مطالب اسناد بالادستی ایران

نحوه انتخاب موضوع پایان نامه

  • انتخاب موضوع برای پایان نامه یا رساله دکتری کار آسانی نبوده و معمولا می بایست زمان زیادی را به آن اختصاص دهید. انتخاب یک موضوع مرتبط با رشته تحصیلی که خلاقانه باشد و بتواند موجب توسعه علم در یک حوزه مشخص شود بسیار کار دشواری خواهد بود. انتخاب موضوع علاوه بر بررسی مقالات مختلف، مشورت با اساتید،نگاه منتقدانه به مسائل جامعه و... به یکسری اصول و قواعد مشخص برای آن نیاز دارد که توصیه می شود این اصول را در زمان انتخاب موضوع استفاده کنید.

    1. موضوعاتی را انتخاب کنید که به آنها علاقه دارید: اولین و مهمترین گام در انتخاب موضوع برای پایان نامه و یا رساله دکتری، انتخاب موضوعات مبتنی بر علائق تحقیقاتی (Research Interest) است. اولین کاری که معمولا اساتید از دانشجویان درخواست می کنند این است که به آنها می گویند حوزه تحقیقاتی مورد علاقه تان را مشخص کرده و عناوینی که دوست دارید بر روی آنها پژوهش کنید را معین نمایید. همانطور که می دانید فرآیند گردآوری داده ها و انجام تحقیقات یک فرآیند بسیار طولانی و معمولا زمانبر است و چنانچه دانشجویان علاقه ای به موضوع نداشته باشند ممکن است آن را نیمه کاره و بدون ثمر رها کنند.
    2. در مورد علائق تحقیقاتی تان با مردم و محققان دیگر در جامعه صحبت کنید: یکی از کارهای متفاوتی که می توان برای انتخاب موضوع پایان نامه و یا رساله دکتری انجام داد، صحبت با افراد جامعه، محققان و صاحب نظران در مورد عناوین مورد علاقه تان است. به طور کلی موضوعات کاربردی برگرفته از تحقیقات و بررسی های گسترده در جامعه می تواند مورد توجه افراد زیادی قرار بگیرد. معمولا یک نظرسنجی ساده و صحبت با مردم و محققان می تواند جنبه های جدیدی از موضوع تحقیق، روندهای جدید و گپ های موجود را برای نویسنده مشخص و تبیین کند.
    3. در مورد علائق تحقیقاتی تان با اساتید صحبت نمایید: اساتید نزدیک ترین و مهمترین اشخاصی هستند که می توانند در انتخاب موضوع به شما کمک کنند. معمولا موضوعاتی که انتخاب می کنید در نهایت باید مورد تایید اساتید باشند، بنابراین سعی کنید اولین گام در انتخاب موضوع را با اساتید بردارید. برای این منظور می توانید عناوین پایان نامه خودتان را بعد از جستجو در مقالات و بر اساس علائق تحقیقاتی لیست کنید و در مورد آنها با اساتیدتان صحبت کنید. نظرات اساتید را در یک قالب منسجم گردآوری کرده و سعی کنید آنها را به دقت مورد بررسی قرار دهید و در عنوان پژوهش تان اعمال کنید.
    4. از تکالیف کلاسی خودتان استفاده کنید: تکالیف کلاسی یکی دیگر از راه های انتخاب موضوع می باشند. معمولا سرفصل ها، موضوعات و تمرین های زیادی در طول ترم یا دوره تحصیلی از اساتید دریافت کرده اید. می توانید از این تمرینات کمک گرفته و عناوین مورد علاقه تان را انتخاب کنید. برای این کار درس ها یا کارهای کلاسی که بیشترین نمرات را در آن بدست آورده اید مجدد مورد بررسی قرار دهید تا دریابید چقدر به موضوع آن یا مفاهیم مشابه برای تحقیق در قالب پایان نامه علاقمند هستید.
    5. به دنبال گپ های تحقیقاتی در حوزه رشته تحصیلی تان باشید: یافتن گپ های تحقیقاتی یکی از دشوارترین و در عین حال بهترین گزینه ها برای انتخاب موضوع پایان نامه یا رساله هستند. موضوعاتی که نوآوری و کانتریبیوشن بالایی داشته باشند می توانند نظرات طیف وسیعی از افراد در جامعه را جلب کرده، کاربردی باشند و موجب توسعه علم در حوزه های مشخص شوند. برای پیدا کردن گپ های تحقیقاتی می توانید مسائل روز در جامعه، مشکلات پیش روی صنعت و علم، سوالات بدون جواب در حوزه رشته تحصیلی تان، مسائل جهانی مرتبط با موضوع مورد علاقه تان و مقالات روز در حوزه پژوهشتان و بسیاری از عوامل دیگر را مورد بررسی قرار دهید. انتخاب موضوع مبتنی بر گپ های تحقیقاتی می تواند پایه و اساس بسیار مناسبی برای شروع یک پایان نامه و رساله با کیفیت باشد.
    6. به دنبال آخرین روندهای تحقیقاتی در مقالات باشید: روندهای تحقیقاتی موجود را می توانید از جدیدترین مقالات منتشر شده در ژورنال های معتبر بیابید. برای این منظور می توانید کلیدواژه های مدنظرتان را در موتورهای جستجو مختلف مانند گوگل اسکولار (Google scholar)، جی استور (JSTOR)، ایبسکو (EBSCO) سرچ کرده و نتایج مرتبط را به دقت مورد بررسی قرار داده و روندهای جدید را شناسایی کنید.
    نوآوری و کانتریبیوشن - Google scholar - پیش پروپوزال چیست؟ - اهمیت پروپوزال نویسی - پیش پروپوزال دانشگاهی

  • عنوان پروپوزال بیانگر ایده ها و نوآوری های موجود در تحقیق است و به عبارتی نشان دهنده هدف پژوهشگر از انجام تحقیق می باشد. عنوان پروپوزال یکی از مهمترین بخش هایی است که به دفعات در معرض دید مخاطب قرار گرفته و اولین قضاوت در مورد جذاب بودن یا نبودن محتوای پژوهش به واسطه آن انجام می گیرد. عنوان پروپوزال نباید خیلی طولانی یا خیلی کوتاه باشد. در صورتی که بخواهید عنوان کوتاه با تعداد کلمات کم انتخاب کنید باید از واژه های کلی استفاده کنید که موجب ابهام مخاطب خواهد شد. و در صورتی که بخواهید از تعداد واژه های بیشتری در عنوان استفاده کنید در نهایت موجب طولانی شدن عنوان و سردرگمی مخاطب می شود. بنابراین انتخاب عنوان جذاب با تعداد کلمات متناسب برای پروپوزال بسیار کار حساس و مهمی است. برای اینکه بتوانید موضوع مناسبی برای پروپوزال تان انتخاب کنید می توانید یکی از سه روش زیر را به کار بگیرید:

    1. انتخاب موضوع بر اساس هدف تحقیق: فرض کنید که قصد دارید موضوع تحقیقتان را با حداقل تعداد کلمات نگارش کنید و نمی دانید که چطور باید آن را معرفی نمایید. بهترین روش برای این کار نگارش عنوان پروپوزال با توجه به هدف تحقیق است. چنانچه هدف شما بررسی رابطه میان چند فاکتور است یا قصد دارید تاثیر یک فاکتور بر دیگری را بسنجید می توانید آن را در عنوان بیان کنید. این روش انتخاب موضوع یکی از رایج ترین و پرکاربردترین روش های انتخاب عنوان برای هرگونه تحقیق از جمله پروپوزال است. 

    2. انتخاب موضوع بر اساس فاکتورهای تحقیق: چنانچه تحقیق شما در برگیرنده فاکتورهای مختلفی است می توانید این فاکتورها را در قالب چند کلیدواژه ترکیب کرده و به عنوان موضوع ارائه نمایید. برای مثال "فاکتورهای موثر بر رفتار خرید مشتریان فروشگاه های زنجیره ای کوروش" یا "دسترسی و قیمت: فاکتورهای موثر بر انتخاب محصول در فروشگاه"

    3. انتخاب موضوع بر اساس روش تحقیق: میتوانید روش تحقیق پروپوزال را به همراه کلید واژه های تحقیق به عنوان موضوع انتخاب کنید. برای مثال می توانید این موضوع را در نظر بگیرید "فراتحلیل محتوای توسعه پایدار در ژورنال های علمی و پژوهشی". فراتحلیل یا Meta analysis یک روش تحقیق کیفی پرکاربرد در نگارش مقالات علمی است. شما می توانید روش تحقیق را به همراه چند کلیدواژه اصلی در تحقیق به عنوان موضوع پروپوزال انتخاب نمایید. 

    برخی از پژوهشگران سعی میکنند پس از اتمام پروپوزال و مشخص شدن هدف، چارچوب و روش تحقیق اقدام به انتخاب موضوع کنند. ولی توصیه می شود در اولین مرحله و پیش از نگارش این کار را انجام دهید چرا که چشم انداز روشنی در اختیار شما قرار می دهد که دقیقا به دنبال چه منابعی باشید و از محدوده پژوهش خارج نشوید.

  •  

    dissertation 1یکی از فرآیندهای علمی که معمولا در مسیرنگارش پایان نامه بارها و بارها ممکن است با آن دست و پنجه نرم کنید مربوط به اصلاح و بهبود محتوای پایان نامه است. زمانی که دانشجو پروپوزال را تصویب می کند در انتهای آن یک جدول زمانبندی مربوط به تکمیل مرحله به مرحله پایان نامه ارائه می کند که شخص باید در انتهای مدت زمان تعیین شده، پروژه خود را تحویل اساتید راهنما و مشاور دهد.
    بعد از اخذ تاییده می تواند مرحله بعد یعنی
    نگارش بخش های دیگر پایان نامه را بر اساس نظر اساتید آغاز کند. اما همواره مسیر به این سادگی نخواهد بود و معمولا زمان زیادی صرف اصلاحات و تقویت هر بخش می شود. معمولا زمانی که دانشجویان پس از زمان تعیین شده بخش مورد نظر را سابمیت میکنند، اساتید آن را بررسی کرده و نکاتی را در جهتاصلاح، تعدیل، بهبود و تقویت محتوا ارائه می کنند که ممکن است زمان زیادی را به خودشان اختصاص دهند.
    برای اینکه بتوانید محتوای پایان نامه خودتان را در بخش های مختلف بهبود داده و تقویت کنید نیاز است که فاکتورهای زیر را رعایت نمایید:
    1. استفاده از منابع معتبر و جدید: یکی از اولین و مهمترین فاکتورها در فرآیند تقویت و بهبود محتوای پایان نامه استفاده از منابع معتبر و به روز در زمان نگارش است. اساتید معمولا زمانی که ادبیات موضوع تحقیق شما را مورد بررسی قرار می دهند سعی میکنند محتوای آن را از نظر به روز بودن و کیفیت منابع مورد استفاده ارزیابی کنند. چنانچه منابع قدیمی در پایان نامه استفاده کرده باشید مشکل عدم انطباق با دستاوردهای جدید به آن اطلاق می شود.
    بدین معنا که دانش شما در مورد موضوع تحقیق منطبق بر آخرین نتایج و دستاوردهای موجود در جامعه علمی نیست و بنابراین نمیتوانید تسلط مناسبی بر موضوع داشته، فاکتورها و عوامل تاثیرگذار بر آن را شناسایی کنید و نتایج کاربردی بدست آورید.
    مشکل دیگری که فرآیند بهبود و تقویت پایان نامه را ضروری میکند استفاده از منابع نامعتبر است. زمانی که بیشتر رفرنس های استفاده شده در متن پایان نامه مربوط به ژورنال ها یا مقالات سطح پایین یا نه چندان معتبر باشند در نهایت موجب می شود که کیفیت و اعتبار پژوهش شما کاسته شده و نیاز به اصلاح پیدا کند. 
    2. نکته برداری در زمان نگارش پایان نامه: در زمان نگارش پایان نامه ممکن است با مواردی روبرو شوید که برای شما ایجاد ابهام کرده و درک موضوع را برایتان دشوار کند.
    به سادگی از کنار آنها عبور نکنید چرا که ممکن است بعدها در زمان ارزیابی توسط اساتید و یا جلسه دفاع برای شما مشکلساز شده و اصلاحات عمده ای را به همراه داشته باشد.
    سعی کنید همواره نکات کلیدی و بعضا مبهم در فرآیند نگارش را یادداشت کرده و در اولین فرصت از طریق اساتید به دنبال بررسی بیشتر آنها باشید. این نکات کلیدی می توانند درک شما از موضوع تحقیق را افزایش داده، کیفیت پایان نامه را بهبود بخشیده و نیاز به اصلاحات را به شکل قابل ملاحظه ای کم کنند. 
    3. نگارش هر بخش مبتنی بر اساتانداردهای محتوایی موجود: در زمان نگارش پایان نامه یک فرمت استاندارد برای قالب پایان نامه و یک فرمت استاندارد برای نوع محتوا تهیه کنید تا بتوانید بر اساس یک روند ثابت و درست فرآیند نگارش را آغاز نمایید.
    به طور کلی داشتن یک قالب استاندارد و مورد تایید دانشگاه به شما کمک می کند که مسیر نگارش را به درستی انجام داده و زمان زیادی را صرف اصلاح و یا تقویت پایان نامه نکنید.
    4. نگارش در چارچوب پژوهش: یکی دیگر از مشکلات عمده که نیاز به اصلاح را در پایان نامه ضروری می کند، خارج از چارچوب و غیر مرتبط نوشتن محتوا است.
    این اتفاق زمانی رخ می دهد که شما تسلط چندانی به موضوع تحقیق ندارید و سعی میکنید موارد زیادی را در ارتباط با موضوع در داخل پایان نامه گنجانده و آن را در ظاهر کامل نشان بدهید.
    محتوای اضافی، غیرمرتبط به موضوع تحقیق و خارج از چارچوب تاثیر منفی زیادی بر کیفیت پایان نامه داشته و در فرآیند اصلاح و تقویت پایان نامه ضروری است که تمامی این موارد را حذف کنید. 
    5. وجود انسجام ساختاری: وجود انسجام ساختاری به ذهن خواننده کمک می کند که در راستای مفاهیم ارائه شده توسط نویسنده پیش رفته و در زمان مطالعه دچار سردرگمی نشود. عدم وجود انسجام ساختاری زمانی رخ می دهد که مفاهیم مختلف بدون ارتباط مفهومی و معنایی به یکدیگر به صورت پی در پی آورده شده و ذهن مخاطب را مغشوش می کنند.
    این مشکل نیز یکی از اصلی ترین مواردی است که باید در زمان اصلاح و تقویت پایان نامه مورد بررسی قرار بگیرد.
    نگارش مقدمه برای پایان نامه - اشتباهات رایج در نگارش پایان نامه - فرآیند و اهمیت صحافی پایان نامه - چگونه یک چکیده خوب برای پایان نامه تهیه کنیم؟فرمت استاندارد پایان‌نامه و رساله‌ی دکتری

  •  توانایی انتخاب موضوع یکی از مهارت های بسیار کاربردی و اساسی برای هر پژوهشگری است که علاوه بر قدرت سرچ بالا، به نوآوری، تفکر خلاقانه و دانش کافی نسبت به مسائل روز نیاز دارد. شاید با این موضوع برخورد کرده اید که یک شخص پس از بررسی های مختلف توانسته است موضوعات متنوعی را برای تحقیق استخراج کند اما در نهایت نتوانسته موضوع اصلی را با دانش خودش برگزیند و این کار را به عهده استاد راهنما و مشاور خود گذاشته است. همین موضوع می تواند تا حدی نشانگر میزان عدم تسلط شخص و یا دانش ناکافی وی نسبت به مسائل روز و مورد نیاز جامعه باشد. یا اینکه فرض کنید همین شخص پس از بررسی های زیاد به تعدادی موضوع برای پایان نامه یا تحقیق خودش رسیده است اما همه آن موضوعات به تعدد توسط سایر پژوهشگران مورد تحقیق قرار گرفته اند و این امر میتواند نشان دهنده ضعف شخص در بخش نوآوری و تفکر خلاقانه باشد. بنابراین مشاهده میکنید که تمامی این موارد به نوبه خود تاثیر بسیار زیادی در انتخاب درست یک موضوع برای نگارش پایان نامه یا تحقیق دارند. در ادامه راهکارهایی را برای رسیدن به یک موضوع خوب برای نگارش پایان نامهیا تحقیق به شما معرفی خواهیم کرد. موارد زیر میتوانند به تقویت مهارت انتخاب موضوع کمک شایانی کرده و شما را برای رسیدن به یک موضوع خوب یاری کنند:

    • انجام طوفان فکری (Brainstorm) برای رسیدن به یک ایده اولیه
    • تمرکز بر موضوعاتی که در آن مهارت و دانش کافی دارید
    • تمرکز بر موضوعاتی که داده ها و اطلاعات آن قابل دسترس بوده و پیاده سازی آن امکان پذیر است
    • تهیه لیستی از کلیدواژه های مورد نظرتان برای تحقیق
    • انعطاف پذیر بودن
    • مطرح کردن عنوان تحقیق به صورت یک سوال کلی
    • سرچ بسیار دقیق و وسیع در حوزه موضوع مورد نظر
    • یافتن یک پاسخ کلی برای سوالی که مطرح کرده اید (بیانیه پایان نامه (thesis statement))
      انجام این مراحل شاید در نگاه اول کار ساده ای به نظر برسد اما توجه داشته باشید که به دقت و تمرین بسیار زیادی نیاز دارد. برای مثال ممکن است شما موضوعی را انتخاب کنید که فقط به آن علاقه دارید اما مهارت و دانش کافی در آن ندارید و یا موضوعی برای پایان نامه برگزینید که در ابتدا گمان میکردید داده های آن موجود و قابل جمع آوری است، اما حال متوجه شده اید که هیچ نوع داده به روز و کاربردی داخلی در مورد آن وجود ندارد. برای مثال موضوع توسعه پایدار (sustainability) موضوعی است که سالهاست در کشورهای دیگر مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است و داده ها و اطلاعات بسیار وسیعی در مورد آن وجود دارد، اما همچنان در کشور ما یک موضوع نوین و مسکوت محسوب می شود که داده ها و اطلاعات بسیار کمی در موردش وجود دارد. پس همانطور که گفته شد این موارد ممکن است در ظاهر ساده باشند و همین امر باعث گمراه شدن شما و انتخاب موضوع نادرست برای تحقیق شود. توصیه می شود اگر دانش یا مهارت کافی در این زمینه ندارید حتما با یک مشاور یا محقق در این زمینه مشورت کنید. موسسه ماد دانش پژوهان با بیش از 30 سال سابقه علمی و پژوهشی و با بهره گیری از اساتید و پژوهشگران برجسته در تمامی رشته های دانشگاهی نقش بسزایی در کسب موفقیت های تحصیلی بسیاری از دانشجویان در سراسر کشور داشته است. برای موفقیت در مسیر علمی زندگی تان ما همواره درکنار شما خواهیم بود.

    طوفان فکری برای ایده پردازی 
    برای این کار باید موضوعی که به آن علاقه دارید را انتخاب کنید و سوالاتی را در ارتباط با آن مطرح نمایید. قبل از طوفان فکری (Brainstorm) سعی کنید به سوالات زیر پاسخ دهید:

    1. آیا در روزهای اخیر خبری را دیده اید که شما را عصبانی، ناراحت یا متعجب کرده باشد؟ در مورد آن موضوع تخصص یا دانش کافی دارید؟
    2. آیا مشکلی را در ارتباط با رشته تحصیلی تان تجربه کرده اید که بخواهید آن را حل کنید یا کنجکاو باشید راه حلی برای آن پیدا کنید؟
    3. آیا کار کلاسی یا تحقیق کلاسی انجام داده اید که به آن علاقه مند باشید و بخواهید به صورت جامع تر در قالب موضوع پایان نامه به آن بپردازید؟
    4. آیا ایده ای مرتبط با رشته تحصیلی تان دارید که بخواهید آن را پیاده سازی کنید یا ابعاد مختلف آن را ارزیابی کنید؟

    پاسخ به این سوالات برای تکمیل اولین مرحله از انتخاب موضوع پایان نامه ضروری است چرا که حوزه مورد علاقه تان را مشخص میکنید. مشخص کردن حوزه مورد علاقه برای پیاده سازی طوفان فکری (Brainstorm) ضروری است. شما باید در نهایت موضوعی را انتخاب کنید که مورد علاقه شما باشد در غیر این صورت در فرآیند انجام تحقیق دچار مشکل شده و ممکن است آن را نیمه کاره رها کنید. توجه داشته باشید که در زمان انتخاب موضوع به منحصر به فرد بودن آن نیز دقت کنید تا از دوباره کاری پرهیز شده و اصطلاحا میزان کانتریبیوشن (Contribution) موضوع کاسته نشود.
    تمرکز بر موضوعات مرتبط با مهارت و دانش شما
    همانطور که پیشتر بیان کردیم برای پیاده سازی یک تحقیق علاوه برعلاقه، نیاز به دانش و مهارت کافی نیز دارید. برای این منظور توصیه می شود پس از طوفان فکری (Brainstorm)، چند موضوع را برای انجام تحقیق انتخاب کنید و شروع به جمع آوری ادبیات موضوع و مطالعه مقاله در مورد آن کنید. پس از آنکه متوجه شدید در آن حوزه تخصص دارید یا خیر می توانید با آگاهی بهتر انتخاب نهایی را انجام دهید. در این مرحله نیاز نیست که طیف وسیعی از مطالب را مورد بررسی قرار دهید، تنها مطالعه تعداد محدودی از مقالات میتواند راهگشای شما برای اولویت بندی و انتخاب موضوع باشد. برای مثال فرض کنید رشته شما مدیریت دولتی است و سه موضوع رضایت شغلی، روابط کارکنان و تصمیم سازی مدیریتی جزء موضوعات مورد علاقه شما برای پایان نامه دسته بندی می شوند و باید بین یکی از این سه مورد انتخاب نهایی را انجام دهید. پس از بررسی های مختلف در میابید که موضوع روابط کارکنان علاوه بر مسائل مدیریتی و روابط ظاهری سازمانی به یک سری موضوعات فرعی از جمله روانشناسی، رفتار سازمانی و علوم اجتماعی نیز مرتبط است و شما دانش لازم را در این موارد ندارید. پس از آن به سراغ موضوع رضایت شغلی می روید و در میابید که فاکتورهای بسیار گسترده ای از جمله درآمد، سابقه شغلی، جنسیت، میزان تحصیلات، روابط بین سازمانی، روابط مدیر و زیر دستان، اعتبار سازمانی، برند، مزایا شغلی و غیره نیز بر این موضوع تاثیر دارند که شناسایی و بررسی تمامی آنها کار بسیار دشوار و زمانبری برای شما است و انتخاب یک حوزه مشخص و منحصر به فرد در آن برای شما مقدور نیست. در نهایت پس از بررسی های بسیار در میابید تصمیم سازی مدیریتی بهترین و شاید مناسب ترین انتخاب برای شما باشد. البته این یک مثال ساده بود همیشه تصمیم سخت بودن یا نبودن یک موضوع بر عهده خود شماست.
    در دسترس بودن داده ها و نحوه جمع آوری اطلاعات مرتبط
    پیش از انتخاب موضوع ضروری است که از در دسترس بودن داده ها اطمینان حاصل کرده و مطمئن باشید آیا می توانید اطلاعات خام برای تحلیل آماری را جمع آوری کنید یا خیر. مثال قبل را در نظر بگیرید و فرض کنید که پس از بررسی های مختلف در نهایت موضوع تصمیم سازی مدیریتی در سازمان ها را انتخاب کرده اید. حال باید به سوالات زیر به دقت پاسخ دهید:

    • آیا داده های این موضوع در دسترس شما قرار دارد یا خیر؟
    • آیا میتوانید از طریق مصاحبه یا پرسشنامه اطلاعات مورد نیازتان را از مدیران جمع آوری کنید؟
    • آیا مدیران حاضر به همکاری با شما و مشارکت در نظرسنجی شما خواهند بود؟
    • آیا نمونه یا جامعه آماری مشخصی برای جمع آوری اطلاعات دارید؟
    • پیش از این در داخل کشور، پژوهشگران چطور و چگونه این کار را انجام داده اند؟

    پاسخ به این سوالات چشم انداز روشنی را برای شما ترسیم می کند که آیا موضوع پایان نامه قابل پیاده سازی و انجام هست یا خیر؟. توجه داشته باشید پاسخ به این سوالات نیاز به همفکری و مشاوره با یک شخص آگاه در این زمینه دارد. ممکن است گمان کنید که میتوانید با مدیران یک سازمان به راحتی ارتباط گرفته و در قالب مصاحبه یا پرسشنامه از آنها اطلاعات مورد نظرتان را جمع آوری کنید. اما ممکن است در زمان جمع آوری داده ها ببینید که همه چیز به این راحتی و سادگی که تصور میکردید  نبوده است و مشکل در فرآیند جمع آوری داده ها یعنی ناقص ماندن تحقیق و نیمه کاره رها شدن آن که موجب سردرگمی شما در فرآیند ارائه پایان نامه خواهد شد. بنابراین با اساتید مشاور و راهنمای خود در مورد این موضوع مشورت کنید و از نحوه و امکان جمع آوری اطلاعات مورد نیازتان اطمینان حاصل کنید.
    تهیه لیستی از کلید واژه ها
    کلیدواژه های مرتبط با موضوع پایان نامه تان را استخراج کرده و لیست کنید و برای این کار بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

    • کلماتی را انتخاب کنید که توصیف کننده موضوع تحقیق شما هستند یا به صورت مستقیم در آن به کار رفته اند
    • کلیدواژه ها را می توانید از مقالات و تحقیقات مرتبط با موضوع پایان نامه تان استخراج کنید.
    • نزدیکترین کلمات مرتبط با موضوع تحقیق و کلمات مترادف می توانند گزینه های مناسبی باشند.
    • کلیدواژه هایی که استخراج کرده اید را در موتورهای جستجو سرچ کنید و نتایج آن را دسته بندی کنید. از بین دسته بندی های انجام شده، مرتبط ترین ها با موضوع پایان نامه تان را انتخاب کنید. 

    انتخاب کلیدواژه ها شاید ساده ترین بخش در فرآیند انتخاب موضوع به نظر برسد اما توجه کنید که این کلیدواژه ها می توانند مسیر تحقیق تان را منحرف کرده و در فرآیند انجام پایان نامه شما را گمراه کنند. کلیدواژه هایی که بیشترین ارتباط با موضوع مورد نظرتان را دارند انتخاب و سرچ کنید تا در نهایت بتوانید به مرتبط ترین مقالات و منابع دست پیدا کنید.
    انعطاف پذیر بودن
    یکی دیگر از مراحل مرتبط با انتخاب موضوع، انعطاف پذیر بودن است. شما باید ذهن خلاق و انعطاف پذیری داشته باشید که به راحتی بتوانید موضوع پایان نامه خودتان را تغییر داده یا اصلاح کنید. ممکن است پس از انتخاب کلیدواژه ها و سرچ در موتورهای جستجو مانند Google Scholar به موضوعاتی برخورد کنید که ایده های جدیدتری به شما بدهند و ابعاد کاربردی تری به موضوع شما اضافه کنند. هر چه میتوانید انعطاف پذیری تان را بالاتر برده و موضوع پایان نامه تان را منحصر به فردتر کنید. موضوع منحصر به فردتر به معنای کانتریبیوشن (Contribution) بالاتر و ارزشمندی بیشتر تحقیق شما است. کاملا قابل درک است که در زمان جستجو تمایلی به تغییر موضوع تحقیق تان نداشته باشید، اما سرچ کردن به شما کمک میکند که حوزه ها یا ابعاد جدید مورد علاقه تان را کشف کنید و به تحقیق اضافه کنید. توصیه می شود قبل از اضافه کردن ابعاد و حوزه های جدید به تحقیق از گسترده شدن احتمالی آن جلوگیری کنید. برای این منظور می توانید هدف و چارچوب (Scope) پایان نامه را بر روی یک موضوع مشخص قرار دهید که در زمان تغییر یا اصلاح موضوع از آن حوزه مشخص خارج نشوید. 
    مطرح کردن عنوان پایان نامه به صورت یک سوال کلی
    تا به حال مراحلی که بیان شد شامل انتخاب کلمات، انتخاب کلیدواژه ها، انتخاب موضوع، بررسی ابعاد اجرایی بودن و جمع آوری داده ها، اصلاح و تعدیل موضوع بوده است که در این مرحله به مطرح کردن سوال برای موضوع انتخابی می پردازیم و سعی می کنیم اهمیت آن را بیان کنیم. یکی از راه های مطرح کردن سوال تحقیق به این گونه است که مفهوم کلی نهفته در عنوان را درک کرده و سوال مرتبط با آن را مطرح کنیم. برای مثال فرض کنید موضوع کلی پایان نامه شما "توسعه پایدار و تاثیر آن بر معماری مدرن است"، اولین سوال کلی مرتبط با این موضوع این است: "چگونه توسعه پایدار بر معماری مدرن تاثیر گذاشته است؟" اما دومین سوال و جزئی تر مرتبط به موضوع پایان نامه این است: "چه اصول و قواعدی از معماری مدرن منطبق بر مفاهیم توسعه پایدار است؟". سوالات خودتان را مرتبط با عنوان تحقیق و از کلی به جزئی مطرح کنید. 
    جستجوی وسیع و جمع آوری منابع مرتبط با عنوان پژوهش
    در این بخش کلیدواژه ها اهمیت بسیار زیادی پیدا می کنند. اگر انتخاب درست و دقیقی در مرحله انتخاب کلیدواژه ها انجام داده باشید باید بتوانید مرتبط ترین و بهترین منابع را جمع آوری کنید. دیتا بیس های متنوعی در ارتباط با جستجو و یافتن منابع وجود دارد. پایگاه های علمی مانند Google Scholar, Microsoft Academic, research gate, Semantic Scholar و غیره از جمله پایگاههای داده برای پیدا کردن مقالات مناسب با عنوان تحقیق شما هستند. توجه داشته باشید که هیچگاه مقالات و منابع مورد نظرتان را بر اساس عنوان انتخاب نکنید. موتورهای جستجو معمولا بر اساس کلیدواژه ها سعی میکنند نتایج مشابه را برای شما پیدا کنند اما چیزی که مهم است محتوای داخل این مقالات است. اگر مقاله ای را دیدید که عنوان مشابهی با عنوان پایان نامه شما دارد، سریعا آن را دانلود نکنید یا به عنوان مقاله مرجع انتخاب نکنید. قبل از آن سعی کنید چکیده و بخشی از محتوای مقاله را بررسی کنید تا ببینید اهداف و چارچوب مقاله تا چه اندازه به Scope پایان نامه شما نزدیک است. 
    بیانیه پایان نامه (Thesis Statement) یا پاسخ به سوالات تحقیق
    بیانیه پایان نامه (Thesis Statement) یا همان پاسخ به سوالات پایان نامهکه در بخش قبل به تفضیل در مورد آن صحبت شد، آخرین مرحله در فرآیند انتخاب موضوع پایان نامه است. بیانیه پایان نامه بدین معناست که شما به صورت کاملا دقیق و شفاف مشخص می کنید که هدفتان از انجام این تحقیق چیست. در این بیانیه همچنین توضیح می دهید که تا چه اندازه موضوع مقاله شما کاربردی و قابل اجرا خواهد بود. بسیاری از محققان سعی میکنند سوال تحقیق یا بیانیه پایان نامه را به عنوان موضوع انتخاب کنند اما باید در انتخاب واژگان درست دقت بسیار بالایی به خرج بدهید چرا که عنوان پایان نامه شما باید نشانگر اهداف، چارچوب و تمرکز تحقیق شما باشد.
    فرآیند استخراج مقاله از پایان نامه - چگونه باید از پایان نامه دفاع کرد؟ - چگونگی نگارش یک پروپوزال

  •  اولین ترم تحصیلی در دوره ارشد مهم ترین ترم زندگی تحصیلی است. شاید از این جهت که گام هایی که در این ترم برداشته می شود از موثرترین گام های زندگی یک محقق جوان است.در میان همه مسائلی که در انتهای این ترم با آن مواجه می شوید، از مهم ترین آن ها انتخاب استاد راهنما، انتخاب موضوع پایان نامه و مسیر تحقیقاتی است که شاید قرار است سالیان سال با آن زندگی کنید. ممکن است برای ترم اولی ها این حقیقت و تاثیر آن چندان ملموس نباشد، اما آنانی که امروز در رده های بالای تحصیلی به سر می برند منظور من را به خوبی متوجه می شوند.

    تواناییانتخاب عنوان یکی از مهارت های بسیار کاربردی و اساسی برای هر پژوهشگری است که علاوه بر قدرت سرچ بالا، به نوآوری، تفکر خلاقانه و دانش کافی نسبت به مسائل روز نیاز دارد. شاید با این موضوع برخورد کرده اید که یک شخص پس از بررسی های مختلف توانسته است موضوعات متنوعی را برای تحقیق استخراج کند اما در نهایت نتوانسته موضوع اصلی را با دانش خودش برگزیند و این کار را به عهده استاد راهنما و مشاور خود گذاشته است. همین موضوع می تواند تا حدی نشانگر میزان عدم تسلط شخص و یا دانش ناکافی وی نسبت به مسائل روز و مورد نیاز جامعه باشد. یا اینکه فرض کنید همین شخص پس از بررسی های زیاد به تعدادی موضوع برای پایان نامه یا تحقیق خودش رسیده است اما همه آن موضوعات به تعدد توسط سایر پژوهشگران مورد تحقیق قرار گرفته اند و این امر میتواند نشان دهنده ضعف شخص در بخش نوآوری و تفکر خلاقانه باشد. بنابراین مشاهده میکنید که تمامی این موارد به نوبه خود تاثیر بسیار زیادی در انتخاب درست یک موضوع برای نگارش پایان نامه یا تحقیق دارند.

    پیدا کردن یک موضوع مناسب و خوب برای پایان نامه یا رساله دکتری کار آسانی نیست. حتی این فرآیند برای رساله دکتری نیز دشوار تر است چرا که موضوع تحقیق باید کانتریبیوشن و نوآوری داشته باشد و همین امر از اهمیت بالایی در رساله دکتری برخوردار بوده و بدون آن نمیتوان حتی به تصویب پروپوزال امید داشت. شاید بتوان گفت سخت تر از نگارش خود پایان نامه، انتخاب موضوع است. چرا که مسیر کلی تحقیق و چارچوب اصلی محتوا را مشخص کرده و تا انتهای فرآیند فارغ التحصیلی با آن درگیر خواهید بود. ما برای تسهیل فرآیند بسیار با اهمیت انتخاب موضوع پایان نامه روش هایی را به شما پیشنهاد می کنیم که می تواند مسیر را برای شما هموارتر کند. برای اینکه بتوانید یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنید باید:

    1. به مفاهیمی که به آنها علاقه دارید توجه کنید: اولین راه برای اینکه بتوانید یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنید این است که به موضوعات مورد علاقه خودتان توجه کرده و علائق تحقیقاتی (Research Interest) خودتان را مورد بررسی قرار دهید. در این مسیر اول کلید واژه های مورد علاقه تان را مشخص کرده و سپس آنها را در موتورهای جستجو google scholar, Elsevier و غیره سرچه کنید و مقالات مرتبط و به روز را دانلود کنید. در مرحله بعد این مقالات را مطالعه کرده و مشخص کنید روندهای روز تحقیقاتی مرتبط با کلیدواژه های مورد علاقه شما و گپ های تحقیقاتی موجود در این زمینه چه چیزهایی هستند. و در نهایت با توجه به تمام فاکتورها و اطلاعاتی که بدست آورده اید یک موضوع خوب بر این اساس انتخاب نمایید.

    2. مشاوره و جلسه با متخصصان: یکی دیگر از روشهای انتخاب موضوع خوب برای پایان نامه کمک گرفتن و صحبت با متخصصان در مورد گپ های تحقیقاتی موجود و چگونگی انتخاب یک عنوان مناسب است. معمولا مشاوره و صحبت با متخصصان دیدگاه مناسبی در مورد رشته تحصیلی و موضوع تحقیقاتی به شما خواهد داد و می تواند مسیر انتخاب موضوع را برای شما تسهیل کند. متخصصان و اساتید به دلیل ارتباط مداوم با مسائل و مشکلات موجود در جامعه و صنعت، شناخت بسیار خوبی نسبت به گپ های تحقیقاتی داشته و میتوانند عنوان های بسیار خوبی برای پایان نامه پیشنهاد و ارائه دهند. 

    3. نظرسنجی از افراد جامعه و صحبت با همکلاسی ها: یکی دیگر از راههایی که میتوانید یک موضوع کاربردی با کانتریبیوشن مناسب برای پایان نامه انتخاب کنید این است که با افراد جامعه و همکلاسی های خودتان در مورد موضوعات و مشکلات موجود در جامعه، دانشگاه و یا صنعت صحبت کنید. از این طریق می توانید ایده ها و دیدگاه های خوبی در مورد تحقیقات و پژوهش های مورد نیاز بدست آورید. همچنین میتوانید یک نظرسنجی مختصر در مورد موضوع مورد نظرتان در میان افراد مختلف انجام داده و نظر آنها را در مورد کاربردی بودن یا نبودن عنوان تحقیق انتخاب شده جویا شوید. از افراد جامعه و همکلاسی هایتان می توانید در قالب روش طوفان فکری هم بهره ببرید. بدین معنا که این امکان برای شما فراهم می شود تا با بحث و گفتمان از ایده ها و نظرات متنوع افراد بهره مند شوید. 

    4. از پروژه های کلاسی خودتان کمک بگیرید: یکی دیگر از روش هایی که به انتخاب موضوع پایان نامه کمک می کند پروژه های کلاسی هستند. زمانی که یک پروژه کلاسی به شما واگذار می شود نیاز است که کارهای مختلفی از قبیل سرچ کردن، مطالعه منابع، بحث کلاسی، صحبت با اساتید، پیدا کردن راه حل و غیره را در ارتباط با آن انجام دهید. می توانید در مسیر انجام پروژه های کلاسی، هر ایده ای که در ارتباط با آن به ذهنتان می رسد را یادداشت کرده و بعدها در زمان انتخاب موضوع پایان نامه مورد بررسی قرار دهید.

    تحقیقات بازار-پروپوزال دانشگاهی - هدف از نگارش پروپوزال -  نگارش پروپوزال - پیش پروپوزال - پروپوزال موضوعی - پیش پروپوزال - نگارش مقدمه برای پایان نامه - چگونه باید از پایان نامه دفاع کرد؟