توضیحات

تاریخ ایجاد در 06 مهر 1404

۱) اخلاق هوش مصنوعی و چالش‌های فلسفی آن

بیان مسأله:
با پیشرفت سریع هوش مصنوعی، پرسش‌های اخلاقی و فلسفی درباره حدود و کارکردهای آن به‌طور جدی مطرح شده است. ماشین‌هایی که توانایی تصمیم‌گیری دارند، تا چه حد می‌توانند مسئولیت اخلاقی داشته باشند؟ اگر یک سامانه هوش مصنوعی در تشخیص پزشکی یا رانندگی خودکار خطا کند، مسئولیت اخلاقی و حقوقی آن متوجه چه کسی خواهد بود؟

این مسئله، مرزهای سنتی میان عامل اخلاقی (انسان) و ابزار (ماشین) را به چالش می‌کشد. بسیاری از فیلسوفان اخلاق بر این باورند که نسبت دادن عاملیت اخلاقی به هوش مصنوعی می‌تواند بنیان‌های مسئولیت‌پذیری را متزلزل کند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند باید مفاهیم اخلاقی جدیدی برای این فناوری‌ها ابداع کرد.

بنابراین، پژوهش فلسفی درباره اخلاق هوش مصنوعی نه تنها ضرورتی نظری است، بلکه پیامدهای عملی برای سیاست‌گذاری، حقوق و آینده زندگی اجتماعی دارد.

۲) بحران معنا در جهان پست‌مدرن

بیان مسأله:
یکی از دغدغه‌های اساسی فلسفه معاصر، بحران معنا در جهان پست‌مدرن است. فروپاشی روایت‌های کلان و نسبی‌گرایی معرفتی موجب شده بسیاری از انسان‌ها در یافتن معنای زندگی و ارزش‌های پایدار با مشکل روبه‌رو شوند. این بحران در زندگی فردی و اجتماعی بازتاب‌های گسترده‌ای دارد، از افزایش افسردگی و بی‌معنایی گرفته تا رشد جنبش‌های افراطی و معنویت‌های کاذب.

فیلسوفانی چون نیچه، هایدگر و ویتگنشتاین هر یک از منظری به مسئله معنا پرداخته‌اند، اما در جهان معاصر نیاز به بازخوانی این دیدگاه‌ها و ارائه پاسخ‌های تازه بیش از پیش احساس می‌شود. پرسش اصلی این است که آیا می‌توان در شرایط پست‌مدرن همچنان به نوعی معنا یا ارزش جهان‌شمول پایبند بود؟

مطالعه فلسفی بحران معنا می‌تواند به بازاندیشی در اخلاق، دین، سیاست و هنر منجر شود و افق‌های تازه‌ای برای بازسازی هویت انسانی در جهان امروز بگشاید.

۳) فلسفه ذهن و مسئله آگاهی

بیان مسأله:
مسئله آگاهی همچنان یکی از چالش‌های بزرگ فلسفه ذهن است. با وجود پیشرفت‌های علوم اعصاب، هنوز روشن نیست که تجربه‌های ذهنی چگونه از فرآیندهای فیزیکی مغز پدید می‌آیند. این همان «شکاف تبیینی» (explanatory gap) است که فیلسوفانی چون دیوید چالمرز بر آن تأکید دارند.

اگر آگاهی را نتوان به فرایندهای فیزیکی فروکاست، آیا باید به نظریه‌های دوگانه‌انگارانه یا حتی دیدگاه‌های پان‌سایکیسم (آگاهی به‌عنوان ویژگی بنیادی جهان) روی آورد؟ این پرسش پیامدهای عمیقی برای متافیزیک، معرفت‌شناسی و حتی اخلاق دارد، زیرا تعریف ما از انسان و جایگاهش در جهان به این مسئله وابسته است.

بنابراین، بررسی فلسفی مسئله آگاهی نه تنها جنبه نظری دارد، بلکه در گفت‌وگو با علوم شناختی، هوش مصنوعی و روان‌شناسی نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

۴) عدالت اجتماعی در پرتو فلسفه معاصر

بیان مسأله:
مفهوم عدالت یکی از بنیادی‌ترین مسائل فلسفه سیاسی است که همچنان موضوع بحث در جهان معاصر محسوب می‌شود. نابرابری‌های اقتصادی، بحران مهاجرت، تغییرات اقلیمی و تبعیض‌های جنسیتی و نژادی، پرسش‌های تازه‌ای درباره ماهیت عدالت اجتماعی برانگیخته‌اند.

جان رالز با نظریه «عدالت به‌مثابه انصاف» چارچوبی نوین ارائه کرد، اما فیلسوفانی مانند نانسی فریزر و آمارتیاسن نشان دادند که ابعاد فرهنگی و قابلیت‌های انسانی نیز باید در تعریف عدالت لحاظ شود. امروز پرسش این است که عدالت در شرایط جهانی‌شدن و پیچیدگی‌های فرهنگی-سیاسی چه معنایی دارد؟

بررسی فلسفی عدالت اجتماعی می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری‌های نوین در عرصه‌های اقتصادی، آموزشی و زیست‌محیطی فراهم آورد و راهی برای پاسخ‌گویی به چالش‌های روز باشد.

۵) رابطه علم و دین در جهان امروز

بیان مسأله:
رابطه علم و دین یکی از مسائل دیرینه فلسفه است که در جهان معاصر ابعاد تازه‌ای یافته است. با رشد علوم طبیعی و فناوری، بسیاری از باورهای سنتی دینی با پرسش‌های تازه روبه‌رو شده‌اند. از سوی دیگر، دین همچنان برای بسیاری از انسان‌ها منبع معنا و اخلاق باقی مانده است.

تنش میان علم و دین در حوزه‌هایی مانند زیست‌فناوری، نظریه تکامل و کیهان‌شناسی نمود بیشتری یافته است. برخی دیدگاه‌ها بر تعارض ذاتی این دو حوزه تأکید دارند، در حالی که گروهی دیگر به هم‌افزایی و گفت‌وگوی میان آن‌ها باور دارند.

از این‌رو، تحلیل فلسفی نسبت میان علم و دین می‌تواند به روشن شدن مرزهای معرفتی، رفع سوءتفاهم‌ها و ایجاد گفت‌وگوی سازنده میان این دو عرصه کمک کند و راهکارهایی برای زیست معنادار در جهان مدرن ارائه دهد.

توضیحات

تاریخ ایجاد در 06 مهر 1404

توضیحات

تاریخ ایجاد در 06 مهر 1404

۱) تأثیر استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان

بیان مسأله:
در دهه اخیر، استفاده از شبکه‌های اجتماعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی نوجوانان تبدیل شده است. اگرچه این ابزارها امکان ارتباط اجتماعی و تبادل اطلاعات را فراهم می‌کنند، شواهد علمی نشان می‌دهد که استفاده افراطی از آن‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی چون اضطراب، افسردگی و کاهش عزت‌نفس شود.

یکی از نگرانی‌های اصلی، پدیده مقایسه اجتماعی است که در میان نوجوانان رایج بوده و سبب ایجاد احساس ناکافی بودن و کاهش رضایت از زندگی می‌شود. همچنین، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث اختلال در خواب، کاهش عملکرد تحصیلی و کاهش تعاملات اجتماعی چهره‌به‌چهره شود.

با توجه به رشد روزافزون استفاده از اینترنت و ابزارهای هوشمند، بررسی ابعاد روان‌شناختی این مسئله و طراحی مداخلات پیشگیرانه برای کاهش آسیب‌های روانی شبکه‌های اجتماعی، یکی از نیازهای اساسی روان‌شناسی معاصر است.

۲) نقش مداخلات روان‌شناختی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان

بیان مسأله:
سرطان نه تنها جسم فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه آثار عمیقی بر روان بیماران و خانواده‌های آنان می‌گذارد. اضطراب، افسردگی، استرس و ترس از مرگ از جمله پیامدهای روانی شایع در این بیماران است که کیفیت زندگی آنان را کاهش می‌دهد.

پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که مداخلات روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری، گروه‌درمانی و مشاوره فردی می‌توانند به کاهش علائم روانی و افزایش توان مقابله بیماران کمک کنند. با این حال، اجرای چنین مداخلاتی در بسیاری از مراکز درمانی به دلیل کمبود منابع انسانی متخصص یا نبود پروتکل‌های استاندارد، به‌طور کامل انجام نمی‌شود.

از این رو، نیاز به مطالعات جامع‌تر برای ارزیابی اثربخشی انواع مداخلات روان‌شناختی در بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی احساس می‌شود. این یافته‌ها می‌توانند به طراحی راهکارهای بالینی مؤثرتر و ارتقای مراقبت‌های روان‌پزشکی کمک کنند.

۳) سلامت روان کارکنان نظام سلامت پس از همه‌گیری کرونا

بیان مسأله:
همه‌گیری کووید-۱۹ فشار بی‌سابقه‌ای بر کارکنان نظام سلامت وارد کرد. مواجهه مداوم با بیماران مبتلا، مرگ‌ومیر بالا، ساعات کاری طولانی و ترس از ابتلا یا انتقال بیماری به خانواده‌ها، منجر به بروز اضطراب، افسردگی، فرسودگی شغلی و اختلال استرس پس از سانحه در میان آنان شد.

گرچه بسیاری از کشورها اقدامات حمایتی برای کارکنان بهداشت و درمان در نظر گرفتند، اما هنوز آثار بلندمدت روانی این بحران به‌طور کامل شناخته نشده است. بررسی‌ها نشان داده که حتی پس از کاهش شدت همه‌گیری، مشکلات روانی همچنان در میان پرستاران، پزشکان و سایر کادر درمان پایدار مانده است.

از این رو، پژوهش در زمینه شناسایی عوامل محافظتی و خطرزا و طراحی مداخلات روان‌شناختی برای بهبود سلامت روان کارکنان نظام سلامت، ضرورتی انکارناپذیر دارد. این موضوع نه تنها برای رفاه فردی آنان بلکه برای پایداری نظام سلامت اهمیت بالایی دارد.

۴) تأثیر بازی‌های ویدئویی بر عملکرد شناختی و اجتماعی کودکان

بیان مسأله:
بازی‌های ویدئویی به بخش مهمی از زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده‌اند. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های شناختی مانند حل مسئله، هماهنگی چشم و دست و واکنش سریع را تقویت کنند. با این حال، نگرانی‌های جدی در خصوص تأثیر منفی آن‌ها بر تعاملات اجتماعی، افزایش پرخاشگری و اعتیاد رفتاری وجود دارد.

اختلاف نتایج تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که هنوز درک جامعی از تأثیر بازی‌های ویدئویی بر رشد روانی-اجتماعی کودکان به دست نیامده است. متغیرهایی چون نوع بازی، مدت زمان استفاده و ویژگی‌های فردی کودکان می‌توانند در این رابطه نقش تعیین‌کننده داشته باشند.

بر این اساس، پژوهش‌های بیشتر برای روشن ساختن جنبه‌های مثبت و منفی بازی‌های ویدئویی و ارائه راهبردهایی برای مدیریت صحیح استفاده از آن‌ها، ضرورتی اساسی در روان‌شناسی رشد محسوب می‌شود.

۵) نقش ذهن‌آگاهی (Mindfulness) در کاهش اضطراب و استرس دانشجویان

بیان مسأله:
دانشجویان در طول دوران تحصیل با فشارهای متعددی همچون نگرانی‌های شغلی، فشارهای مالی، رقابت تحصیلی و تغییرات اجتماعی مواجه هستند که می‌تواند منجر به اضطراب و استرس شدید شود. در سال‌های اخیر، میزان مشکلات روانی در میان دانشجویان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک مداخله روان‌شناختی نوین، بر حضور آگاهانه فرد در لحظه حال تمرکز دارد و شواهد پژوهشی نشان داده‌اند که می‌تواند سطح اضطراب و استرس را کاهش دهد. با این حال، اثرات آن بر گروه‌های مختلف دانشجویی و در بسترهای فرهنگی متفاوت هنوز به‌طور کامل روشن نشده است.

لذا بررسی اثربخشی تمرین‌های ذهن‌آگاهی بر کاهش استرس و اضطراب دانشجویان و شناسایی عوامل مؤثر بر میزان موفقیت این مداخلات، می‌تواند به طراحی برنامه‌های حمایتی کارآمد برای ارتقاء سلامت روان این قشر کمک کند.

توضیحات

تاریخ ایجاد در 06 مهر 1404

1- مقاومت ضد میکروبی (AMR) در دامپزشکی و تهدید آن برای سلامت عمومی

بیان مسأله:
مقاومت ضد میکروبی یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی در قرن ۲۱ شناخته شده است. در حوزه دامپزشکی، استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان، پیشگیری و حتی افزایش رشد دام‌ها سبب شده است که باکتری‌های مقاوم به دارو به سرعت گسترش پیدا کنند. این موضوع نه تنها کارایی درمان بیماری‌های عفونی در حیوانات را تهدید می‌کند، بلکه از طریق زنجیره غذایی و محیط به انسان نیز منتقل می‌شود.

با وجود هشدارهای جهانی (سازمان جهانی بهداشت WHO و سازمان جهانی بهداشت دام WOAH)، همچنان نظارت کافی بر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بسیاری کشورها وجود ندارد. داده‌های اپیدمیولوژیک در بسیاری از گونه‌ها (گاو، طیور، آبزیان) پراکنده و غیرهماهنگ‌اند. همچنین اطلاعات دقیقی درباره نقش ژن‌های مقاومت و انتقال افقی آنها بین حیوانات، محیط و انسان در دسترس نیست.

لذا نیاز فوری به پژوهش‌های جامع در زمینه پایش AMR در جمعیت‌های دامی، ارزیابی ارتباط آن با سلامت انسان، و بررسی استراتژی‌های جایگزین (مانند پروبیوتیک‌ها و واکسن‌ها) وجود دارد.

پرسش پژوهشی:

• چه الگوهایی از مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌های بیماری‌زای دامی وجود دارد و چگونه به زنجیره غذایی انسان منتقل می‌شوند؟

منابع پیشنهادی:

• WHO (2022) Antimicrobial resistance fact sheets.

• OIE/WOAH reports on AMR in animals.

2- بیماری‌های مشترک انسان و دام (زئونوزها) در عصر تغییرات اقلیمی

بیان مسأله:
بیماری‌های زئونوز (مانند تب مالت، آنفلوانزای پرندگان، هاری و تب کریمه-کنگو) سهم بالایی از تهدیدات بهداشت جهانی دارند. تغییرات اقلیمی (گرمایش زمین، تغییر بارش، تغییرات زیستگاه‌ها) منجر به گسترش ناقلین (کنه‌ها، پشه‌ها، جوندگان) و افزایش احتمال ظهور و شیوع بیماری‌های زئونوز شده است.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که برخی مناطق به‌ویژه مناطق گرمسیری و نیمه‌خشک با افزایش خطر بروز بیماری‌های جدید روبه‌رو هستند. در عین حال، داده‌های اپیدمیولوژیک درباره رابطه تغییرات اقلیمی با شدت و الگوی بیماری‌های زئونوز در بسیاری از کشورها ناقص است.

این موضوع اهمیت تحقیق درباره پایش بیماری‌های زئونوز، مدل‌سازی تغییرات جغرافیایی، و طراحی سیاست‌های «سلامت واحد» (One Health) را افزایش می‌دهد.

پرسش پژوهشی:

• تغییرات اقلیمی چه تأثیری بر پراکندگی ناقلین و شدت شیوع بیماری‌های زئونوز در ایران دارد؟

منابع پیشنهادی:

• WHO “One Health approach and zoonoses”.

• FAO reports on zoonotic diseases and climate change.

3- بیماری‌های نوپدید دام و تهدید امنیت غذایی

بیان مسأله:
ظهور بیماری‌های نوپدید مانند آنفلوانزای فوق حاد پرندگان و بیماری‌های ویروسی جدید نشخوارکنندگان تهدیدی برای امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی است. خسارات اقتصادی ناشی از این بیماری‌ها می‌تواند به میلیاردها دلار برسد.

علیرغم پیشرفت در تشخیص مولکولی و واکسیناسیون، چالش‌های بزرگی وجود دارد: بسیاری از بیماری‌های نوپدید دیر تشخیص داده می‌شوند، همکاری بین‌المللی در انتقال اطلاعات ناکافی است و ظرفیت‌های آزمایشگاهی در کشورهای در حال توسعه محدودند.

پژوهش‌های جدید باید بر توسعه کیت‌های تشخیص سریع، ایجاد بانک‌های ژنتیکی ویروس‌ها و ارزیابی اثربخشی واکسن‌های نوین متمرکز شوند.

پرسش پژوهشی:

• چه الگوهای مولکولی در ویروس‌های نوپدید دامی می‌توانند برای توسعه ابزارهای تشخیص سریع مورد استفاده قرار گیرند؟

منابع پیشنهادی:

• OIE reports on emerging animal diseases.

• Journal of Veterinary Science articles on molecular diagnostics.

4- رفاه حیوانات و تولید پایدار در دامپروری صنعتی

بیان مسأله:
با رشد صنعت دامپروری، نگرانی‌های اخلاقی و علمی درباره رفاه حیوانات افزایش یافته است. شواهد نشان می‌دهد که شرایط محیطی ضعیف (فضای محدود، استرس حرارتی، تغذیه ناکافی) نه تنها رفاه حیوانات را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه به کاهش کیفیت محصولات و افزایش بیماری‌ها نیز منجر می‌شود.

با وجود تدوین استانداردهای بین‌المللی، اجرای آن‌ها در بسیاری کشورها ضعیف است. شاخص‌های رفاه حیوانات هنوز به‌طور کامل بومی‌سازی نشده‌اند و داده‌های علمی درباره ارتباط مستقیم رفاه با بهره‌وری و سلامت حیوان محدود است.

بنابراین پژوهش‌های جدید باید شاخص‌های قابل‌اعتماد رفاه حیوانات را تعریف کرده و تأثیر آن بر کیفیت محصول و پایداری اقتصادی را بررسی کنند.

پرسش پژوهشی:

• اجرای شاخص‌های رفاه حیوانات چه تأثیری بر کیفیت شیر و گوشت در واحدهای دامپروری صنعتی دارد؟

منابع پیشنهادی:

• WOAH standards on animal welfare.

• Fraser D., “Animal welfare and sustainable animal production”.

5- نقش دامپزشکی در ایمنی و سلامت غذاهای با منشأ حیوانی

بیان مسأله:
غذاهای با منشأ حیوانی (گوشت، شیر، تخم‌مرغ، ماهی) یکی از اصلی‌ترین منابع پروتئین انسان هستند. آلودگی‌های میکروبی (سالمونلا، کمپیلوباکتر، اشرشیاکلی) و شیمیایی (باقی‌مانده داروها، فلزات سنگین) از چالش‌های جدی در ایمنی غذایی محسوب می‌شوند.

علیرغم پیشرفت در روش‌های HACCP و استانداردهای Codex، در بسیاری از کشورها همچنان نظارت ناکافی و کمبود داده‌های اپیدمیولوژیک وجود دارد. همین موضوع خطر بروز اپیدمی‌های غذایی و از دست رفتن اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد.

تحقیقات جدید باید بر توسعه روش‌های سریع تشخیص آلودگی، بررسی الگوهای مقاومت میکروبی در زنجیره غذایی و طراحی چارچوب‌های نظارتی دقیق‌تر متمرکز شود.

پرسش پژوهشی:

• چه شیوع‌ها و الگوهای مقاومت میکروبی در غذاهای با منشأ حیوانی در بازارهای محلی ایران وجود دارد؟

منابع پیشنهادی:

• Codex Alimentarius standards.

• WHO/FAO reports on food safety and veterinary role.