آینده پژوهی ایران یکی از گزارش های بسیار با ارزش و کاربردی تهیه شده توسط تیمی قوی از پژوهشگران رسانه تخصصی "آینده بان" است. هر ساله این رسانه تخصصی و فعال در حوزه پژوهش به مطالعه سناریو ها و مسائل احتمالی پیش روی جامعه و کشور پرداخته و با نظر سنجی و گردآوری داده های متنوع از مخاطبان در جامعه اقدام به تهیه و ارائه یک گزارش کاربردی با نام آینده پژوهی می کند. رسانه تخصصی آینده بان با هدف ساخت آینده ای بهتر برای مردم شریف ایران اقدام به پایش و بررسی اخبار و رویدادهای معطوف به آینده کشور می کند که ممکن است بر زندگی و فعالیت های مردم عادی تاثیرگذار باشد. یکی از توانمندی های پژوهشی آینده بان این است که توانسته است گزارش آینده پژوهی را با توجه به نیاز جامعه به زبان ساده و کاملا قابل فهم و از طرف دیگر کاملا کاربردی برای متخصصان و محققان تهیه و تدوین نماید. بر اساس تعریف ارائه شده توسط تیم تخصصی آینده بان، این رسانه تخصصی تنها با هدف ارائه گزارش و پژوهش علمی برای آینده شکل نگرفته است بلکه قصد دارد دیدگاه آینده نگری را در جامعه نهادینه کرده و یک ارتباط منطقی بین پژوهش های علمی و آینده ایران ایجاد کند. این تیم تخصصی برای اولین بار فعالیت پژوهشی خود را در اسفند ماه 1392 مصادف با اول مارس 2014 "روز جهانی آینده" آغاز کرد. برای اولین بار با موافقت بسیاری از سازمان های مردم نهاد و جوامع بین المللی در سال 2012 برای پاسداشت خدمات ارزنده دانشمندان و کارشناسان برای تغییر زندگی مردم در جهتی مثبت و فراهم آوردن شرایط بهتر برای آینده یک روز با نام روز جهانی آینده در نظر گرفته شد. این روز یکم مارس 2012 مصادف با 10 اسفند 1390 درنظر گرفته شد و از آن پس هرساله بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران مطالعات برجسته و تاثیرگذار در آینده جوامع را در همایش ها و مجامع بین الملل مطرح کرده و به بحث و بررسی می گذارند.
آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۳
اولین گزارش پژوهشی آینده بان درباره وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در سال 1393 منتشر گردید و در آن لیستی از چالش هایی که ممکن است جامعه ایران را تحت تاثیر قرار دهد، منتشر شد. بر اساس تحقیقات انجام گرفته توسط نخبگان و محققان تیم علمی آینده بان، از میان هزارن فاکتور مختلف داخلی و خارجی که می توانند برای جامعه ایران در سال 1393 تاثیر گذار باشند، تنها 10 مسئله عمده به عنوان چالش پیش روی ایران شناسایی و دسته بندی شدند. تمامی این فاکتورها با بررسی دقیق توسط محققان و با نظرسنجی عمومی از مخاطبان در جامعه گردآوری و تهیه شدند. این 10 چالش به ترتیب اهمیت عبارتند از تعیین تکلیف پرونده هسته ای، تشدید تنش های سیاسی و نزاع قدرت، تداوم تلاطم یا ثبات اقتصادی، تشدید بحران کم آبی و خشکسالی، افزایش مرکز گریزی و چالش تکثر فرهنگی، بحران آلودگی هوا، تزلزل نهاد خانواده، افزایش مشکلات سلامت روان، سقوط وجهه ملی صدا و سیما و کاهش سرمایه اجتماعی. در این فرآیند تمامی چالش های پیش روی جامعه ایران بصورت جداگانه بررسی شده و سناریو های احتمالی پیشبینی می شوند و البته الگوی های مختلفی برای تحلیل و رتبه بندی این چالش ها مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال پرونده هسته ای که برای آن 6 سناریوی احتمالی پیشبینی شده و احتمال رخ دادن هر کدام به صورت جداگانه با توجه به شواهد و اسناد مورد بررسی قرار می گیرد. در نهایت تمامی نتایج بدست آمده در قالب جدول آماده شده و با نمره مربوط به میزان اهمیت دسته بندی می شوند. توصیه می شود برای بررسی و مطالعه مشکلات پیش روی جامعه ایران و راه حل های احتمالی در سال 93 حتما سند حاضر را با عنوان "آینده پژوهی ایران در سال 1393" مطالعه فرمایید.
آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۴
با توجه به استقبال بسیار بالای هموطنان از گزارش آینده پژوهشی سال 1393 و تقاضای زیاد برای استمرار روند گزارش سالانه پیشبینی مسائل پیش روی جامعه و کشور، تیم تخصصی آینده بان اقدام به انتشار یک گزارش پژوهشی دیگر با نام آینده پژوهی ایران در سال 1394 کرد. این گزارش 150صفحه ای اطلاعات و آمار بسیار با ارزشی را از چالش ها و سناریو های پیش روی کشور در سال 1394 برای مخاطب فراهم کرده و احتمال رخ دادن هرکدام را بصورت جداگانه بررسی و رتبه بندی می کند. یکی از تفاوت های اساسی گزارش آینده پژوهی در سال 1394 با سال قبل این است که در سال 1393 اطلاعات، آمار، تحلیل ها و بخش عمده ای از پیشبینی های گزارش با نظر مستقیم و ارزیابی نخبگان و متخصصان تهیه شده بود، اما گزارش سال 94 بصورت عمده مبتنی بر نظر مردم جامعه و گردآوری داده ها از طریق تحقیقات میدانی بود و شهروندان ایرانی سهم بسیار بیشتری در داده ها و آمار موجود در گزارش داشتند. فرآیند گردآوری و تحلیل داده ها در 4 مرحله از طریق پرسشنامه های آنلاین و نرم افزارهای آماری انجام پذیرفت که از این میان مرحله اول و دوم به جمع آوری داده ها از شهروندان اختصاص داشت و زمان آن از 5 اسفند تا 8 اسفند 93 بود. در این مرحله شهروندان و مخاطبان از طریق پرسشنامه آنلاین می بایست از میان 169 چالش به ترتیب مواردی که بیشترین اهمیت را داشتند، انتخاب می کردند. مرحله سوم شامل گردآوری داده ها از طریق نخبگان و کارشناسان برجسته بود که این افراد می بایست چالش های احتمالی پیش روی کشور را از میان 100 گزینه موجود انتخاب و رتبه بندی می نمودند و در نهایت مرحله چهارم که به تحلیل مسائل از طربق نرم افزارهای آماری اختصاص یافت. بر اساس تحلیل های انجام گرفته توسط کارشناسان مبتنی بر ماتریس مسائل، می توان مشکلات و چالش های اصلی پیشروی جامعه و شهروندان در سال 1394 را در قالب مسائل زیر دسته بندی نمود: پرونده هسته ای، قیمت نفت، داعش، قطبی شدن جامعه، تنش سبک زندگی، نزاع سیاسی، انتخابات مجلس، سرمایه های اجتماعی، یاس و سرخوردگی جوانان، افکار عمومی، اقتصاد مقاومتی، نارضایتی عمومی و باورهای مردم. دقت نظر محققان و پژوهشگران در شناسایی فاکتورها، احتمال تاثیرگذاری، تشخیص سناریو های احتمالی و راه حل کاربردی ستودنی و قابل تقدیر است. توصیه می شود برای بررسی مسائل و راه حل های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه در سال 1394 به فایل زیر مراجعه نمایید
آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۵
گزارش آینده پژوهی مبتنی بر نظر و آرای مردم که در سال 94 آغاز شده بود در سال 95 نیز ادامه داشت و در گزارش های این سال نیز چالش ها و مسائل پیش روی جامعه و احتمال وقوع آنها بررسی و پیشبینی شد. در گزارش آینده پژوهی تیم آینده بان در سال 1395، محققان این رسانه تخصصی از 1 تا 25 اسفند ماه 94 اقدام به جمع آوری و بررسی مستندات ارائه شده توسط شهروندان کرده و چالش ها را پس از ارزیابی های جامع شناسایی و دسته بندی کردند. در این گزارش نیز پس از طی 5 مرحله پژوهشی در اواخر سال 94 و اوایل سال 95، بیش از 1458 فاکتور و چالش اساسی پیشروی جامعه و کشور شناسایی شد که پس از نظرسنجی از شهروندان و بررسی های جامع نخبگان و متخصصان تیم آینده بان در نهایت 18 سناریو به عنوان مهمترین عوامل انتخاب گردید. از جمله چالشهای پیش روی کشور در سال 95 می توان به سناریو تداوم رکود، سناریو نبرد با عربستان، سناریو خروج از رکود، سناریو رکود تورمی، سناریو رکود نفتی، سناریو تورم تک رقمی، سناریو لغو برجام، سناریو تفاهم و آشتی، سناریو رونق اقتصادی، سناریو افزایش درآمد نفتی، سناریو بحران سیاسی داخلی و سناریو وضعیت قرمز اشاره کرد. یکی از موضوعات جالبی که کارشناسان و متخصصان آینده بان در سال 95 پیشبینی کرده بودند، لغو برجام و خروج از توافق هسته ای است که احتمال رخ دادن آن و عواقب آن در گزارش آینده پژوهی منتشر شده است.
آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۶
رسانه تخصصی آینده بان پس از گذشت 4 سال از فعالیت تخصصی، حال به درجه ای از اعتبار و مهارت رسیده بود که علاوه بر گردآوری داده از شهروندان میتوانست تیم های تخصصی و نخبگان خارج سازمانی را به عنوان همکار در کنار خود داشته باشد. گزارش آینده پژوهی سال 96 علاوه بر نظرسنجی از شهروندان در مورد چالش های پیش روی ایران در سال 96، توانست از نظر نخبگان و کارشناسان خارج سازمانی نیز استفاده کرده و دید جامع تر و وسیع تری در ارتباط با شناسایی و بررسی مسائل پیشروی کشور بدست آورد. با توجه به مشارکت بالای شهروندان و نخبگان، در گزارش آینده پژوهی سال 96 تعداد بیشتری از چالش های پیشروی کشور شناسایی شده و این عوامل به 100 فاکتور افزایش یافت. بر اساس مدل پویش محیط، این 100 فاکتور در قالب 7 گروه اصلی دسته بندی شدند که عبارتند از مسائل اقتصادی شامل 18 چالش زیر مجموعه، مسائل سیاسی شامل 17 چالش، مسائل اجتماعی شامل 15 چالش، مسائل فرهنگی شامل 14 چالش، مسائل زیست محیطی شامل 13 چالش، مسائل سلامت شامل 12 چالش و مسائل علم و فناوری شامل 11 چالش. مراحل انجام تحقیق و تهیه گزارش آینده پژوهی سال 96 نیز در هفت مرحله شناسایی مسائل، سامان دهی مسائل، گزینش 100 مسئله، رتبه بندی مسائل، عدم قطعیت کلیدی و سناریو پردازی صورت پذیرفت.
آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۷
پنجمین گزارش تخصصی آینده بان در قالب آینده پژوهی ایران در سال 97 با همکاری انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، پژوهشکده آینده پژوهی سلامت، پایگاه اینترنتی سیویلیکا و بسیاری از نهادهای بالادستی کشور انجام گرفت. گزارش آینده پژوهی سال 97 نیز 100 مسئله بنیادین و اصلی را به عنوان چالش های پیشروی کشور شناسایی کرد و مبنای شناسایی این فاکتورها سال 96 قرار گرفت. مشابه گزارش سال قبل، مسائل پیشروی کشور در 7 گروه اصلی مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، سلامت و فناوری دسته بندی شد. با توجه به نتایج بدست آمده حاصل از نظرسنجی از شهروندان و ارزیابی های نخبگان، مشخص شد که مسائل اقتصادی نسبت به سال قبل اهمیت بیشتری را پیدا کرده اند و مسائل علمی و فناوری کمترین اهمیت را بدست آورده اند. در نهایت بر اساس نظر نخبگان سه فاکتور از مسائل اقتصادی کاسته شد و سه فاکتور جدید بر مسائل علمی و فناوری افزوده شد. از جمله چالش هایی که نسبت به سال قبل اهمیت بیشتری پیدا کرده بودند و باید به لیست چالش های پیشروی جامعه اضافه می شدند می توان به موارد زیر اشاره کرد. موانع کسب و کار، نرخ ارز، ساماندهی فعالیت ای اقتصادی نهادهای حاکمیتی خارج از دولت، فقر و نابرابرای فزاینده و تنگناهای معیشتی و چالش های توسعه صنعت گردشگری.
