معادن سرشار منيزيم، زغال سنگ، مس و آهن هند يكي از دلايل اصلي سيطره انگلستان بر كشور هند بود. دليل هجوم مهاجر نشينان فرانسوي، اسپانيايي، پرتغالي و انگليسي به قاره آمريكا نيز معادن غني طلا، نقره، الماس، مس و زغال سنگ اين قاره بود. سوداگران پرتغالي، هلندي،انگليسي و فرانسوي نيز به عشق تصرف معادن طلا و الماس آفريقا به اين قاره روي آوردند و امروزه نيز دانشمندان به اميد دست‌يابي به معادن پربار و فلزات ناياب و گرانبهاي موجود در فضا پروژه‌هاي بسياري را در دست بررسي دارند. اما چرا در گذشته يكي از دغدغه‌هاي اصلي كشورهاي صنعتي، دست‌يابي به معادن غني كشورهاي ديگر بود و چرا امروزه دانشمندان به اميد دست يافتن به ذخاير جديد معدني چشم به فضا دوخته‌اند؟پاسخ اين سؤال را بايد در صنعت جست. چون براي هر فعاليت صنعتي نياز به مواد معدني داريم و به عبارت ديگر مبناي اصلي توليد و توسعه صنعتي، مواد معدني است. موادي كه كشف و استخراج آنها نياز به كارشناساني متخصص دارد و به همين دليل امروزه در بسياري از دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي جهان، رشته‌اي به نام مهندسي معدن وجود دارد. رشته‌اي كه در كشور ما نيز با دو گرايش اكتشاف و استخراج در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي ارائه مي‌شود.
- گرايش اكتشاف معدن:
مهندس معدن در گرايش اكتشاف پس از كشف معدن، نوع و شكل مواد معدني را تعيين كرده و به ارزيابي اقتصادي، ميزان ذخيره و همچنين چگونگي استخراج منابع معدني مي‌پردازد. در اين گرايش دانشجويان درباره مكانيك سنگ، زمان‌شناسي ساختماني، ژئوفيزيك و زمين‌شناسي معدني مطالعه مي‌كنند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
- دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف مهندسي معدن :
رياضي، معادلات ديفرانسيل، آمار و احتمالات مهندسي، برنامه‌نويسي كامپيوتر، فيزيك، محاسبات عددي، شيمي عمومي، نقشه‌كشي صنعتي، اجزاء ماشين، استاتيك، ديناميك، مقاومت مصالح، مكانيك سيالات، شيمي فيزيك، نقشه‌برداري عمومي، عمليات نقشه‌برداري، زمين‌شناسي عمومي، زمين‌شناسي ساختماني، زمين‌شناسي اقتصادي، مكانيك سنگ، اقتصاد معدني، كانه‌آرايي.
- دروس تخصصي گرايش اكتشاف معدن :
اصول استخراج معدن، برداشت زمين‌شناسي، كاني‌شناسي توصيفي، سنگ‌شناسي ، كارتوگرافي و كاربرد عكس‌هاي هوايي، كاني‌شناسي نوري، مينرالوگرافي، زمين‌شناسي ايران، تجزيه مواد معدني، ژئوفيزيك اكتشافي، حفاري اكتشافي، چاه‌پيمايي، ژئوشيمي اكتشافي، ژئوتكنيك، آب‌هاي زيرزميني، نقشه‌برداري معدني، ارزيابي ذخاير معدني.
- گرايش استخراج معدن:
گرايش استخراج شامل عمليات حفاري و آتشباري به منظور خردكردن سنگ، بارگيري و باربري و در اغلب اوقات سنگ‌شكني به منظور رساندن ابعاد كان‌سنگ به اندازه مناسب است. اين عمليات مي‌تواند در معادن روباز، زيرزميني و در موارد محدودي در دريا انجام گيرد.
- دروس تخصصي گرايش استخراج معدن:
مباني مهندسي برق، ماشين‌هاي حرارتي، كاني‌شناسي، سنگ‌شناسي، برداشت زمين‌شناسي، كارتوگرافي و فتوژئولوژي، اصول اكتشاف و ارزيابي ذخاير، بازديد معدن، چالزني و آتشباري، حفره چاه و تونل، ترابري در معادن، نگهداري در معادن، تهويه در معادن، روش‌هاي استخراج روباز، روش‌هاي استخراج زيرزميني، نقشه‌برداري معدني، آبكشي در معادن، كانه‌آرايي، خدمات فني در معادن، اصول طراحي معادن.
توانايي‌هاي لازم :
چون بخشي از كار مهندسي معدن مانند نقشه‌برداري در زيرِزمين انجام مي‌شود، دانشجوي اين رشته بايد از نظر جسمي توانايي خوبي داشته و قدرت كار در معدن را كه بيشتر در خارج از شهر و گاه در نقاط دور افتاده قرار دارد، داشته باشد. به همين دليل بيشتر دانشجويان دختر اين رشته ـ به غير از تعداد معدودي از آنها كه در آزمايشگاه‌ها و مراكز طراحي معدن فعاليت مي‌كنند ـ با مشكلات كاري روبرو مي‌شوند. گفتني است رياضي در اين رشته از اهميت زيادي برخوردار است زيرا بدون استفاده از مدل‌هاي رياضي، محاسبات استخراج و اكتشاف معدن را نمي‌توان انجام داد.
موقعيت شغلي در ايران :
در حال حاضر ما در بخش معدن بطور متوسط داراي رشد 5/6 درصدي هستيم كه بايد در اين زمينه به رشد 15 درصدي برسيم و براي رسيدن به اين رشد به كارشناسان تكنولوژي‌آفرين بخصوص در زمينه فرآوري نياز مبرم داريم. چرا كه راه يافتن به بازارهاي جهاني تنها از طريق كنترل كيفيت و استاندارد كردن محصولات معدني مقدور خواهد بود. امروزه ما نيازمند فارغ‌التحصيلان علاقه‌مند و خلاق مهندسي معدن هستيم تا بتوانيم بدون وابستگي به كارشناسان خارجي، شاهد رونق و افزايش صادرات اين بخش باشیم. فارغ‌التحصيلان اين رشته علاوه بر وزارت معادن و فلزات مي‌توانند در وزارت نفت در زمينه حفاري، وزارت نيرو در زمينه آب‌هاي زيرزميني، كارگاه‌هاي وزارت راه و ترابري براي حفاري راه‌ها و تونل‌ها، شركت مترو و سازمان انرژي اتمي مشغول به كار شوند.
ترموديناميك عمومي، علم مواد، تكنولوژي و روش‌هاي جوشكاري، كارگاه جوشكاري، طراحي اجزاء ماشين، ايمني در محيط كار، انتقال حرارت عمومي، نقشه‌كشي صنعتي، اصول مديريت، آئروديناميك، كارگاه ماشين‌ابزار، پروسه‌هاي ساخت و مواد، مباني و كنترل خوردگي، تست‌هاي غيرمخرب، ساختمان هواپيما، مكانيك پرواز، موتورهاي پيستوني، كارگاه موتورهاي پيستوني، موتور جت، نقشه‌كشي تخصصي، كارگاه تعمير بال و بدنه، سيستم‌هاي الكتريكي هواپيما، سيستم‌هاي اندازه‌گيري و آلات دقيق هوايي، آناليز سيستم‌هاي هواپيما، كارگاه سيستم‌هاي هواپيما، زبان تخصصي سيستم‌هاي مكانيكي هواپيما مقرارت هواپيمايي، كارآموزي، پروژه تخصصي.(بسياري از درس‌هاي اين رشته همراه با آزمايشگاه است.)
مهندسی معدن – اکتشاف معدن
1- تعریف و هدف:
این مجموعه یکی از مجموعه های آموزش عالی در زمینه مهندسی معدن است و هدف آن تربیت کارشناسان برای بکارگیری تکنیکهای اکتشافی گوناگون بمنظور کشف انومالی ها، تعیین نوع و شکل توده و کانسار، میزان ذخیره ارزیابی اقتصادی و بررسی مسایل استخراج و کانه آرایی ماده معدنی است و دروس آن ترکیبی از دروس عمومی دروس علوم پایه، فنون مهندسی و دروس تخصصی اکتشاف معدن است.
1- طول دوره:
طول این دوره 4 سال است و برنامه ریزیهای درسی آن در 8 ترم برنامه ریزی شده است. علاوه بر دروس و کارگاه و پروژه دو دوره کارآموزی یک واحدی هر یک بمدت 5/1 ماه نیز دارد. طول هر ترم 17 هفته آموزش کامل است مدت هر واحد نظری 17 ساعت و هر واحد عملی و آزمایشگاهی 34 ساعت و کارگاهی 51 ساعت در ترم است. کارآموزی در واحدهای ذیربط انجام میگیرد.
2- واحدهای درسی:
تعداد واحدهای درسی جمعا 140 واحد بشرح زیر است.
3-1- دروس عمومی 20 واحد
3-2- دروس علوم پایه 32 واحد
3-3- دروس اصلی 52 واحد
3-4- دروس تخصصی 25 واحد
3-5- کارگاه و پروژه 4 واحد
3-6- دروس اختیاری 5 واحد
----------
جمع 138 واحد
3- نقش و توانائی:
فارغ التحصیلان این دوره دارای قابلیتها و مهارتهای زیر خواهند بود:
1-4- بهره برداری از اطلاعات زمین شناسی (نقشه ها، مقاطع)
2-4- تعیین مناسبترین روش اکتشافی با استفاده از اطلاعات فنی و علمی مربوط به ناحیه مورد اکتشاف
3-4- طرح شبکه بهینه اکتشاف مقدماتی (ژئوفیزیکی، ژئوشیمیائی و حفاری)
4-4- انتخاب مناسبترین آنومالی باتوجه به اهمیت آنها و عوامل اقتصادی (امکانات معدنکاری کانه آرائی دسترسی به خدمات صنعتی، محورهای اصلی حمل و نقل و بازار مصرف)
5-4- طراحی شبکه اکتشاف تفصلی آنومالی های انتخاب شده و شرکت در اجرای عملیات مختلف اکتشافی.
6-4- محاسبه پارامترهای مبنا، عیار، ذخیره کانسار و ارزیابی اقتصادی آن.
7-4- بهره گیری از اطلاعات بدست آمده در خلال عملیات استخراجی در جهت مشخص کردن بیشتر پارامترهای مبنا، عیار و ذخیره کانسار، فارغ التحصیلان این دوره می توانند در وزارت معادن و فلزات (بخش اکتشاف)، وزارت نیرو (در رابطه با آبهای زیرزمینی ) وزارت نفت و سازمان انرژی اتمی مشغول به کار شوند.
4- ضرورت و اهمیت:
اطلاعات ناقصی که در مورد منابع معدنی ایران در دست است عمدتا توسط کارشناسان خارجی بدست آمده است. بنابراین آموزش این مجموعه می توانند کشور را در برآورد امکانات معدنی و گسترش صنایع مربوط به این مواد خام یاری دهد و وجود منابع معدنی در ایران و لزوم بی نیازی تدریجی از واردات مواد معدنی، کشف و شناسایی معادن کشور را ایجاد می کند.
علوم پایه
| ردیف | نام درس | واحد |
|
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 |
ریاضی 1 ریاضی 2 معادلات دیفرانسیل آمار و احتمالات مهندسی برنامه نویسی کامپیوتر فیزیک 1 فیزیک 2 فیزیک 3 آزمایشگاه فیزیک 1 آزمایشگاه فیزیک 2 محاسبات عددی شیمی عمومی آزمایشگاه شیمی عمومی |
3 3 3 3 3 3 3 3 1 1 2 3 1 |
| جمع | 32 |
دروس اصلی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
452221 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 |
نقشه کشی صنعتی اجزاء ماشین استاتیک دینامیک مقاومت مصالح مکانیک سیالات شیمی فیزیک اصول استخراج معدن نقشه برداری عمومی عملیات نقشه برداری زمین شناسی عمومی بازدید زمین شناسی عمومی زمین شناسی ساختمانی برداشت زمین شناسی 1 برداشت زمین شناسی 2 کانی شناسی توصیفی 1 کانی شناسی توصیفی 2 سثنگ شناسی 1 سنگ شناسی 2 کارتوگرافی و کاربرد عکسهای هوایی کانی شناسی نوری زمین شناسی اقتصادی مینرالوگرافی زمین شناسی ایران مکانیک سنگ تجزیه مواد معدنی |
2 1 3 3 2 3 2 3 2 1 2 1 2 1 1 3 2 2 2 2 2 3 1 2 2 2 |
| جمع | 52 |
دروس تخصصی
| ردیف | نام درس | واحد |
|
451261 62 63 64 65 66 67 68 69 71 72 |
ژئوفیزیک اکتشافی 1 ژئوفیزیک اکتشافی 2 حفاری اکتشافی چاه پیمایی ژئوشیمی اکتشافی 1 ژئوشیمی اکتشافی 2 ژئوتکنیک آبهای زیرزمینی بهره برداری معادن مبانی کانه آرایی ارزیابی ذخایر معدنی |
2 2 2 2 2 2 2 2 4 3 2 |
| جمع | 25 |
دروس انتخابی (5 واحد از 30 واحد)
| ردیف | نام درس | واحد |
|
451281 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 |
مبانی مهندسی برق حفریات معدنی راه و ساختمان زبان تخصصی منابع و تکنولوژی زغالسنگ مدیریت معدنی آزمایشگاه مکانیک سنگ منابع نفت و گاز کاربرد مواد معدنی کاربرد کامپیوتر در معادن تحقیق در عملیات بهداشت معدنی متالوژی عمومی مصالح ساختمانی فسیل شناسی |
3 2 3 2 2 2 1 2 2 2 2 1 2 2 2 |
| جمع | 30 |