شاید در صحبت های مسئولان کشوری یا مصاحبه های تلویزیونی عبارت "اسناد بالادستی" را شنیده باشید. این اسناد به نوعی راهگشا و مشخص کننده مسیر پیشرفت در حوزه های مختلف در کشور عزیزمان ایران هستند. به طور کلی با توجه به ضرورت تدوین برنامه برای بخش های مختلف کشور، بسیاری از مسئولان در کنار تصمیم گیران ارشد کشوری اقدام به نگارش یک برنامه جامع در حوزه های مختلف کرده اند تا بر اساس آن مسیر توسعه این بخش ها برای سایرین مشخص و شفاف شود. برای مثال تصمیم سازان و برنامه ریزان برای تبیین چشم انداز کشوری در حوزه سلامت اقدام به تدوین برنامه ای با عنوان "نقشه جامع علمی سلامت"کرده اند که چارچوب و راه را برای سیستم بهداشت و سلامت کشور مشخص می کند. اسناد بالادستی کشور در زمان های مختلف با توجه به نیاز کشور تدوین و تنظیم شده اند. شاید یکی از قدیمی ترین اسناد بالا دستی، قانون اساسی جمهوری اسلامی است که فرآیند قانون گذاری و رسیدگی به مسائل کلان کشوری در آن پیشبینی و ذکر شده است. بنابراین این اسناد شامل برنامه های کلی و جامع می شوند که استراتژی های خردتر با جزئیات بیشتر و در راستای این قوانین شکل می گیرند. باید توجه داشته باشید که وجود اسناد بالادستی در حوزه های مختلف برای هر کشور ضروری بوده و به نوبه خود برای برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های خرد تر راهگشا می باشد. در ادامه سعی می کنیم از میان بیش از 100 سند بالادستی کشور، تعدادی از آنها را که از اهمیت بالاتری برخوردار بوده و تاثیر بیشتری در توسعه کلی جامعه دارند را انتخاب کنیم و در قالب "اسناد بالادستی منتخب" معرفی نماییم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک سند لازم الاجرا و رسمی کشوری است که مبنای اولیه بسیاری از قوانین کشور است. این قانون جامع در ابتدا با تایید رهبر جمهوری اسلامی ایران امام خمینی (ره) در سال 1358 تدوین و به همه پرسی گذاشته شد و با رای مثبت مردم به تصویب رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57، امام خمینی (ره)، مهدی بازرگان را رئیس دولت موقت اعلام کرده و وی را مسئول تدوین و طراحی قانون اساسی کشور مبتنی بر قواعد و ضوابط اسلام کرد. دولت موقت مهدی بازرگان در 8 فروردین 58 تشکیل شده و بلافاصله مقدمات تدوین قانون اساسی کشور آماده شد. فرآیند نگارش قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با همکاری اعضای خبرگان قانون اساسی در 28 مرداد 58 آغاز شد و با تلاش شبانه روزی در 24 آبان 58 به پایان رسید. در آن زمان با توجه به ضرورت وجود مبنای اسلامی در قوانین کشوری بلافاصله 2 روز پس از آماده سازی قانون اساسی جمهوری اسلامی در 26 آبان 58 این قانون به همه پرسی عمومی گذاشته شده و با رای اکثریت مرد (بیش از 98 درصد) به تصویب رسید. این قانون در 14 فصل و در عناوین مختلف از جمله قوه مقننه، شوراها، رهبر، سیاست خارجی، صداوسیما، شورای عالی امنیت و غیره تهیه و تدوین شده است که می توانید محتوای آن را فایل زیر مطالعه نمایید.
متن کامل قانون هدفمندسازی یارانه‌ها
قانون هدفمندسازی یارانه ها یکی از مهمترین و برجسته ترین طرح های تحول اقتصادی در کشور است که هدف آن مشخص کردن بخش های اصلی در کشور برای بهره مندی از حمایت های دولتی می باشد. اولین مرحله قانون هدفمندسازی یارانه ها در سال 1380 کلید خورد و با موفقیت چندانی همراه نبود و باعث گسترش فقر در کشور شد. با این حال این طرح در سال 1389 بطور کامل اجرایی شده و یارانه های مربوط به کالاهای اساسی مانند سوخت، آب، برق، مواد غذایی و بسیاری از صنایع تولیدی و خدماتی در کشور حذف شده و بصورت نقدی بین خانوارهای فقیر و کم درآمد توزیع شد. بسیاری از کارشناسان از این طرح با عنوان بزرگترین طرح اقتصادی تاریخ ایران یاد میکنند که تاثیرات بسیار شگرف و عظیمی بر بخشهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه داشته است. در آذر ماه 1389 رئیس جمهور وقت ایران محمود احمدی نژاد در تلویزیون حاضر شده و بصورت رسمی شروع طرح هدفمندسازی یارانه ها را اعلام کرد و بر اساس این طرح قرار شد یارانه های دولتی 16 قلم کالای اساسی حذف شوند که این کالا ها عبارت بودند از بنزین، گازوئیل، گاز، نفت، برق، آب، گندم، شکر، برنج، روغن و شیر که به منظور آشنایی بهتر و بیشتر شما با مفاد و دستورالعمل های این طرح می توانید به فایل PDF پیوست شده مراجعه نمایید.
چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی
سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی که به سند چشم انداز 1404 نیز معروف است به تبیین یک افق روشن برای توسعه کشور در بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می پردازد. این سند بسیار مهم کشوری در سال 1384 با پیشنهاد رئیس تشخیص مصلحت نظام و به اهتمام اعضای این شورا تهیه و تدوین گردید. سابقه بررسی و تدوین یک برنامه جامع بلند مدت برای اهداف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشوری به قبل از انقلاب و به دوره پهلوی باز می گردد. در دوره پهلوی بررسی های لازم از طرف مسئولان وقت کشوری برای تدوین برنامه جامعه ای با شعار رسیدن به دروازه های تمدن بزرگ و احیای عظمت مجدد ایران همانند عصر هخامنشی در دست انجام بود که با تحقق انقلاب اسلامی ابتر باقی مانده و در سالهای بعد با تغییر رویکرد به سمت تمدن اسلامی تهیه و تدوین گردید. با توجه به محتوا و اهداف تعیین شده در سند چشم انداز 1404، پس از گذشت بیش از 15 سال از زمان تدوین آن همچنان بیشتر این اهداف غیرقابل دسترس بوده اند. برای مثال یکی از اهداف موجود در سند چشم انداز 1404 تبدیل شدن به قدرت اول اقتصادی در منطقه است که متاسفانه با وجود شرایط کنونی و زمان باقی مانده دستیابی به آن تقریبا غیرممکن به نظر می رسد. و یا یکی دیگر از اهداف سند چشم انداز 1404، کاهش نرخ بیکاری به یک عدد تک رقمی بوده که متاسفانه با توجه به شرایط موجود این وضعیت غیر قابل دسترسی به نظر می رسد.
اطلس ملی علم جمهوری اسلامی ایران
اطلس ملی علم جمهوری اسلامی یک سند مدون تهیه شده توسط محمد حسن زاده استادیار دانشگاه شیراز مبتنی بر آمارهای سایت WOS 2013 است که رشد قابل ملاحظه ای در مقالات چاپ شده در نشریات بین المللی توسط پژوهشگران ایرانی را نشان می دهد. بر اساس آمار ارائه شده در اطلس ملی علم جمهوری اسلامی، پژوهشگران ایرانی توانسته اند بیش از 29 هزار مقاله علمی را در پایگاه علمی تامسون رویترز (ISI) به چاپ برسانند. یکی از نکات جالب در این سند مربوط به دسته بندی و ارائه آمار چاپ مقالات است که دید بسیار دقیقی از سهم پژوهشگران هر منطقه در توسعه علمی کشور می دهد. برای مثال دسته بندی آمار مربوط به چاپ مقالات ISI با توجه به دانشگاه و استان یکی از جالب ترین این آمارها است. بر اساس این آمار سهم هر دانشگاه در داخل کشور در توسعه علم و چاپ مقالات ISI مشخص شده و بیان می شود در سالهای اخیر کدامیک از این دانشگاه ها در ارائه مقالات علمی قوی تر عمل کرده اند. و یا اینکه مشخص می شود سهم هر استان در توسعه علم چقدر بوده است و میزان چاپ مقالات نمایه شده در پایگاه تامسون رویترز با توجه به استان های کشور چگونه است. آمارها و اطلاعات این سند علمی دید بسیار مناسبی از سهم هر استان در توسعه علم و گسترش دانش در سطح بین المللی را به مخاطب می دهد. به پژوهشگران ایرانی توصیه می شود که حتما اطلس ملی علم جمهوری اسلامی را مطالعه کرده و فعالیت های علمی و پژوهشی اندیشمندان ایرانی را مورد بررسی بیشتری قرار دهند.
ﻧﻘﺸﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﺳﻼﻣﺖ ﻛﺸﻮر
نقشه جامع علمی سلامت کشور یک سند باارزش با هدف تحول بنیادین در سیستم علمی و خدماتی سلامت کشور تهیه و تدوین شده است. این طرح جامع مشتمل بر برنامه های کلان کشوری در حوزه سلامت اعم از دولتی و غیر دولتی است که نه تنها بر خدمات سلامت بلکه بر ارتقای سلامت و تامین یک زندگی سالم برای تمامی اقشار جامعه تاکید دارد. این سند یکی از اسناد بالادستی جامعه است که مبتنی بر سند چشم انداز 1404 تدوین و تهیه شده است. بر اساس این سند رسمی سیستم سلامت در کشور باید بگونه ای مدیریت شود که امکان برخورداری عادلانه از خدمات سلامتی برای تمام اقشار جامعه فراهم باشد، سیستم سلامت در قبال خدمات ارائه شده پاسخگو بوده و عادلانه رفتار کند و در نهایت سیستم سلامت کشور باید زمینه مشارکت مالی عادلانه در خدمات بهداشتی و درمانی را برای تمامی اقشار جامعه فراهم نماید. با توجه به این سند رتبه کشور در زمینه امید به زندگی 96، در زمینه میزان بقای کودک رتبه 113 و از نظر پاسخگویی سیستم سلامت رتبه 100 را دارد که باتوجه به چشم انداز کشور می توان گفت فاصله معناداری بین اهداف تعیین شده در حوزه سلامت و عملکرد سیستم سلامت کشوری وجود دارد. بر اساس اهداف تعیین شده در سند چشم انداز 1404 در مورد سیستم سلامت پیشبینی شده است که تا پایان سال مذکور آحاد ملت ایران می بایست از بالاترین سطح سلامت برخوردار بوده و عادلانه ترین و توسعه یافته ترین سیستم سلامت در منطقه را داشته باشند که با توجه به فاصله معنادار کنونی و زمان باقی مانده به نظر دستیابی به این اهداف خصوصا در حوزه بهداشت و سلامت دشوار به نظر می رسد. مطالعه نقشه جامع علمی سلامت در کشور دید بسیار مناسبی از وضعیت کنونی و چشم اندازهای بهداشت و درمان در کشور به مخاطب خواهد داد.
سند ملی علوم و فناوری‌های سلولهای بنيادی
با توجه به اهمیت یافتن استفاده از فناوری های سلول های بنیادی در درمان بیماری هایی مانند سرطان، ام اس، پارکینسون و سایر بیماری های ارثی که با تخریب بافت های بدن و مرگ سلولهای حیاتی همراه است، مسئولان و سیاستگذاران کشوری بر آن شدند تا در زمینه نهادینه سازی و افزایش سرمایه گذاری ها در حوزه سلولهای بنیادین گامی تاثیر گذار بردارند. در همین راستا با تهیه و تدوین برنامه جامعی با نام سند ملی علوم و فناوری های سلول های بنیادی افق روشنی برای توسعه این فعالیت در کشور ترسیم نمودند. این سند جامع نیز همانند نقشه جامع علمی سلامت کشور مبتنی بر سند چشم انداز 1404 بوده و اهداف آن منطبق بر این سند تهیه و تدوین شده است. بر اساس سند ملی علوم و فناوری های سلول های بنیادی، ایران می بایست تا پایان سال 1404 به برترین کشور اسلامی در زمینه علوم سلول های بنیادین تبدیل شده و در زمره 10 کشور برتر در این حوزه باشد. لازم به ذکر است بر اساس این دستور العمل تمامی اهداف تعیین شده در حوزه توسعه فناوری های سلول های بنیادین باید منطبق اخلاقیات و احکام اسلامی و شرع مبین اسلام باشد. به منظور اطلاع دقیق از اهداف ترسیم شده برای توسعه علوم مربوط به سلولهای بنیادین و برنامه ها و تصمیمات اتخاذ شده در این حوزه توصیه می شود که فایل مربوط به این سند را به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار دهید.
سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها
سند اسلامی شدن دانشگاه ها مصوبه 25 تیرماه 1392 با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و تعدادی دیگر از سازمان های تصمیم ساز کشوری با هدف تبیین بینش اسلامی در محیط علمی، رفتاری و تفکری دانشگاه آماده و تدوین شد. سند اسلامی شدن دانشگاه ها بر این امر تاکید دارد که با توجه به نقش و اهمیت موسسات آموزش عالی در تفکر، اعتقاد، فرهنگ و ارزش های جامعه، نیاز است که اصول و قواعد اسلامی در این محیط پیاده سازی و اجرا شود تا فرهنگ ایرانی-اسلامی نیز در تمامی بخش های اقتصادی، فرهنگی، ارزشی و اعتقادی جامعه تجلی پیدا کند. در بخش دیگری از این سند مهم ذکر شده است که با توجه به اینکه ملت عزیز ایران پس از انقلاب اسلامی قانون و قواعد اسلام را به عنوان اصل اولیه برای تمامی ابعاد زندگی خود پذیرفت، بنابراین نیاز است تا اصول آموزش عالی، تربیت و پژوهش نیز مطابق با قوانین و جهانبینی اسلامی تدوین و همسو شود. لازم به ذکر است اولین سند اسلامی شدن دانشگاه ها با اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی در مرداد ماه 1377 تهیه و تدوین گردید. اما محتوای آن با همکاری چندین نهاد تصمیم گیرنده دیگر در سال 92 بهبود یافته و قواعد آن به فرآیند اجرا نزدیک تر شد. بر همین اساس شورای عالی انقلاب فرهنگی با کمک سایر نهادهای ذیربط بعد از بروز رسانی سند اسلامی شدن دانشگاه ها در سال 1392، اقدام به نهادینه کردن نگرش اسلامی در علم و تسریع فرآیند اسلامی شده نهادهای آموزشی و پژوهشی کرد. در پیوست این مطلب می توانید متن کامل سند اسلامی شدن دانشگاه ها را مطالعه کرده و فرآیند اسلامی شدن محیط علمی و آموزشی را مورد بررسی بیشتری قرار دهید.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یکی از اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران است که با هدف احیای تمدن اسلامی و توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی با محوریت آرمان های انقلاب اسلامی ایران تدوین و نگارش شده است. به منظور تحقق این اهداف سیاستگذاران کشوری با الهام از سند چشم انداز 1404 اقدام به نگارش یک برنامه بنیادین برای سیستم آموزش و پرورش کشور کردند تا بر اساس آن، ایران در پایان سال مذکور به جایگاه اول علمی در منطقه با هویت اسلامی تبدیل شود. این سند فرادستی با اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی و با همکاری صاحب نظران حوزوی و دانشگاهی نگارش شد. بر اساس سند تدوین شده، تمامی تعالیم آموزش و پروش می بایست مبتنی بر قرآن کریم، نقش معنوی و هدایتی پیامبر اکرم (ص)، حضرت فاطمه زهرا (س) و ائمه معصومین (ع) و ولایت مداری مبتنی بر جامعه مهدوی مبتنی باشد. همچنین فرآیند تعلیم و تربیت باید بر تعالیم و آموزه های امام خمینی (ره) و پیوند با انقلاب اسلامی و ولایت مطلقه فقیه اتکا داشته باشد. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ابعاد مختلفی از تعالیم و تربیت در کشور را در بر میگیرد که پیشنهاد می شود این موارد را از طریف فایل زیر مطالعه و بررسی بفرمائید.
طرح تدوین سند ملی آموزش و پرورش
با توجه به اینکه نظام نوین تربیتی در کشور در مراحل بنیانگذاری و یا حتی تحولات در نظر گرفته شده مبتنی بر نظام فکری و ارزشی اسلام نبوده و هماهنگ با ارزش های ایرانی و اسلامی نمی باشد، بنابراین مسئولان تصمیم ساز کشوری با دستور مقام معظم رهبری بر آن شدند تا طرحی با عنوان سند ملی آموزش پرورش برای تغییر سیاست ها و تعالیم آموزشی کشور مبتنی بر مبانی عقیدتی اسلام تدوین و تهیه نمایند. در همین راستا سه مشکل اساسی در این زمینه شناسایی شده که کلیت این سند مهم بر حل این سه مشکل اساسی تمرکز دارد. اولین مشکل عدم وجود تدابیر و برنامه های سازمان یافته برای آموزش تعالیم اسلامی به جوانان مستعد و عدم سرمایه گذاری از طرف نهاد های ذیربط می باشد. دومین مشکل عدم وجود فلسفه خاص و مدون در ارتباط با تعالیم اسلامی در حال انجام است که مسئولان قصد دارند با تدوین طرح سند ملی آموزش و پرورش این مشکل را بصورت بنیادین برطرف کنند و در نهایت سومین مشکل عدم وجود سازکار مشخص، نهادهای مسئول و ابهام در حدود مسئولیت های سازمانی موجب ناموفق بودن تعالیم و آموزش های اسلامی در جامعه شده است. تمامی موارد ذکر شده تماما مبتنی بر متون اصلی طرح تدوین سند ملی آموزش بوده و بصورت مشخص ذکر شده است که هدف از نگارش این سند چه بوده و چه ابعادی را پوشش خواهد داد. تمامی اهداف مشخص شده در این سند مبتنی بر چهار سرفصل اصلی هستند که به ترتیب عبارتند از تدوین فلسفه تربیت در نظام جمهوری اسلامی ایران، تدوین فلسفه رسمی و عمومی در نظام جمهوری اسلامی ایران، تدوین رهنامه نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران و استخراج دلالت های مبانی نظری مدون برای سایر عناصر سند ملی آموزش و پرورش.
سند جامع توسعه هوافضای کشور
در سالهای اخیر حوزه هوافضا و حضور در این زمینه تبدیل به یکی از ضرورت های کشوری شده که در امنیت ملی، سیاست خارجی، حمل و نقل و توسعه اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسیار زیادی دارد. به همین منظور شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1386 سند جامع توسعه هوافضای کشور را به تصویب رسانده و جهت اجرا شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ کرد. پس از آن معاونت فناوری در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به همراه پژوهشگاه هوا و فضا مسئولیت گردآوری و داده ها و تدوین برنامه ها و استراتژی های راهبردی در این زمینه را بر عهده گرفتند. این سند با هدف شناسایی و تمرکز بر توسعه بخش های قابل انجام در حوزه هوافضا، تاکید بر مزیت های رقابتی، فرصت های و پتانسیل های کشوری و همچنین تبدیل شدن حوزه هوافضا به یکی از بخش های پژوهشی و اجرایی در کشور نگارش شده است. این سند مبتنی بر 5 گزارش اصلی است که بخش اول آن به تعریف واژگان، مراحل تدوین سند و فرآیند اجرایی و عملیاتی آن تاکید دارد. بخش دوم به نمودار درختی علوم و ناوری فضایی ارتباط دارد که چارت ارتباطی آن ا مشخص و تببین می نماید. در گزارش سوم و چهارم به شناسایی و معرفی راهبرد های لازم برای توسعه صنعت هوافضا در کشور پرداخته شده است و نهایت گزارش پنجم به ارائه توضیحاتی در مورد فعالیت های هوافضای کشورهای همسایه و سایر کشورها مانند ژاپن، آمریکا، انگلستان برزیل، چین و غیره اختصاص داده شده است تا جایگاه سایر کشورها مشخص شده و برنامه ریزی های آتی مبتنی بر واقعیت های موجود باشد.
سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی
کشور ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان است که 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته شده جهان را در خود جای داده است و بیش از 8000 گونه گیاهی دارد که از تمام گونه های گیاهی مجود در قاره اروپا بیشتر و وسیع تر می باشد. از میان این تعداد از گونه های گیاهی موجود بیش از 2300 گونه شناخته شده با خواص دارویی و درمانی وجود دارد که ایران را تبدیل به یکی از معادن باارزش گیاهان دارویی در جهان کرده است. از این تعداد در حدود 1700 گونه گیاهی تنها منحصر به مرزهای ایران بوده و در هیچ کجای جهان وجود ندارند که همین عامل موجب برتری ایران نسبت به سایر کشورهای همسایه و جهان می شود. حجم تجارت گیاهان دارویی در سال 2010 بیش از 100 میلیارد دلار بوده است و پیشبینی می شود با توسعه و گسترش این صنعت درآمدزا در جهان، میزان درآمد آن در 2050 به بیش از 5000 میلیارد دلار برسد. با توجه به تمامی جنبه های اقتصادی و فرصتهای توسعه در کشور برای صادرات و درآمدزایی در حوزه گیاهان دارویی، مسئولان و تصمیم سازان کشور با برنامه ریزی و معرفی فرصتهای توسعه در سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی بر آن شدند تا افق روشنی در این زمینه ترسیم نمایند.