هاي‌ مغز و اعصاب‌ ، سايكو اكوستيك‌ ، ايميتانس‌ اديومتري‌ ، راديولوژي‌ سر و گردن‌ ، شنوايي‌ شناسي‌ تشخيصي‌، فيزيوپاتولوژي‌ اختلالات‌ شنوايي‌ و تعادل‌ ، اختلالات‌ ارتباطي‌ افراد كم‌شنوا، تجويز و ارزيابي‌ سمعك‌ و ساير وسايل‌ كمك‌شنوايي‌، بيماري‌هاي‌ اطفال‌ ، مباني‌ آزمون‌هاي‌ الكتروفيزيولوژيك‌ ، روش‌هاي‌ توانبخشي‌ ، تربيت‌ شنوايي‌ ، مديريت‌ در شنوايي‌ شناسي‌ ، الكترونيك‌ در تجهيزات‌ شنوايي‌ ، روانشناسي‌ مبتلايان‌ به‌ كم‌شنوايي‌ ، نويز و حفاظت‌ شنوايي‌، زبان‌ تخصصي‌، سمينار شنوايي‌، پروژه‌، كارآموزي‌.