نشر نیوز

امتیاز کاربران

ستاره فعالستاره فعالستاره فعالستاره فعالستاره فعال
 

رفرنس دهی یکی از مسئولیت های بسیار مهم در فرآیند نگارش یک مقاله، پایان نامه یا هر نوع گزارشی علمی محسوب می شود. زمانی که شما با نگارش یک مطلب علمی دست و پنجه نرم می کنید، می بایست بتوانید با ارائه مدارک و سندهای لازم، مخاطب را متقاعد کنید که گفته های شما از اعتبار لازم برخوردار است و می تواند کاربردی باشد. چنانچه شما در فرآیند رفرنس دهی یا ارجاع دادن متون مقاله خودتان دچار مشکل شوید در نهایت کیفیت کار شما به شدت کاهش پیدا کرده و مورد تایید قرار نخواهد گرفت. ما در این سرفصل سعی میکنیم شما را به هرآنچه که به فرآیند رفرنس دهی مربوط است بیشتر آشنا کنیم و برای نمونه نیز چندین روش پرکاربرد رفرنس دهی را برای شما توضیح خواهیم داد. 
رفرنس دهی یا رفرنس نویسی چیست؟
رفرنس دهی یکی از روش های مرسوم در دنیای آکادمیک و علمی محسوب می شود که به واسطه آن شخص نویسنده اظهار می دارد که ایده ها، محتوا، مطالب، داده ها، مدلها، نظریه ها، نقل قولها و غیره را از چه کسی گرفته و در تحقیق خود مورد استفاده قرار داده است. اهمیت رفرنس دهی برای این منظور است که مقاله یا مطلب علمی شما اعتبار پیدا کرده و مخاطب بداند که محتوای ذکر شده در تحقیق پایه و اساس قابل قبولی دارد. با رفرنس دهی معتبر محقق قصد دارد بگوید که نتایج و دستاوردهای تحقیق تنها مبتنی بر نظرات خودش نیست و طی یک فرآیند کاملا منطقی و علمی بدست آمده است!
اهمیت رفرنس دهی چیست؟
همانطور که بیان کردیم رفرنس دهی به تحقیق شما اعتبار و درجه علمی می بخشد ولی یکی از موارد پر اهمیت دیگر که در سالهای اخیر در ژورنال ها و مجلات علمی مطرح شده است، موضوع پلاجریسم می باشد. رفرنس دهی دقیق و درست در متن می تواند مانع بزرگی به نام پلاجریسم (Plagiarism) را از سر راه شما بردارد. زمانی که شما یک مطلب علمی یا محتوا را بدون ذکر صاحب اثر یا رفرنس آن در پژوهش خودتان مورد استفاده قرار می دهید به این معناست که شما سرقت ادبی یا پلاجریسم انجام داده اید. در سالهای اخیر این موضوع تبدیل به یک فاکتور بسیار حساس برای ژورنال ها شده و در صورت مشاهده پلاجریسم در تحقیق شما به صورت قطعی کارتان ریجکت خواهد شد. از طرف دیگر رفرنس دهی در مقاله می تواند تا حد زیادی صداقت و تعهد نویسنده به اصول کپی رایت را نشان دهد. هرچه فرآیند رفرنس نویسی در مقاله دقیق تر باشد موجب اعتبار دادن به خود نویسنده نیز می شود. بنابراین رفرنس دهی از جهات مختلف می تواند موجب تقویت مقاله و ارتقاء اعتبار نویسنده شود. 
چه مطالبی نیاز به رفرنس دهی دارند؟
به طور کلی تمامی اسناد، مقالات و مطالبی که در قالب داده های دست دوم ارائه می کنید، نیاز به رفرنس نویسی دارند. منظور از منابع دست دوم منابعی است که از داده ها و اطلاعات موجود در اسناد علمی دیگر استخراج شده و به عنوان محتوای موجود در پژوهشتان مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی در یک مقاله یا مطلب علمی باید به موارد زیر رفرنس دهید:
1. نقل قول ها: سخن یا گفته شخص دیگری که قرار است در متن پژوهش تان مورد استفاده قرار بگیرد. برخی مواقع ممکن است شخص نویسنده قصد داشته باشد یک مطلب را از فردی نقل قول کند و در همین راستا باید دقیقا مفهوم و جمله را بدون تغییر ارائه نماید و رفرنس مربوطه نیز در قالب نقل قول قرار بگیرد.
2. متن پاراگراف: متون پاراگراف نیز معمولا به وفور در یک پژوهش مورد استفاده قرار می گیرند. شما به عنوان یک محقق نمی توانید تمامی مقالات مرتبط به یک موضوع را به صورت تک به تک مطالعه کرده و مطالب آن را استخراج کنید. در همین راستا بهتر است از بخش ادبیات موضوع و رفرنس های موجود در یک مقاله در پژوهش خودتان استفاده کنید ولی به خاطر داشته باشید که باید رفرنس ها را بدون هیچگونه تغییر در آن قرار دهید. برخلاف حالت قبلی شما می توانید جمله را با زبان مخصوص به خودتان بنویسید ولی به هیچ وجه نباید مفهوم آن را تغییر دهید. 
3. آمارها و داده ها: هر تحقیق یا مقاله ای که نگارش می کنید ممکن است به داده یا آمار نیاز داشته باشد و در این حالت باید نام منبع آن را ذکر کنید. برای مثال شما آمار تعداد مهاجرت دانشجویی بر اساس اعلام صندوق بین المللی پول را در تحقیقتان مورد استفاده قرار داده اید. در مرحله اول باید رفرنس را در انتهای جمله بیاورید و در بخش منابع نیز نوع و اطلاعات مربوط به آن را ذکر کنید. 
4. تصاویر: یکی دیگر از اطلاعات بسیار مهمی که به وفور در مقالات استفاده می شود، تصاویر موجود در متن مقالات علمی است. برای مثال نقشه یک منطقه، تصویر اشیا یا اماکن، تصاویر مربوط به اطلاعات پزشکی یا فرآیندهای آزمایشگاهی، مدل های مفهومی و غیره در این بخش قرار می گیرند. به یاد داشته باشید که هر تصویری باید منبع مربوط به خودش را داشته باشد. اگر تصویر به وسیله خود نگارنده تهیه شده است باید در زیر عکس از واژه "نویسنده یا Author" استفاده نماید و اگر از شخص دیگری به امانت گرفته شده است باید نام وی ذکر شود.
5. اطلاعات بصری: این نوع از داده ها شامل جداول، نمودارها و گراف هایی می شود که ممکن است  نویسنده از یک سایت یا مقاله گرفته باشد. شرایط رفرنس دهی این نوع از داده ها نیز شبیه به تصاویر است. 
چطور باید رفرنس دهی کرد؟
روش های مختلف و متفاوتی برای رفرنس دهی وجود دارد که در پایان این مطلب به شما معرفی خواهیم کرد. ولی به طور کلی دو نوع رفرنس در مطالب علمی مورد استفاده قرار می گیرد.
مورد اول رفرنس دهی درون متنی (In-Text Citations) است که در مورد نقل قولها یا جملات مستقیم کاربرد دارد. در این حالت جملات یا گفته های یک شخص بدون دستکاری در مفهوم در داخل متن تحقیق استفاده شده و رفرنس های مرتبط با آن ذکر خواهد شد. 
مورد دوم کتابشناسی (Bibliography) یا رفرنس لیست است که در پایان هر تحقیق با عنوان منابع و ماخذ آورده می شود. تمامی اطلاعات رفرنس دهی درون متنی به صورت دقیق تر و با جزئیات بیشتر در این بخش قرار می گیرد. به یاد داشته باشد که اطلاعات رفرنس دهی درون متنی باید با Bibliography هماهنگ باشد. بدین معنا که اگر رفرنسی را درون متن استفاده نکرده اید در پایان تحقیق نیز ذکر نکنید و بالعکس چرا که از اعتبار کار شما کم می کند. این رفرنس دهی به مخاطب اجازه می دهد که بتواند در صورت نیاز محل دقیق رفرنس را بیابد و آن را مطالعه کند. به طور کلی رفرنس های پایانی متن شامل اطلاعات زیر می باشد:

1. نام و نام خانوادگی نویسنده (Author Name)

2. سال چاپ (Year Published)

3. عنوان تحقیق (Title)

4. انتشارات (Publisher or Journal)

5. شماره صفحه (Pages)

6. شماره یکتا (DOI)
معمولا روش های رفرنس دهی متفاوت بوده و هر کدام از آنها بسته به رشته تحصیلی یا پیش نیازهای ژورنال متفاوت خواهد بود ولی معمولا تمامی آنها اطلاعات بالا را در خود جای می دهند. 

انواع نرم افزارهای مدیریت رفرنس (Reference Management Softwares)
نرم افزارهای مدیریت رفرنس یکی از بهترین و کارآمدترین روش های رفرنس دهی در متون علمی، مقالات و پایان نامه ها محسوب می شوند. این نرم افزارها می توانند به شکل قابل ملاحظه ای فرآیند را برای شما تسهیل کرده و میزان خطا را به صفر برسانند. اما در سالهای اخیر به دلیل اهمیت بالای رفرنس دهی و رقابت موسسات آموزشی در برتری دادن به برخی از روشهای خاص، بیش از 20 نرم افزار در این زمینه طراحی و معرفی شده است. اما برخی از این نرم افزارها به دلیل رایگان بودن، کاربردی بودن و ساده تر بودن، نسبت به سایر نرم افزارها اولویت دارند. اما به یاد داشته باشید که اگر از یک نرم افزار رفرنس دهی استفاده کرده اید و با عملکرد آن آشنا هستید، دیگر نیاز نیست زمان زیادی را صرف یادگیری نرم افزارهای جدید در این حوزه کنید. چرا که معمولا تمامی این نرم افزارها نتایج مشابهی را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند و یادگیری چندین نرم افزار رفرنس دهی به صورت همزمان کاربرد زیادی برای افراد نخواهد داشت. برخی از پرکاربردترین نرم افزارهای رفرنس دهی عبارتند از :
1. بایب بیس (BibBase): نرم افزار رایگان که در پلتفرم آنلاین و پلاگین در دسترس است.
2. بیبلیو اسکیپ (Biblioscape): نرم افزار پولی رفرنس دهی با هزینه بین 79-299 دلار و در قالب پلاگین، وبسایت و نسخه ویندوز در دسترس است.
3. بوک اندز (Bookends): نرم افزار پولی طراحی شده توسط سونی که هزینه استفاده از آن 60 دلار است و در تمامی پلتفرم ها آنلاین قابل اجرا است.
4. سایتاوی (Citavi): نرم افزار سوئیس آکادمی که یک رفرنس دهی پولی با هزینه بین 70-949 است و یک دیتابیس بسیار قوی از تمامی اطلاعات رفرنس ها دارد. 
5. اند نوت (EndNote): یکی از قوی ترین نرم افزارهای رفرنس دهی طراحی شده توسط کلاریویت آنالیتیکز (Clarivate Analytics) است که هزینه استفاده از آن 300 دلار است و علاوه بر دیتابیس قوی در تمامی پلتفرم ها قابل استفاده است.
6. جب رف (JabRef): یک نرم افزار رفرنس دهی کاملا رایگان است که تمامی خروجی های ممکن را ارائه می دهد و محیط کاربری بسیار مناسبی دارد.
7. مندلی (Mendeley): این نرم افزار توسط پایگاه علمی الزویر (elsevier) طراحی شده است و کاملا رایگان می باشد. شما می توانید نرم افزار آن را روی موبایل، روی دسکتاپ، به صورت پلاگین ورد و مرورگر و در قالب پلتفرم آنلاین مورد استفاده قرار دهید. 
8. رف بیس (RefBase): این نرم افزار در سال 2003 طراحی شده است و کاملا رایگان می باشد. شما می توانید تنها در قالب پلتفرم وب از آن استفاده نمایید.
9. رفرنس منیجر (Reference Manager): این نرم افزار توسط تامسون رویترز (Thomson Reuters) طراحی شده است و یک نرم افزار پولی است. نرم افزار آن قابلیت دانلود و استفاده به صورن پلاگین را نیز دارد.
10. سای رف (SciRef): ورژن آزمایشی این نرم افزار رایگان بوده و ورژن اصلی آن به قیمت 40 دلار است. پلتفرم وب، نرم افزار و پلاگین آن برای استفاده در مرورگر و فایل ورد قابل دانلود است. 
11. زوترو (Zotero): نرم افزار رفرنس دهی کاملا رایگان و یکی از پیشرفته ترین و جامع ترین ابزارهای رفرنس دهی که تاکنون طراحی شده است. 

 انواع روش های رفرنس دهی
رفرنس دهی و معرفی منابع استفاده شده در یک پژوهش روشهای مختلفی دارد. برای اینکه بتوانیم موثق بودن گفته های خود در پایان نامه را به اثبات برسانیم باید رفرنسدهی دقیق و به روز داشته باشیم و سعی کنیم از یکی از روشهای زیر استفاده کنید:
MLA:معمولا در حوزه علوم انسانی مورد استفاده قرار می گیرد و نام نویسنده و شماره صفحات در داخل پرانتز هستند.
APA: معمولا برای رشته های روانشناسی، آموزش و علوم اجتماعی مورد استفاده قرارمی گیرد ونام نویسنده وتاریخ درداخل پرانتز است. 
Chicago A: معمولا برای رشته های تاریخ و کلیه گرایشات علوم انسانی کاربرد دارد که اطلاعات منبع بصورت متنی (Notes) بیان می شود.
Chicago B: در حوزه گرایشات علوم تجربی، علوم اجتماعی و علوم انسانی مورد استفاده است و نام نویسنده وتاریخ داخل پرانتز است. 
Turabian: در حوزه گرایشات علوم تجربی، علوم اجتماعی و علوم انسانی کاربرد دارد و ممکن است نام نویسنده و تاریخ در داخل پرانتز باشد و یا نباشد.
Harvard: معمولا برای رشته اقتصاد کاربرد داشته و نام نویسنده و تاریخ درون پرانتز خواهد بود. 
Vancouver: معمولا این رفرنس دهی در حوزه پزشکی کاربرد دارد و تاریخ و شماره صفحات و اطلاعات عددی در انتهای رفرنس ذکر می شوند.
OSCOLA: برای رشته های حقوق مورد استفاده است و رفرنس دهی منبع به صورت متنی (Notes) خواهد بود.
IEEE: برای رشته های مهندسی و فناوری اطلاعات مورد استفاده بوده و تاریخ و شماره صفحات در انتهای رفرنس ذکر می شود.
IEEE - Chicago - DOI=Digital Object Identifier