ادبیات موضوع در پایان نامه که با عنوان های پیشینه تحقیق، ادبیات تحقیق، مرور ادبیات، مبانی نظری و غیره شناخته می شود دومین بخش از فصول ابتدایی پایان نامه است که جزئیات دقیق تر و بیشتری را در ارتباط با موضوع تحقیق بیان می کند. ادبیات موضوع این امکان را فراهم می کند تا مخاطبین بتوانند با روندهای روز مرتبط با موضوع تحقیق، آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بیشتر آشنا شوند. به طور کلی نگارش ادبیات موضوع تنها به معنای خلاصه سازی منابع و ارائه مفاهیم به شکل منسجم از یک یا چند مقاله و منبع نیست. بلکه نویسنده باید این توانایی را داشته باشد که به صورت تحلیل محتوایی ارتباط بین مفاهیم را درک کرده و آنها را تفسیر کند. به طور کلی نگارش و تهیه پیشینه تحقیق برای پایان نامه در 5 بخش خلاصه سازی می شود که عبارتند از:




- خانه /
- شرح خدمات /
- پایان نامه و رساله (ارشد-دکتری) /
- پایان نامه و رساله /
- مهارت های کاربردی پایان نامه و رساله /
- نحوه نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه
نحوه نگارش ادبیات موضوع در پایان نامه
مهارت های کاربردی پایان نامه و رساله
يكی از اهداف نگارش هر پايان نامه، در اصل آشنا نمودن دانشجو با نحوه نگارش و تنظيم يک مبحث علمی است.
پاياننامه نوشتهای است که شامل موارد زیر میباشد:
- چكيده به زبان فارسی؛
-فهرست تفصيلی مطالب؛
-فهرست تصاوير؛
-جداول و نمودارها؛
-مقدمه و تاريخچهی مختصر؛
-مروری بر كارهای انجام شده و آخرين اطلاعات تئوری؛
-عملكرد تحقيقی و عملی نتايج؛
-بحث و پيشنهادات؛
-فهرست منابع و مآخذ؛
-چكيده پايان نامه به انگليسی؛
كه این مطالب توسط دانشجو و با هدايت و نظارت استاد راهنما و همكاری استاد مشاور (در صورت وجود استاد راهنما) تنظيم و تدوين میشود.
شاید اولین روز در شروع نگارش پایان نامه و آماده سازی آن، سختترین زمان برای تصمیمگیری در مورد چگونگی انجام فرآیند تحقیقاتی باشد.
در این موارد، برخی از دانشجویان به دلیل عجله و برخی به دلیل دانش کم، دچار اشتباهاتی میشوند که تا زمان اتمام پایاننامه برای آنها مشکلساز خواهد شد.
بهطورکلی، اشتباهات عمدهای در فرآیند نگارش پایاننامه وجود دارد که باید همواره آنها را در ذهن داشته باشید؛ چرا که بروز این اشتباهات در زمان نگارش پایان نامه، میتوانند کیفیت پروژه را به شکل قابل ملاحظهای کاهش دهند.
برای اینکه به درستی بتوانید از بروز این اشتباهات جلوگیری کنید، باید آنها را به درستی بشناسید.
این اشتباهات عبارتند از:
در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که رساله و پایان نامه واژههای معادل هم هستند و می توان با مفهوم یکسان از آنها استفاده کرد.
برخی از دانشجویان ممکن است این سوال را مطرح کنند که با همان منطق نگارش پایان نامه میتوان یک رسالهی دکتری نگارش کرد یا خیر؟
به طور کلی جواب این سوال خیر است؛
چرا که با ارتقاء رتبهی تحصیلی، فرآیند نگارش طولانیتر، تخصصیتر و دشوارتر خواهد بود.
معمولا فرآیند نگارش رساله دکتری با توجه به نوع دانشگاهها و نظرات اساتید میتواند بسیار دشوارتر بوده و به تسلط بالایی بر مباحث آماری، تحقیقاتی و نگارش علمی نیاز داشته باشد.
تمامی تحقیقات علمی از جمله پایان نامه کارشناسی ارشد، از یک استاندارد ساختاری و دستوری مشخص تبعیت میکنند.
بسیاری از پایاننامههای کارشناسی ارشد در یک قالب استاندارد قرار میگیرند. اما به یاد داشته باشید که هر کدام از بخش های پایان نامه ممکن است به چند زیرمجموعه جداگانه برای گنجاندن محتوای آن تقسیم شوند. برای مثال بخش مقدمه ممکن است به دو بخش تقسیم شود:
1- کلیاتی در مورد عنوان تحقیق؛
2- بررسی سوالات تحقیق.
بهطورکلی تمامی بخشهای یک پایاننامه در قالب استاندارد آن شامل موارد زیر میباشد:
همانطور که پیشتر بیان کردیم؛ نگارش پایان نامه نیز همانند بسیاری از اسناد علمی دیگر تابع قوانین و استانداردهایی است.
زمانی که میخواهید نگارش پایاننامه را شروع کنید، باید سعی کنید تمامی بایدها و نبایدهای نگارش را یکبهیک انجام داده و آنها را پیاده سازی کنید تا در نهایت یک پروژهی باکیفیت و کاربردی داشته باشید. ممکن است این فرآیند زمانبر، هزینهبر و طولانی به نظر برسد؛ ولی باید بدانید که تمامی این عوامل برای دستیابی به یک پایان نامه باکیفیت، ضروری و لازمالاجرا هستند.
بهطورکلی بایدها و نبایدهای نگارش پایان نامه شامل موارد زیر میباشد:
در زمان نگارش یک پایان نامه، همواره مشاوران به شما توصیه میکنند که سعی کنید به مخاطبان خود توجه کنید و شیوهی نگارش و نحوهی ارائهی مطالب را متناسب با مخاطبان خود قرار دهید. با توجه به اینکه پایاننامه یک پژوهش کاربردی است و مخاطبان آن ممکن است در مواردی افراد متخصص نباشند، بنابراین ضروری است که مفاهیم به صورت شفاف، کاملا قابل فهم و قابل اجرا برای آنها بیان شود. شاید این موضوع یکی از برجستهترین و مهمترین ویژگیهای یک پایاننامه خوب باشد.
معمولاً یک پایاننامه خوب ویژگیهای دیگری دارد که عبارتند از:
تمامی مؤسسات و دانشگاهها معمولاً یک فرمت ثابت و استاندارد برای نگارش پایان نامه یا رساله دکتری طراحی کرده و از دانشجویان درخواست میکنند که پیشنویس تحقیق خودشان را مطابق با این استانداردها به ادارهی تحصیلات تکمیلی تحویل دهند. فرمت ارائه شده توسط هر مؤسسه ممکن است اندکی در جزئیات با سایرین متفاوت باشد و این تفاوتها شامل مواردی مانند: فرمت رفرنسدهی، نوع فونت استفاده شده، اندازهی فونت در بخشها و سرفصلهای مختلف، صفحهی عنوان، نحوهی قرارگیری جداول و تصاویر و غیره میشود. اما معمولاً کلیات فرمتبندی پایاننامهی ارشد و رسالهی دکتری به صورت استاندارد تعریف میشود و تقریباً در بیشتر دانشگاهها از یک شکل مشابه پیروی میکند. معمولاً پیشنویس پایاننامه یا رساله باید به صورت تکمیل شده، ویرایش شده، صفحه آرایی شده و آمادهی چاپ به بخش تحصیلات تکمیلی دانشگاه ارائه شود و همواره باید سعی شود بهروزترین و آپدیتترین نسخه از فرمتبندی استاندارد را در اختیار داشته باشید.
بهطورکلی فرمت استاندارد پایاننامه ارشد و یا رسالهی دکتری شامل بخشهای زیر میباشد:
بر اساس تعریف دانشگاه هیوستون (University of Houston)، پایان نامه کارشناسی ارشد یک نوشتهی کاملاً علمی و تخصصی است که زیر نظر یک استاد راهنما تدوین و تهیه میشود. این دانشگاه پایاننامه کارشناسی ارشد را مشابه رساله دکتری میداند؛ با این تفاوت که کوتاهتر بوده و تمرکز بیشتری بر روی موضوع دارد و اندکی تخصصیتر نگارش می شود. یکی دیگر از تفاوتهای بیان شده میان پایاننامه و رسالهی دکتری، در مورد حجم محتوا و کیفیت آن است که بر اساس این تعریف، پایاننامهی ارشد قابلیت استخراج حداکثر یک مقاله و رسالهی دکتری قابلیت استخراج حداقل 3 مقاله را خواهد داشت. بهطورکلی پایاننامه کارشناسی ارشد شامل 60-80 صفحه، بدون درنظرگرفتن بخش رفرنسدهی میباشد. البته ممکن است این فرآیند با توجه به نظر اساتید مشاور و راهنما تا حد زیادی طولانیتر و پیچیدهتر شود؛ ولی بهطورکلی تعداد صفحات اختصاصی به هر بخش از پایاننامه به ترتیب زیر خواهد بود:
پیدا کردن یک موضوع مناسب و خوب برای پایان نامه یا رساله دکتری کار آسانی نیست. حتی این فرآیند برای رسالهی دکتری نیز دشوارتر است؛ چرا که موضوع تحقیق باید نوآوری داشته باشد و همین امر از اهمیت بالایی در رسالهی دکتری برخوردار بوده و بدون آن نمیتوان حتی به تصویب پروپوزال امید داشت. شاید بتوان گفت سختتر از نگارش خود پایاننامه، انتخاب موضوع است؛ چرا که مسیر کلی تحقیق و چارچوب اصلی محتوا را مشخص کرده و تا انتهای فرآیند فارغالتحصیلی، با آن درگیر خواهید بود. ما برای تسهیل فرآیند انتخاب موضوع پایاننامه، روشهایی را به شما پیشنهاد میکنیم که میتواند مسیر را برای شما هموارتر کند.
برای اینکه بتوانید یک موضوع خوب برای پایان نامه انتخاب کنید باید:
رساله دکتری یا تز یکی از مهمترین فاکتورها در مسیر فارغالتحصیلی و کسب مدرک و درجهی دکتری از دانشگاهها یا مؤسسات علمی است. معمولاً تلاش چهار یا پنج سالهی یک دانشجوی دکتری، در فرآیند نگارش رسالهی دکتری خلاصه شده و شخص باید بتواند در رشتهی تحصیلی خود به یک دستاورد علمی، یک راه حل کاربردی و یا یک تئوری نوآورانه دست پیدا کند. رسالهی دکتری با پایاننامه کارشناسی ارشد تاحدی متفاوت بوده و معمولاً از نظر محتوا، تعداد کلمات، میزان نوآوری، کانتریبیوشن، فرآیند نگارش، نحوهی پوشش مفاهیم و سرفصلها، تجزیه و تحلیل و تفسیر دادهها متفاوت خواهد بود. معمولاً دانشجویان دکتری میبایست تسلط بالایی بر اصول و مبانی تحقیقاتی داشته باشند تا بتوانند یک رسالهی دکتری با کیفیت را نگارش و تهیه کنند؛ چرا که نگارش رسالهی دکتری یک فرآیند بسیار تخصصی و زمانبر بوده و نمیتوان فرصت زیادی را صرف یادگیری مبانی و اصول کرد.
بهطورکلی فرآیند نگارش رسالهی دکتری به ترتیب به مراحل زیر تقسیم میشود:
فرآیند نگارش پایان نامه یک کار تخصصی و زمانبر است که علاوه بر دانش در حوزهی تحقیق، به تخصص و تسلط بر مبانی پژوهش نیز نیازمند است. اگر بخواهیم به شکلی ساده به پایاننامه یا رساله نگاه کنیم باید آن را نوشتاری بدانیم که دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری برای دریافت مدرک تحصیلی آماده کرده و به دانشگاه ارائه میکنند. ولی معمولاً اهمیت نگارش پایاننامه بسیار بیشتر از این موارد بوده و به دنبال تقویت مهارتهای علمی در دانشجویان، بهبود شرایط علمی در دانشگاهها، افزایش خروجی پروژههای علمی در جامعه، کمک به اشخاص تصمیمگیرنده در سازمانها و اجتماع و در نهایت حل مشکلات جامعه است. پس اگر بخواهیم با دیدگاه آمادهسازی و تحویل یک نوشتار برای دریافت مدرک تحصیلی و فارغالتحصیل شدن به پایاننامه بنگریم، گویا ارزش این کار علمی بزرگ را پایین آوردهایم.
نگارش پایان نامه نقش بسیار اساسی در فرآیند فارغالتحصیلی هر دانشجویی ایفا میکند. معمولاً بخش عمدهای از فرآیند تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد (حدوداً دو ترم) و بخشی از نمرات تحصیلی یک دانشجو به پایاننامه اختصاص مییابد. اتمام موفقیتآمیز دورهی کارشناسی ارشد و آمادهسازی پایاننامه به توانمندی فرد در مهارتهای آماری، مهارتهای تحقیقاتی، مهارت نگارشی و تفکر انتقادی بستگی دارد. نگارش پایاننامه از این جهت اهمیت دارد که میتواند توانایی تحقیقاتی و توانایی حل مسائل (اجتماعی یا سازمانی) را در دانشجویان نهادینه و تقویت کند. با توجه به اینکه دانشجویان در طول فرآیند نگارش پایاننامه به صورت مداوم با اصول و مبانی تحقیق درگیر بوده و آن را مورد استفاده قرار میدهند، میتوان گفت که پایاننامه نقش بسیار مهمی در تقویت مهارتهای تحقیقاتی و نگارشی دانشجویان دارد.
به یاد داشته باشید که نگارش پایاننامه تنها برای تقویت مهارتهای دانشجویان نبوده و از جنبههای دیگری نیز اهمیت پیدا میکند که عبارتند از:
چکیده نویسی در تحقیق به معنای خلاصه سازی محتوای کلی مقاله در قالب یک مطلب 150-300 کلمهای است؛ به گونهای که اهداف، مسئله تحقیق، روش تحقیق، دستاوردها و نتایج پژوهش در آن پوشش داده شود. بخش چکیده یکی از مهمترین بخشهای هر پژوهش محسوب میشود؛ چرا که نقش یک بروشور تبلیغاتی برای مقالهی شما را دارد. بنابراین باید بهترین عملکردتان را در فرآیند چکیدهنویسی در یک قالب 150-300 کلمهای نشان دهید. حال منظور از بروشور تبلیغاتی مقاله چیست؟ مفهوم بروشور تبلیغاتی این است که یک مطلب 150-300 کلمهای تحت عنوان چکیده، میتواند نقش یک تبلیغات مؤثر برای کل کار شما را ایفا کند.
نکات بسیار مهم و کلیدی در فرآیند نگارش پایان نامه وجود دارد که بدون رعایت آنها نمیتوان نتیجهی لازم را بدست آورد. نگارش پایان نامه جزء جدا نشدنی فرآیند فارغالتحصیلی دانشجویان است و دستیابی به نتیجهی موردنظر، بدون برنامهریزی، سختکوشی و دانش، امکانپذیر نیست. در این فرآیند شما علاوه بر تخصص و دانش، باید از خلاقیت و انعطافپذیری بالایی برخوردار باشید تا بتوانید با گروههای مختلف در اجتماع، ارتباط مؤثری برقرار کرده و مشکلات جامعه را به درستی شناسایی کنید. توجه داشته باشید که برخی از پژوهشگران، تنها با هدف تکمیل فرآیند فارغالتحصیلی، به دنبال موضوعاتی میگردند که بتوانند آن را به سرعت به سرانجام رسانده و کار خودشان را تکمیل کنند. ولی به عنوان یک مشاور قصد داریم نکتهی بسیار مهمی را در ارتباط با نگارش پایاننامه بیان کنیم: همواره به دنبال موضوعاتی باشید که ارتباط مستقیمی با دغدغههای جامعه دارند؛ چرا که این موضوعات میتوانند پس از تدوین، هم به عنوان یک راهحل اجتماعی مطرح شوند و هم برای تقویت رزومه و آیندهی شغلی شما بسیار مؤثر خواهند بود.
هر تحقیق یا کار علمی که در جهان انجام میگیرد، بهطورکلی یا به دنبال کشف یک مسئله است و یا به دنبال حل کردن آن مسئله میباشد. پایان نامه، مقاله ژورنالی، تز دکتری، پروپوزال و هرکدام از این تحقیقات نیز با هدف شناسایی بیشتر یک مسئله یا برطرف کردن، آن مورد نگارش قرار خواهند گرفت. اما هر کدام از این پژوهشهای علمی، هدف مشخصی را در طول زمان تحصیلی دانشجو دنبال میکنند؛ برای مثال هدف از نگارش پروپوزال این است که دانشجو مهارتهای تفکر انتقادی، دقت، حل مسئله و نکته سنجی را در خود تقویت کند و هدف از نگارش پایاننامه تقویت مهارتهای روش تحقیق، نگارش علمی، سازماندهی، برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل منطقی است.
بهطورکلی مؤسسات و دانشگاهها اهداف بسیار زیادی را از نگارش و تهیه پایاننامه دنبال میکنند که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
قبل از اینکه به مهارتهای کاربردی مورد نیاز برای پایان نامه نویسی بپردازیم، باید به چند سؤال مهم پاسخ دهیم:
1- آیا برای نگارش یک پایاننامه، مقاله ژورنالی، تز دکتری و یا هر نوع پژوهش دیگر، به مهارتهای ویژهای نیاز داریم؟
2- آیا داشتن مهارت موجب بهبود کیفیت و ارزش پایان نامه خواهد شد؟
3- چه مهارتهایی برای نگارش یک مقاله یا پایاننامه خوب و مؤثر ضروری هستند؟
4- چگونه باید این مهارتها را تقویت کنیم؟
فرآیند تصویب پایان نامه معمولاً با تصویب پروپوزال آغاز شده و سپس با فرآیند نگارش گام به گام پایاننامه ادامه خواهد یافت. سپس با تأیید اساتید مربوطه، برای دفاع به مرحلهی دفاع از پایان نامه رفته و با دفاع موفقیتآمیز پایان مییابد و شخص به عنوان فارغالتحصیل شناخته میشود.
ما در این بخش سعی داریم این پروسه را بهصورت جزئیتر و مرحله به مرحله برای شما بیان کنیم تا درک بهتری در مورد این فرآیند داشته باشید.
بهطورکلی فرآیند آغاز تا انتهای پایان نامه به صورت زیر ارائه و دستهبندی میشود:
مهارت فیش نویسی تحقیق یکی از ابزارهای بسیار کاربردی در پیشرفت تحصیلی و بهبود فرآیند یادگیری محسوب میشود. فیشبرداری یکی از مهمترین مهارتهایی است که میتواند در نگارش پایان نامه، مقاله یا هر تحقیق جدیدی به شما کمک کند. فرض کنید حجم بسیار بالایی از منابع را برای نگارش پایاننامه یا مقاله جمعآوری کردهاید و حال میخواهید مطالب مفید آن را در یک قالب منسجم برای ادبیات موضوع ارائه کنید. آیا میتوانید ادبیات موضوع تمامی این مقالات را در پایاننامه یا تحقیق خودتان بگنجانید؟ چطور میتوانید ادبیات موضوع مرتبط با مقالهی خودتان را استخراج کنید؟ ادبیات موضوع مفید کدام است؟ و چگونه میتوان این حجم بسیار بالا از مطالب را مدیریت کرد و آنها را در قالب یک ادبیات موضوع منسجم و کاربردی در تحقیق خودمان مورد استفاده قرار داد؟ یکی از این روشهای کاربردی که به عنوان یک مهارت نیز شناخته میشود، فیشنویسی تحقیق یا فیشبرداری است.
اینک که با گذراندن مراحل آموزشی، قصد تدوین و نگارش پایان نامه تحصیلی خود را دارید، توصیه میشود مطالب این راهنما را به دقت مطالعه فرمائید. این راهنما به شیوهای ساده نگاشته شده و میتواند شما را تا رسیدن به یک پایاننامه کامل همراهی کند.
در یک چکیده خوب و مؤثر، موارد زیر را میتوان دید:
1- حقایق و اصول به کار برده شده در تحقیق؛
2- روشهای استفاده شده در گردآوری متن تحقیق؛
3- نتایج اصلی حاصل شده از تحقیق؛
4- اهمیت نتایج و تعبیر و تفسیر یافتههای تحقیق.
نگارش پایان نامه ممکن است عملی دشوار و درعینحال ساده به نظر برسد. این امر تا حد زیادی به دانش تحقیقاتی پژوهشگر و رعایت اصول و استانداردهای نگارش پایاننامه بستگی دارد. زمانی که قصد دارید پایان نامه کارشناسی ارشد خود را نگارش کنید، باید به این موضوع توجه داشته باشید که نیاز مخاطب شما چیست و شما چطور میتوانید به او کمک کنید؟ شاید سادهترین توصیف برای یک پایاننامه خوب همین امر باشد که چگونه یک تحقیق را به گونهای نگارش کنیم که مورد توجه مخاطبین قرار بگیرد.
برای نگارش و تهیهی یک پایاننامه خوب، نکات کلیدی بسیاری وجود دارد که عبارتند از:
در فرآیند تجزیه و تحلیل آماری، یکی از موضوعاتی که میتواند روند تحلیل دادهها را منحرف کرده نتایج و دستاوردهای تحقیق را دچار مشکل کند، وجود دادههای پِرت و خارج از محدوده (Outlier) هستند. یکی از اقدامات بسیار مهم در ارزیابی سلامت دادههای گردآوری شده، شناسایی دادههای پرت در تحقیق است. هر چقدر این دادههای خارج از محدوده در تحقیق بیشتر باشند، سلامت دادهها پایینتر و در نتیجه خروجیهای بدست آمده دچار نقصان خواهد بود.
در این مطلب قصد داریم چند روش کاربردی برای شناسایی دادههای پِرت در روند تجزیه و تحلیل دادهها را آموزش داده تا بواسطه آن سلامت دادههای خود را پیش از تجزیه و تحلیل تضمین نمائید.
انتخاب موضوع برای پایان نامه یا رساله دکتری کار آسانی نبوده و معمولا می بایست زمان زیادی را به آن اختصاص دهید. انتخاب یک موضوع مرتبط با رشته تحصیلی که خلاقانه باشد و بتواند موجب توسعه علم در یک حوزه مشخص شود بسیار کار دشواری خواهد بود. انتخاب موضوع علاوه بر بررسی مقالات مختلف، مشورت با اساتید، نگاه منتقدانه به مسائل جامعه و ... به یکسری اصول و قواعد مشخص برای آن نیاز دارد که توصیه می شود این اصول را در زمان انتخاب موضوع استفاده کنید.
پرسشنامه ها معمولا انواع مختلفی را شامل می شوند که در روش تحقیق های کمی و کیفی کاربرد دارند. در روش تحقیق کمی معمولا از پرسشنامه های بسته استفاده می شود و منظور از پرسشنامه بسته سوالاتی است که متقاضی نمیتواند به آنها پاسخ دلخواه بدهد و معمولا باید از میان گزینه های موجود یکی را انتخاب کند. این گزینه ها ممکن است در قالب طیف لیکرت 5-7 تایی از بسیار خوب تا بسیار بد تنظیم شده باشند و یا سوالات چند گزینه ای را شامل بشود. در پرسشنامه های مربوط به روش تحقیق کیفی از سوالات باز استفاده می شود و منظور از آن سوالاتی است که مخاطب می تواند به آنها پاسخ دلخواه و بدون محدودیت بدهد و بر خلاف حالت قبلی نیازی نیست داده های بدست آمده را به شکل عددی درآوریم. اما موضوعی که در هر پرسشنامه ای اهمیت دارد نحوه طراحی سوالات تحقیق است که بر اساس آن بتوان اهداف و فرضیات تحقیق را به درستی مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
تجزیه و تحلیل داده ها یا همان تحلیل آماری در پایان نامه (Data Analysis) که برخی از دانشجویان معمولا تسلط بالایی در آن نداشته و سعی میکنند با برون سپاری این مرحله را تکمیل کنند، یکی از مهمترین فرآیندها در نگارش پایان نامه محسوب می شود. تحلیل داده های گردآوری شده در تحقیق که ممکن است کمی یا کیفی باشند توسط ابزارهای مختلفی انجام گرفته و نتایج آن در قالب نمودار، جدول، تصویر و گراف منتشر می شوند. به خاطر داشته باشید که ابزارها و روش های گردآوری و تحلیل داده ها در هر تحقیق و هر متود ممکن است کاملا متفاوت و منحصر به فرد باشد ولی معمولا اصول مشخصی برای تجزیه و تحلیل داده ها وجود دارد که سعی می کنیم در این مطلب بیشتر به آنها بپردازیم. به طور کلی در تحلیل آماری در پایان نامه یا رساله دکتری، سعی کنید فاکتورهای زیر را در آن مورد توجه قرار داده و رعایت نمایید.
روش تحقیق کمی در حالتی کلی به فرآیندی گفته می شود که فرد محقق اقدام به جمع آوری و تحلیل داده های عددی میکند و آنها را تفسیر کرده و نتایج لازم را از آنها بدست می آورد. نتایجی که از تحلیل داده های عددی در قالب روش تحقیق کمی حاصل می شود می تواند در یافتن الگوها، پیشبینی روندها، اندازه گیری تاثیرات و مشخص کردن ارتباطات بین گویه های مختلف کاربرد داشته باشد. به طور کلی تحقیقات کیفی روی دیگر سکه و نقطه مقابل تحقیقات کمی هستند که در آن از داده های غیر عددی برای تجزیه و تحلیل استفاده می شود. در حال حاضر از روش تحقیق کمی در طیف وسعی از مقالات، پایان نامه ها و تحقیقات در رشته های علوم انسانی، مهندسی، پزشکی، علوم اجتماعی، مدیریت و غیره استفاده می شود.
تمامی تحقیقاتی که در قالب پایان نامه، مقاله، پروژه و هر نوع پژوهش علمی انجام می شوند در بخش روش تحقیق یکی از متودهای روش تحقیق کمی یا کیفی را به کار می برند. روش تحقیق کیفی بر روی رفتار انسان تمرکز داشته و سعی دارد نظرات وایده های مخاطبان و یا افراد جامعه را به همان صورت اصلی گردآوری کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در مقابل روش تحقیق کمی به دنبال این است که بتواند ایده ها و نظرات افراد شرکت کننده در تحقیق را با استفاده از استراتژی های مختلف به صورت عددی درآورده و سپس اقدام به تحلیل آن کند. در مطالب گذشته به صورت خلاصه در مورد روش تحقیق کمی صحبت شد و در این مطلب قصد داریم روش تحقیق کیفی را برای شما توضیح دهیم. به طور کلی 6 روش اصلی برای پیاده سازی یک روش تحقیق کیفی وجود دارد که عبارتند از:
داده ها و اطلاعات یکی از با ارزش ترین و مهمترین منابع تحقیق برای پژوهشگران و حتی مدیران و تصمیم گیرندگان سازمانی محسوب می شود. هر چه اطلاعات دقیق تر و بیشتری در مورد یک پدیده داشته باشید بهتر خواهید توانست آن را مدیریت کرده و برای آن برنامه ریزی کنید. زمانی که یک موضوع تحقیق را انتخاب می کنید به دنبال این هستید که راه حل درست، قابل قبول و کاربردی برای آن ارائه نمایید و این کار ممکن نیست مگر با داشتن داده ها و اطلاعات درست و دقیق در مورد آن مشکلات.
قطعا دانشجویان رشته مهندسی و بسیاری از رشته های فنی و حتی برخی از رشته های علوم انسانی در فرآیند نگارش پایان نامه و یا حتی قبل از آن به دفعات واژه شبیه سازی (Simulation) را شنیده اند. شبیه سازی یا Simulation همانطور که از اسم آن مشخص است به دنبال طراحی مدلی مشابه سیستم واقعی است که این امکان را برای دانشجویان فراهم می کند که عملکرد سیستم طراحی شده را در ابعاد کوچکتر و آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار دهند و نتایج آن را بررسی نمایند. در حقیقت شبیه سازی همان طراحی الگو برگرفته از یک سیستم واقعی برای سنجش موفق بودن یا نبودن یک پروژه در مقیاس بزرگتر است.
فرضیات و سوالات در پایان نامه بیانگر دغدغه ها، ایده ها و پیشبینی نویسنده نسبت به روابط میان گویه موجود در تحقیق است. فرضیه در پایان نامه به دنبال این است که سوالات مربوط به تحقیق را مطرح کرده و پاسخ درستی برای آن ارائه کند. برای مثال فرض کنید موضوع تحقیق شما "تاثیر مشارکت جامعه محلی در توسعه پایدار اقتصادی منطقه آزاد کیش" است. یکی از سوالات مربوط به تحقیق این است که آیا مشارکت فعالانه جامعه محلی در فرآیند تصمیم گیری در منطقه کیش می تواند باعث تحقق توسعه پایدار اقتصادی شود یا خیر؟ و اما در بیان فرضیه به این عبارت می رسیم که "مشارکت فعالانه جامعه محلی موجب تحقق توسعه پایدار اقتصادی خواهد شد" بنابراین فرضیه هم سوال است و هم پاسخ به سوال یعنی تمام کلیدواژه های مربوط به سوال را پوشش داده و از طرف دیگر آن را جواب می دهد.
واژه صحافی در پایان نامه یک واژگان ادبی در زبان فارسی به معنای صفحه بندی و جلد کردن است. زمانی که از صحافی پایان نامه صحبت می شود بدین معنا است که باید پایان نامه را به صورت مرتب شده بر اساس اصول دانشگاه صفحه بندی و جلد کرد. آخرین و شاید خوش آیندترین مرحله در فرآیند فارغ التحصیلی که به صدور مدرک تحصیلی و اتمام پایان دوره کارشناسی ارشد و یا دکتری ختم می شود، صحافی پایان نامه است. این پروسه معمولا زمان زیادی را در برنمیگیرد و برای دانشگاه و موسسه مورد نظر مهم قلمداد می شود. اهمیت صحافی از این جهت است که موجب می شود پایان نامه در یک قالب استاندارد مورد نظر دانشگاه در بیاید و از نظر محتوایی کاملا ویراستاری شده و عاری از هرگونه مشکل محتوایی و گرامری به مسئول مربوطه تحویل داده شود.
برای نوشتن فیش های تحقیق جزییاتی هست که باید رعایت شود:
روش نمونه گیری در تحقیق معمولا تاثیر زیادی در نتایج تحقیق خواهد داشت. بسیاری از محققان و نویسندگان بدون توجه به اهداف و ماهیت تحقیق اقدام به انتخاب ساده ترین و در دسترس ترین نوع نمونه گیری یعنی نوع تصادفی آن می کنند. برای اینکه بتوانید یک روش نمونه گیری مناسب تحقیق انتخاب کنید بهتر است استراتژی های زیر را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهید.
یکی از فرآیندهای کلیدی در هر پایان نامه مربوط به نحوه طراحی مدل در پایان نامه و رساله دکتری است که معمولا با عنوان مدل مفهومی یا مدل عملیاتی شناخته می شود. برخی از دانشجویان ممکن است زمان زیادی را صرف چگونگی طراحی و تعریف صحیح ارتباطات میان فاکتورهای مختلف پایان نامه کنند، اما باید توجه داشت که مدل مفهومی تحقیق می بایست بتواند هدف و موضوع پایان نامه را به شکلی کاملا قابل فهم و شفاف در قالب ارتباطات میان فاکتورهای مختلف به نمایش بگذارد. مدلی مفهومی تحقیق معمولا در تحقیق های کمی و با به تصویر کشیدن فرضیات تحقیق و تئوری های پژوهش انجام می گیرد.
ادبیات موضوع در پایان نامه که با عنوان های پیشینه تحقیق، ادبیات تحقیق، مرور ادبیات، مبانی نظری و غیره شناخته می شود دومین بخش از فصول ابتدایی پایان نامه است که جزئیات دقیق تر و بیشتری را در ارتباط با موضوع تحقیق بیان می کند. ادبیات موضوع این امکان را فراهم می کند تا مخاطبین بتوانند با روندهای روز مرتبط با موضوع تحقیق، آخرین دستاوردهای موجود، تئوری ها، نظریه ها، روش تحقیق ها، گپ ها و خلاء های پژوهشی و علمی در حوزه عنوان پایان نامه بیشتر آشنا شوند. به طور کلی نگارش ادبیات موضوع تنها به معنای خلاصه سازی منابع و ارائه مفاهیم به شکل منسجم از یک یا چند مقاله و منبع نیست. بلکه نویسنده باید این توانایی را داشته باشد که به صورت تحلیل محتوایی ارتباط بین مفاهیم را درک کرده و آنها را تفسیر کند. به طور کلی نگارش و تهیه پیشینه تحقیق برای پایان نامه در 5 بخش خلاصه سازی می شود که عبارتند از: